Në algjebër, zbërthimi i pjesshëmnë thyesa ose zgjerimi i pjesshëm i thyesave të një thyese racionale (d.m.th., një thyesë e tillë që numëruesi dhe emëruesi janë të dy polinome ) është një veprim që e shpreh thyesën si shumë , e një polinomi (ndoshta zero) dhe një ose disa thyesave me emërues më të thjeshtë. [1]
Në simbole, zbërthimi i fraksionit të pjesshëm i një thyese racional të formës ku f dhe g janë polinome, është shprehja e tillë si:
ku është një polinom, dhe, për çdo j, emëruesi është një fuqi e një polinomi të pazbërthyeshëm (që nuk është i faktorizueshëm në polinome me fuqi pozitive), dhe numëruesi është një polinom i një shkalle më të vogël se shkalla e këtij polinomi të pareduktueshëm.
një thyesë racionale, ku dhe janë polinome me një ndryshore në e papërcaktuar mbi një fushë. Ekzistenca e thyesës së pjesshëm mund të vërtetohet duke zbatuar në mënyrë induktive hapat e mëposhtëm të reduktimit.
Jepen dy polinome dhe, ku αi janë konstante të dallueshme dhe , shprehjet eksplicite për thyesat e pjesshme mund të merren duke supozuar se
dhe më pas zgjidhet për konstantet ci, me zëvendësim, duke barazuar koeficientët e termave që përfshijnë fuqitë e x, ose ndryshe.
Një llogaritje më e drejtpërdrejtë, e cila lidhet fort me interpolimin e Lagranzhit, përbëhet nga shorehja
ku është derivat i polinomit . Koeficientët e quhen mbetjet e f/g .
Kjo qasje nuk merr parasysh disa raste të tjera, por mund të modifikohet në përputhje me rrethanat:
Nëse atëherë është e nevojshme të kryhet pjesëtimi Euklidian i P me Q, duke përdorur pjesëtimin e gjatë polinomial, duke dhënë me . Duke pjesëtuar me kjo jep
Nëse përmban faktorë të cilët janë të pazbërthyeshëm në fushën e dhënë, atëherë numëruesi i secilës thyesë të pjesshëm me një faktor të tillë në emërues, duhet të kërkohet si një polinom me , e jo si konstante. Për shembull, merrni zbërthimin e mëposhtëm mbi R :
Supozoni dhe , që do të thotë α është një rrënjë e me shumëfishitet r . Në zbërthimin e thyesave të pjesshme, r fuqitë e para të do të ndodhen si emërues të thyesave të pjesshme (mundësisht me një numërues zero). Për shembull, nëse S ( x ) = 1, zbërthimi i pjesshëm i thyesës ka formën
Thyesat e pjesshme përdoren në integralet e funksioneve të ndryshores reale për të gjetur integralet e pacaktuara me vlerë reale të funksioneve racionale . Zbërthimi i pjesshëm i thyesave të funksioneve reale racionale përdoret gjithashtu për të gjetur transformimet e tyre të anasjellta të Laplasit . Për aplikimet e zbërthimit të pjesshëm të fraksioneve mbi realet, shih
Faktori është i pazbërthyeshëm në fushën e numrave realë, pasi dallori i tij (−4)2 − 4×8 = −16 është negativ. Kështu zbërthimi i thyesës së pjesshme mbi numrat realë ka formën
Duke shumëzuar me , kemi identitetin polinomial
Duke marrë x = 0, shohim se 16 = 8 A, pra A = 2. Duke krahasuar koeficientët x2, shohim se 4 = A + B = 2 + B, pra B = 2. Duke krahasuar koeficientët linearë, shohim se −8 = −4 A + C = −8 + C, pra C = 0. Gjithsej,
Thyesa mund të zbërthehet plotësisht duke përdorur numra kompleksë . Sipas teoremës themelore të algjebrës, çdo polinom kompleks i shkallës n ka n rrënjë (komplekse) (disa prej të cilave mund të përsëriten). Pjesa e dytë mund të zbërthehet në:
Duke shumëzuar me emëruesin jepet:
Duke barazuar koeficientët e x dhe koeficientët konstante (në lidhje me x ) të të dy anëve të këtij ekuacioni, fitohet një sistem me dy ekuacione lineare në D dhe E, zgjidhja e të cilit është
^Grosholz, Emily (2000). The Growth of Mathematical Knowledge. Kluwer Academic Publilshers. fq. 179. ISBN978-90-481-5391-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)