Shihni burimin për Balena

{{Paraphyletic group/sandbox
| name = Balena
| subheader = Një grupim joformal brenda rendit Cetacea
| image = Southern right whale.jpg
| image_caption = [[Balena e duhur Jugore]]
| regnum = [[Animalia]]
| phylum = [[Chordata]]
| classis = [[Gjitarët|Mammalia]]
| ordo = [[Artiodactyla]]
| subordo = [[Whippomorpha]]
| infraordo = [[Cetacea]]
| includes = 
*Porvorendi [[Mysticeti]] (balenat me mustaqe)
*Parvorder [[Odontoceti]] (pjesërisht)
**Familja [[Monodontidae]] (balenat e bardha)
**Superfamilja [[Physeteroidea]] (kashalotët)
**Superfamilja [[Ziphioidea]] (balenat me sqep)
| excludes =
*Familja [[Delphinidae]] (delfinët oqeanikë)
*Superfamilja [[Platanistoidea]] (delfinët e lumit Indian)
*Superfamilja [[Inioidea]] (delfinët e lumit të Amerikës Jugore)
}}
'''Balenë''' është emri i përbashkët për një grup gjërësisht të shpërndarë dhe të larmishëm të gjitarëve [[placenta]]rë të detit. Është një grupim joformal brenda rendit [[Cetacea]], zakonisht duke përjashtuar [[Delfini|delfinët]] dhe derrat e detit. Dy nënrendet e balenave: balenat me mustaqe (''Mysticeti'') dhe [[balenat me dhëmbë]] (''Odontoceti'') mendohen të jenë ndarë rreth 34 milionë vjet më parë. Sot ekzistojnë tetë [[familja (biologji)|familje]] balenash: ''[[Balaenopteridae]]'' (balenat me hulli), ''[[Balaenidae]]'' (balenat e duhura), ''[[Cetotheriidae]]'' (balenat e duhura të vogla), ''[[Eschrichtiidae]]'' (balenat e hirta), ''[[Monodontidae]]'' ([[beluga]]t dhe [[Narvali|narvalët]]), ''[[Physeteridae]]'' ([[Kashaloti|kashalotët]]), ''[[Kogiidae]]'' (kashalotët e vegjël dhe xhuxhë), dhe ''[[Ziphiidae]]'' (balenat me sqep).

Balena janë krijesa të [[oqeani]]t të hapur; ata ushqehen, [[Riprodhimi|riprodhohen]], japin [[Gjiri|gji]] dhe rrisin të vegjëlit e tyre në [[Deti|det]]. Janë plotësisht të përshtatur me jetën nënujore sa që ata nuk janë në gjendje të mbijetojnë në tokë. Madhësia e balenave shkon nga 2.6 metra e 135 kilogram (kashaloti xhuxh) deri në 34 metra e 190 tonë tek [[balena e kaltër]]t, e cila është krijesa më e madhe që ka jetuar ndonjëherë. [[Kashaloti]] është grabitqari me dhëmbë më i madh në Tokë. Disa lloje shfaqin [[Dimorfizmi gjinor|bimorfizëm seksual]], ku femrat janë më të mëdha se mashkujt. Përveç balenave me dhëmbë (''Odontoceti''), ka edhe balena (''Mysticeti'') që në vend të dhëmbëve kanë pllaka të gjata me fletëza të brirta që quhen mustaqe balene, që kanë fomë theku dhe përdoren për të dëbuar ujin gjatë ushqyerjes me planktone dhe krille. Me anë të zgjerimit të gojës ato marrin sasi të mëdha të ujit. Balenat e lëmuara (''Balaenidae'') kanë koka që mund të përbëjnë deri në 40% të masës së tyre trupore për të marrë ujë. Balenat me dhëmbë, në anën tjetër, kanë dhëmbë konike për kapjen e peshkut ose kallamarëve. Balenat pa dhëmbë e kanë të zhvilluar mirë shqisën e [[Shqisa e nuhatjes|nuhatjes]], kurse balenat me dhëmbë e kanë të zhvilluar mirë shqisën e ndëgjimit të përshtatur edhe për ajër dhe për uje, që është e zhvilluar aq mirë sa disa balena mund të mbijetojë edhe nëse janë të verbra. 

ëendi ''[[Cetacea]]'' përfshin delfinët dhe derrat e detit, të cilët nuk konsiderohen të jenë balena.

{{clade|{{clade
   |label1=[[Ferae]]
   |1=(mishngrënësit dhe të ngjajshmit)
   |label2=[[Perissodactyla]]
   |2=([[kuajt]], [[rinocerontët]], [[tapirat]])
   |label3=[[Artiodactyla]]
   |3={{clade
      |label1=[[Tylopoda]]
      |1=([[devetë]])
      |label2='''[[Artiofabula|A]]'''
      |2={{clade
         |1={{clade
            |1=[[Suidae|Derrat]]
            |label2='''[[Cetruminantia|C]]'''
            |2={{clade
               |1=[[Ruminantia|Ruminants]] ([[bagëtitë]], [[delet]], [[antilopat]])
               |label2='''[[Whippomorpha|W]]'''
               |2={{clade
                  |1=[[Hippopotamidae|Hipopotamët]]
                  |label2=[[Cetacea]]
                  |2={{clade
                     |1=[[Archaeocetes]] (''[[Ambulocetus]]'', ''[[Protocetus]]'', ''[[Basilosaurus]]'')
                     |2={{clade
                        |label1=[[Mysticeti|<span style="color: green">Mysticeti</span>]] (balenat ''baleen'')
                        |1=([[balenat e duhura|<span style="color: green">e duhura</span>]], [[balenat e hirta|<span style="color: green">e hirta</span>]], [[balenat me hulli|<span style="color: green">me hulli</span>]])
                        |label2=[[Odontoceti]] (balenat me dhëmbë)
                        |2={{clade
                           |1=[[Delphinoidea]] ([[definët]], [[derrat e detit]], [[beluga|<span style="color: green">belugat</span>]])
                           |2=[[Lipotoidea]] ([[delfinët e lumit]])
                           |3=[[Physeteroidea|<span style="color: green">Physeteroidea</span>]] ([[Physeteridae|<span style="color: green">kashalotët</span>]])
                           |4=[[Ziphioidea|<span style="color: green">Ziphoidea</span>]] ([[balenat me sqep|<span style="color: green">balenat me sqep</span>]])
                           }}
                        }}
                     }}
                  }}
               }}
            }}
         }}
      }}
   }}|style=font-size:85%;line-height:85%|label1=[[Laurasiatheria]]}}
* Balenat janë me të gjelbërt
* '''A'''=[[:en:Artiofabula|Artiofabula]]
* '''C'''=[[:en:Cetruminantia|Cetruminantia]]
* '''W'''=[[:en:Whippomorpha|Whippomorpha]]

== Shiko dhe ==
* [[Cetacetë]]
* [[Delfini]]

== Referimet ==
{{Reflist}}

[[Kategoria:Balena]]
[[Kategoria:Cetace]]