Përdoruesi diskutim:Sarapatoshi

Rendesia e dialektologjise

Njohja dhe studimi I imet I dialekteve jane themelore per te gjitha studimet gjuhesore: per fonetiken,morfologjine,per sintaksen dhe,pa dyshim, per semasiologjine dhPra projekti sot esht i pavlere frazeologjine e gjuhes.Ne menyre te vecante te dhenat dhe studimii dialekteve jane me rendesi per historine e gjuhes.Sic thoshte edhe gjuhetari I shquar freng Antuan Meje(Antoine Meillet) ‘’ nuk ka histori gjuhe pa dialektologji dhe sidomos pa gjeografine gjuhesore komplete dhe te zbatuar mire.Dialektet dhe te folurat e gjalla perbejne deshmi dhe fakte me shume rendesi,qe kane peshe apo vlere te krahasueshme me ate vlere qe kane bimet per botanistin apo objektet dhe veshjet popullore per etnografin,si kenget e valet per folkloristin,si dokumentet akivore e kronikat e drejtperdrejta per historianin.Kushdo qe merret me gjuhesi,ne ciledo dege te saj,nese deshiron te thellohet ne historine apo ne te sotmen e nje gjuhe te dhene, nuk mund te mos admiroje punen e palodhur te dialektologeve qe,per dite,jave e muaj te tere,lene zyrat apo kabinetet e tyre te punes ne qytete dhe shtohen kembekryq ne trevat e large tea, ne krahina e katunde te te gjithe vendit,rrine ne shoqeri te folseve natyrore e te pandikuar nga gjuha e librave,duke qemtuar e gjetur te folura e ligjerime sa me burimore e te panjohura,por edhe te pashkruara.Anketimi ne terren dhe fiksimi I ketyre te folmeve popullore te ralla ne monografi a skica, ne atlase dialektologjike apo ne tekste dialektore perben nje dokumentim shume te cmueshem,qe jep mundesi nder te tjera, edhe per te rindertuar historine e gjuhes perkatese, per te pervijuar e per te mbeshteur me te dhena mjaft te sigurta faza te ndryshme te zhvillimit fonetik,morfologjik dhe sidomos semantic,qe peson gjuha ne rrjedhe te koheve.Ne menyre te vecante te dhenat e dialekteve jane te rendesishme,sepse ne to na jept nje pamje e te folmeve apo e dialekteve nepermjet te folurit te rrjedhshem e te gjalle, ashtu sic rron ne gojen e informatoreve te thjeshte,pa ndonje perpunim a tehollim libror e te kekuar,sic gjejme,psh… ne permendoret e shkrimit, sidomos ne veprat e shkrimtareve qe I permbahen nje tradite te caktuar shkrimore.Natyrisht,edhe njohja e shfrytezimi me efekt I te dhenave te dialekteve kerkon nje pune te vecante dhe nje qendrim te caktuar,qe ka te beje me metodologjine e kerkimit shkencor ,Prandaj hartat e nje atlasi dialektologjik per gjuhetarin,qe deshiron te njohe zhvillimin e te folurit,duhet te kene se paku rendesi e vlere qe kane hartat fizike ten je vendi per gjeografin qe merr ne shqyrtim konfiguracionin e tokes.Studimi I dialekteve ne rrjedhe te viteve ka ardhur gjithnje duke u bere me kompleks e njehrazi edhe me I vlefshem,krahas studimit te gjuhes letrare standard qe , e cila ka ne baze nje dialect ten je krahine te caktuar,te perdorur nga shkrimtaret e shquar te nje vendi,pastaj edhe si gjuhe e administrates shteterore, e mjeteve te komunikimit masiv etj.Por studimi i dialekteve duhet bere gjithnje ne lidhje te ngushte e ne bashkpunim me disiplina te shumta gjuhesore dhe jogjuhesore me qellim qe te fitohet nje kuader I gjere historic,etnologjik,ekonomik,kulturor,shoqeror,gjuhesor etj.Ne kete menyre mund te rindertohen fazat e zhvillimit shekullor te gjuhes e te dialekteve.Pa shkembim pikepamjesh,pa njohje te thelluar te cdo gjeje qe ndodh ne fusha te tjera te aferta,qofshin ato disiplina te gjuhesise apo shkenca te tjera shoqerore te aferta me te,perparimi I studimeve dialektologjike do te ishte I pamundur.Ka me se 150 vjet qekur dietari I shquar freng Sharl Nodie (Charles Nodier)thoshte:‘’Ai njeri qe nuk ka hulumtuar me kujdes dialektet dhe te folmet e gjuhes se vet,nuk njeh as gjysmen e saj‘‘.Edhe pse kaq shume vjetesh kjo thenie mbetet nje aksiome.Nodieja I konsideronte te folmet apo ligjerimet popullore si gjuhe te gjalla e te zhveshura te popullit,ndersa te folurit’’bukur’’ sin je shembelltyre e tyre apo nje ‘’manekin’’.Nodieja u kujton te gjithe atyre qe I konsideron dialektet si “ zhargone konfuze dhe pa rregulla” se ato kane “nje gramatike aq te rregullt,nje terminologji aq homogjene,nje sintakse aq te fiksuar,sa edhe greqishtja e paster e Isokratit apo latinishtja e Ciceronit”. Nderkaq,krahas vleresimeve te tilla shume te larta per dialektet,ka pasur kurdohere edhe mendime se stufimi I dialekteve na qenka nje pune e lehte : ka njerez qe besojne se mjafton ta lesh qytetin,te shkosh ne nje krahine e te qendrosh atje disa dite,te mbledhesh disa fjale e forma nga e folura e fshatareve dhe t’I permbledhesh ato ne nje parashtese te thjeshte dhe ja,u be nje studim i dialektit .Dhe me nje pune te tille fitohet nje grade shkencore.Per mendime te tilla sigurisht , ka cuar peshe edhe rrethana qe,jo rrale,gjuhetare te njohur e kane filluar karrieren e tyre pikerisht me kerkime a pershkrime rreth dialekteve te vendlindjes ,pastaj jane marre me disiplina te tjera gjuhesore ,porse ka pasur edhe shume raste qe njerez kane filluare te merren me dialektologji dhe nuk kane pasur as pergatitjen as zellin e duhut, nuk kane arritut gjekundi dhe kane qene te detyruar te nderrojne mjeshteri.Sidoqofte,provoja boterore dhe ajo e vendit tone tregon se njohurite dhe kerkimet rreth dialekteve u kane shebyer dhe u sherbejne gjuhetareve per te formuar nje njohje me te mire e me te gjere per gjuhen qe studiojne,prandaj edhe kur nuk jane marre mirefill me studime dialektologjike ata kane perfituar shume prej kesaj njohje. Te gjitha keto I permendem per te theksuar idene se asnje perparim cilsor I teorise gjuhesore nuk eshte bere dhe nuk mund te behet pa u mbeshtetur fort ne kerkimet dhe hulumtimet e imeta dialektologjike,apo pa perfillur ne shkallen e duhur faktet dialektore e me nje metode perhere e me te sterholluar kerkimi.Po te kufizohemi vetem brenda treves shqiptare,mund te permendim se per te mbledhur materialin dialektor per nje te folur albanologut te njohur polak Vaklav Cimokovskij I eshte dashur nje kohe prej 8 muajsh,duke punuar mesatarisht 10 ore ne dite.Per muaj me rradhe kane qendruar ne trevat shqiptare brenda dhe jashte Shqiperise dialekttoget tane te insitutit te Gjuhes e te Letersise,qofte per mbledhjen e materialit per skicat e monografite qe kane botuar, qofte edhe per anketimet per vepren madhore “Atlasi dialektologjik I gjuhes shqipe” per te cilen kane punuar rreth 20 vjet” ne anketimet,skedimin e shkencorizimin e lendes dhe per hartoggrafimin e redaktimin perfundimtar te vepres.Te njejten gje duhet te themi edhe per dialektologet shqiptare te Insitutit Albanologjik e te Universitetit te Prishtines.Provoja boterore boterore dhe kerkimet vetjake neper trevat shqiptare e ne diaspore u kane sherbyer dialektologeve shqiptare per te formuar nje konceptim te sigurt rreth vlerave te dialekteve ne kuadrin e pergjithshem te gjuhes ,per t’I konsideruar ato si motra te varietetit standart dhe jo si “forma te trasha e bija te padijes” sic ka pasur ndonje prirje per t’I veshtruar ato.Sic thoshte abati Ruselo,dialektet dhe te folmet e nje vendi ne krahasim me gjuhen letrare meritojne te njejten perparesi te gjuhetarit,sic meritojne “parapelqimin e botanistit bimet e lulet e fushes ne krahasim me lulet e lulishteve tona” Dialektet dhe te folmet e nje gjuhe pasqyrojne te kaluaren e njerezimit ne pergjithesi e ten je bashkesie shoqerore.Per kete arsye,qysh nga fillesat e studimit te dialekteve,studiuesit kane vene re se njohja qemtimi sa me i thelluar dhe vlersimi i te dhenave te dialekteve sjellin perfitime jo vetem per filologjine po edhe me gjere.Sic shkruante Ruseloi:“Historia e racave zakoneve institucioneve fese psikologjia e gjejne aty te dhenat e vlefshme.Te gjitha fazat neper te cilat ka kaluar jeta e nje populli kane lene gjurme ne gjuhen e tij.Data,origjina e fjaleve,shpesh mund te percaktohen me vertetesi nga fonetika.Por data dhe origjina e fjales japin daten dhe origjinen e sendeve.Per me teper lufta e paprer e mendimit kunder kushteve material e te folurit pershtatja e vazhdueshme e formave te vjetra ndaj nevojave te reja ndejne per filozofine elemente te cmueshme per te gjykuar punen e brendshme te mendimit.Shume studiues,jo vetem ne kohet me te reja,po edhe qysh kur beheshin hapat e pare ne dialektologji,kane shtruar nevojen e studimit sistematik dhe te menjehershem te dialekteve,sepse ato rrezikojne te zhduken.Ja si shkruante J.Host-i :”Dialektet po zhduken.Nga nje ane perparimi I vazhdueshem I gjuheve te cultures se larte,te ndihmuara nga gazetat dhe mesimi I gjuheve standard ne te gjitha mjediset dhe deri ne fshatrat me skajore.Nga ana tjeter,zhvillimi industrial qe modifikon format e vjetra te punes se njeriut duke suprimuar mjeshterite e veglat tradicionale.Shkenca ka per detyre t’I hetoje te folmet krahinore para se ato te xhduken,sepse ato jane pjese e trazhgimise kombetare; Ato pasqyrojne nje mendesi ,nje konceptim te vecante te jetes.Per historianin atom und te japin dokumente filogjike,shpesh me shprehese dhe me te vlefshme sesa germimet arkeologjike.Ato jane motra te patrasheguara ten je dialekti qe pati fat dhe qe u ngriti ne dinjitetin e gjuhes se pastruar,letrare,filozofike dhe diplomatike.Ato kane ruajtur lirine e tyre te vrazhde,transmetohen nga tradita gojore dhe zhvillimi I tyre natyror nuk eshte prekur aspak nga “metimet akademike”,keshtu qe studimi I tyre eshte I domosdoshem per te njohur me rrenje dhe ne origjinen e vet gjuhen e kultivuar qe I zoteron krenarisht.Keshtu,me teper sesa lulet e nje lulishteje,bimet e egra te fushes,barerat dhe drunjet terheqin vemendjen e botanistit. Nocioni I dialektit ne gjuhe eshte I lidhur ngushte me konceptin rreth kufirit gjuhesor apo te izoglosave me shtrirje te njejte a te perafert,qe merren si tipare perberese dalluese ten je dialekti nga nje tjeter.Diskutimi rreth ketij koncepti eshte I vjeter sa vete edhe dialektologjia si shkence,po edhe gjithnje I gjalle dhe ndoshta I paperfunduar a I pazgjidhur .Kufiri,sic thote Malino Kortelaco,eshte nje fjale qe ne vetvete mund tan a shpjere ne gabimet.Zakoni I zbatimit artificial politico-gjeografik,administrative e juridik ku kufijte paraqesin vija te qarta do te ishte ideal edhe per dialektologjine,sepse keshtu do tem und te paraqiteshin ne harte kufij te qarte edhe per izoglosat e dukurite dialektore,ashtu sic paraqesim p.sh., kufijte e nje shteti a te nje kraine.Ka raste qe dialektologet kerkojne vija te prera dhe ”absolute” edhe ne ndarjen e dialekteve. Ushqimet me origjinë shtazore. Ushqimet me origjinë shtazore, si mishi dhe organet e brendëshme, (mëlçitë dhe zemra) si dhe qumështi, kosi, djathi dhe vezët janë burime të pasura të shumë lëndëve ushqyese. Mishi, organet e kafshëve e të shpendëve si dhe peshku (peshk përfshirë ai i freskët dhe i konservuar), janë burimet më të mira të hekurit dhe zinkut. Mëlçia gjithashtu ofron vitaminë A. Ushqimet me origjinë shtazore duhet të jenë ushqim i përditshëm ose sa më shpesh të jetë e mundur. Ushqimet shtazore si qumështi (qumështi i freskët për fëmijët e vegjël duhet të jetë i zier ose i pasterizuar) dhe vezët janë të mira për fëmijët sepse ato kanë nivele të larta proteinash e vlerash të tjera ushqyese. Megjithatë, qumështi dhe nënproduktet e qumështit si djathi dhe kosi, nuk janë burime të mira të marrjes së hekurit. Yndyra e qumështit (ajka) përmban vitaminë A, kështu qumështi i paskremuar është burim i mirë për vitaminën A. E verdha e vezës është një tjetër depozitë për lëndë ushqyese dhe një burim i pasur me vitaminë A.

Mishi dhe nenproduktet e tij Mishi perben ushqimin me te rendesishem proteinik.Është ushqim me vlera te medha ushqimore.Mishi me ii perdorshem është ai i gjedheve. Mishra te tjere janë ato të derrit,lepurit dhe pulave. Mishi i konservuar Zakonisht konservohen lloje mishi qe nuk janë te pershtatshem per t'u tregtuar. Mishi zihet ne uje dhe pritet ne copa,i shtohet kripe.aroma te ndryshme dhe disa lende ruajtese. Fetat e prera vihen ne kuti metalike sebashku me xhelatinen e mishit, duke shtuar lende shtese. Kutite mbyllen hermetikisht dhe sterilizohen. Lendet mbrojtese perveç se e mbrojne produktin dhe e ruajne ngjyren e kuqe te mishit.

Tema:Gjuha shqipe, Fjalet e huazuara ne revista,gazeta Revista: Living Titulli :Restoranti më i shtrenjtë në botë Kategoria: Kuriozitete

Teknologjia e sotshme është e paparashikueshme dhe i vjen në ndihmë njerëzimit në çdo moment. Restoranti që do të shikoni më poshtë, është cilësuar si më i shtrenjti në botë, por veçantia qëndron te teknologjia pafund e përdorur brenda tij.

“Sublimotion” është emri i restorantit në Ibiza, që mban rekordin e menysë më të shtrenjtë. Restoranti është hapur në 18 maj, ndërsa shefi i tij, është një nga emrat më të njohur të kuzhinës botërore, Paco Rancero, paga e të cilit arrin shifrën e 5000 $ në muaj.

Nëse ju rastis të shkoni në këtë restorant, do t’u duket sikur jeni në një botë virtuale, kontrolli i së cilës, është padyshim në duart tuaja. Tavolinat që ndodhen mes mureve virtuale, mund t’i ndryshoni si të dëshironi me anë të telekomandave. Sipas zëdhënësit të këtij restoranti, atmosfera e krijuar nga një sërë dritash është një eksperiencë unike, të cilën mund ta shijojnë vetëm dymbëdhjetë klientë njëkohësisht.

Por e veçanta e këtij restoranti është menyja e shtrenjtë, e cila për një drekë ose darkë shkon nga 1500 euro deri në 15 mijë euro. Nëse dëshironi një darkë romantike, mund të zgjidhni edhe imazhet që shfaqen nëpër mure, kjo falë ekraneve të dixhitalizuara. Por sigurisht që përveç kësaj, ushqimi është i shkëlqyer.

eksperienc/ë ~a f. Që në kohën e Rilindjes, për herë të parë nga Petro Nini Luarasi, me kuptimin e fjalës së huaj eksperiencë u përdor fjala shqipe përvojë, e cila tashmë e ka zëvendësuar shumë mirë atë, p.sh.: Përvojë e pasur. Njeri me përvojë. Përvojë e luftës revolucionare. Ai ka përvojë në këtë punë. Atyre nuk u mungon përvoja. Ato shkëmbejnë përvojë. Mbështeten në përvojën e të përparuarve etj. UNIK 1. Që është vetëm një, që s'ka tjetër të ngjashëm me të; që takohet shumë rrallë; i vetëm. Rast unik.

IMAZH 1. Figurë e riprodhuar e një sendi, që del nga pasqyrimi i tij në një sipërfaqe të lëmuar a të ndritshme; shëmbëlltyrë. Imazh i qartë (i shtrembëruar, i zmadhuar). Formohet një imazh. 2. Pamje, figurë a shëmbëlltyrë e një njeriu, e një sendi, e një dukurie etj., që riprodhohet në mendjen tonë në bazë të perceptimeve dhe të përshtypjeve të mëparshme pa qenë aty vetë ky njeri, ky send, kjo dukuri etj.; përfytyrim a riprodhim besnik ose shumë i përafërt i dikujt a i diçkaje; pamje që na sjell diçka parasysh; pamje, figurë që mishëron diçka. Imazh i gëzueshëm (tronditës). Imazhi i fshatit (i qytetit, i vendlindjes). Imazhi i djalit (i vajzës, i nënës). Imazhi i trimërisë (i luftës, i mjerimit). Imazhi i vdekjes. Iu shfaq (i doli) një imazh.

Atmosfer- Ajo që na rrethon, kushtet në të cilat jetojmë ose zhvillohet një veprimtari, rrethanat që ndikojnë mbi diçka; mjedis. Atmosferë e ngrohtë (miqësore). Atmosferë e shëndoshë (e gjallë). Atmosferë revolucionare. Atmosfera politike. Atmosferë pune .