Shihni burimin për Foka

{{Taxobox
| image = Pinniped collage.jpg
| regnum = [[Kafsha|Animalia]]
| phylum = [[Chordate|Chordata]] 
| classis = [[Gjitari|Mammalia]]
| infraclassis = [[Eutheria]]
| ordo = [[Carnivora]]
|  subordo = [[Caniformia]]
| superfamilia = '''''Pinnipedia'''''
| range_map = Pinniped_range.jpg
| range_map_caption = Përhapja e fokave
| subdivision_ranks = [[Familja|Familjet]] 
| subdivision =
*[[Odobenidae]]
*[[Otariidae]]
*[[Phocidae]] 
}}
'''Fokat''', të njohur gjerësisht si '''këmbëlopatat''', janë gjitarë gjysmë-detarë, të përhapur gjerësisht, që i përkasin superfamiljes '''Pinnipedia'''.{{efn|Nga [[latinishtja]]; ''pinna'' "pendë" dhe ''pes'', ''pedis'' "këmbë"}} Sot ekzistojnë tre familje fokash: ''[[Odobenidae]]'' (anëtari i vetëm i gjallë është [[trikeku]]), ''[[Otariidae]]'' (fokat me veshë: luanët e detit dhe fokat me lesh) dhe ''[[Phocidae]]'' (fokat pa veshë). Ka 33 lloje të gjalla të fokave, dhe më shumë se 50 lloje të zhdukura janë përshkruar nga [[fosilet]]. Edhe pse historikisht është menduar se fokat vijnë nga dy linja trashëgimore, provat molekulare tregojnë se vijnë vetëm nga një linjë. Fokat i përkasin rendit [[Carnivora]] dhe më të afërit e gjallë të tyre janë [[Ariu|arinjtë]] dhe musteloidët (nuselalat, [[Rakuni|rakunët]], qelbësit dhe [[Panda e kuqe|pandat e kuqe]]), me të cilët u ndanë rreth 50 milion vjet më parë.

Madhësia e fokave shkon nga 1 m e 45 kg tek [[foka e Bajkalit]], deri në 5 m e 3,200&nbsp;kg tek [[elefanti i detit Jugor]], që është edhe karnivori më i madh. Disa lloje shfaqin [[Dimorfizmi gjinor|dimorfizmin gjinor]]. Kanë trup aerodinamik dhe katër gjymtyrë të modifikuara në pendë notimi. Edhe pse jo aq të shpejtë sa [[Delfini|delfinët]] në det, janë më fleksibël dhe më të shkathtë. [[Fokat me veshë]] përdorin gjymtyrët e përparme për të notuar, ndërsa [[fokat pa veshë]] dhe [[Trikeku|trikekët]] përdorin gjymtyrët e pasme. Fokat me veshë dhe trikekët gjymtyët e pasme i fusin nën trup dhe i përdorin si këmbë kur janë në tokë. Në krahasim me fokat pa veshë që e kanë më të vështirë lëvizjen në tokë. Fokave me veshë i dallohen qartë veshët, ndërsa fokave pa veshë dhe trikekëve i mungojnë. Këmbëlopatat kanë shqisa të zhvilluara mirë: shikimin dhe dëgjimin e kanë të përshtatur për ajër dhe ujë. Kanë të zhvilluar mirë sistemin somatosensitiv. Disa lloje janë përshtatur mirë zhytjes në thellësi të mëdha.  Ata kanë një shtresë yndyre, ose dhjami, nën lëkurë për t'i mbajtur ngrohtë në ujra të ftohtë, dhe përveç trikekut, të gjitha llojet tjera janë të mbuluar me gëzof.

== Taksonomia ==
{{clade
|style=font-size:75%;line-height:50%;width:470px;
|label1=
  |1={{clade
      |label1=[[Phocidae]]
      |1={{clade
         |1={{clade
            |1={{clade
               |1={{clade
                  |1={{clade
                     |1={{clade
                        |1={{clade
                           |1={{clade
                              |1={{clade
                                 |1={{clade
                                    |1=[[foka me unazë]]
                                    |2=[[foka e Bajkalit]]
                                    }}
                                 |2=[[foka e Kaspikut]]
                                 }}
                              |2={{clade
                                 |1=[[foka larane]]
                                 |2=[[foka e limanit]]
                                 }}
                              }}
                           |2=[[foka e hirtë]]
                           }}
                        |2={{clade
                           |1=[[foka me shirit]]
                           |2=[[foka e Groenlandës]]
                           }}
                        }}
                     |2=[[foka me feçkë]]
                     }}
                  |2=[[foka me mjekërr]]
                  }}
               |2={{clade
                  |1={{clade
                     |1={{clade
                        |1=[[foka e Vedelit]]
                        |2=[[foka leopard]]
                        }}
                     |2=[[foka gaforrengrënëse]]
                     }}
                  |2=[[foka e Rosit]]
                  }}
               }}
            |2={{clade
               |1=[[elefanti jugor i detit]]
               |2=[[elefanti verior i detit]]
               }}
            }}
         |2={{clade
            |1=[[foka e Mesdheut]]
            |2=[[foka e Havait]]
            }}
         }}
      |2={{clade
         |label1=[[Otariidae]]
         |1={{clade
            |1={{clade
               |1={{clade
                  |1={{clade
                     |1={{clade
                        |1=[[foka me gëzof e Antarktikut]]
                        |2={{clade
                           |1=[[foka me gëzof e Guadalupës]]
                           |2=[[foka me gëzof e Huan Fernandezit]]
                           }}
                        }}
                     |2={{clade
                        |1=[[foka me gëzof e Galapagosit]]
                        |2=[[foka jugore me gëzof]]
                        }}
                     }}
                  |2={{clade
                     |1=[[luani i detit i Australisë]]
                     |2=[[luani i detit i Zelandës së Re]]
                     }}
                  |3={{clade
                     |1=[[foka me gëzof e Nënantarktikut]]
                     |2=[[foka e kafët me gëzof]]
                     |3=[[foka me gëzof e Amerikës së Jugut]]
                     }}
                  }}
               |2={{clade
                  |1={{clade
                     |1={{clade
                        |1=[[luani i detit i Kalifornisë]]
                        |2=[[luani i detit i Galapagosit]]
                        }}
                     |2=[[luani i detit i Japonisë]]
                     }}
                  |2=[[luani i detit i Shtellerit]]
                  }}
               }}
            |2=[[foka veriore me gëzof]]
            }}
         |label2=[[Odobenidae]]
         |2=&nbsp;[[trikeku|trikekët]]
         }}
    }}
}}

== Shiko edhe ==
* [[Balena]]
* [[Delfini]]

==Shënimet==
{{Notelist}}

== Referimet ==
{{Reflist}}

[[Kategoria:Këmbëlopata|*]]
[[Kategoria:Mishngrënës]]