Shihni burimin për Shqipëria nën pushtimin italian (1939–1943)

{{Infobox country
|native_name = Mbretënija Shqiptare ([[Gegërishtja|Gegërisht]])<br/>Regno d'Albania ([[Gjuha italiane|Italisht]])
|conventional_long_name = Shqipëria nën pushtimin italian
|common_name = Shqipëria
|status = [[Protektoriat]]
|empire = Italia
|area = 52,667
|status_text = [[Protektoriat|Protektoriati]] dhe varësia e [[Italia|Italisë]]
|event_start = [[Pushtimi italian i Shqipërisë|Pushtimi italian]]
|year_start = 1939
|date_start = 7 Prill
|event_end = [[Kapitullimi]] i [[Italia|Italisë]]
|year_end = 1943
|date_end = 8 Shtator
|p1 = Mbretëria Shqiptare 1928–1939
|flag_p1 = Flag Kingdom Of Albania.svg
|p2 = Mbretëria Jugosllave
|flag_p2 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg
|s1 = Shqipëria nën pushtimin gjerman
|flag_s1 = Flag of Albania (1943–1944).svg
|image_flag = Flag of Albania (1939-1943; crowned).svg
|image_coat = Great Arms of the Kingdom of Albania (1939–1943).png
|symbol = Coat of arms of Albania
|symbol_type = Stema mbretërore e armëve
|image_map = Albanian Kingdom (1942).svg
|image_map_caption = Mbretëria shqiptare në 1942
|religion = [[Synitët|Myslimanët syni]]<br/>[[Bektashizmi|Bektashinjtë]]<br/>[[Kisha Katolike|Katolikët]]<br/>[[Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqipërisë|Ortodoksët]]
|capital = [[Tirana]]
|national_motto = "FERT"
|national_anthem = <div style="padding-bottom:0.4em;">''[[Himni i Flamurit]]''<br/>[[File:Hymni i Flamurit instrumental.ogg]]</div>'''Himni mbretëror'''<br/>''Marcia Reale d'Ordinanza''<br>[[File:Marcia Reale.ogg]]
|common_languages = [[Gjuha shqipe|Shqipja]]<br/>[[Gjuha italiane|Italishtja]]
|era = Periudha e luftrave{{·}}[[Lufta e Dytë Botërore]]
|government_type = [[Fashizmi|Fashistët]]{{·}}Sistemi një partiak nën [[Monarkia kushtetuese|Monarkinë Kushtetuese]]
|title_leader = [[Mbreti]]
|leader1 = [[Viktor Emanueli III|Victor Emmanuel III]]
|year_leader1 = 1939&ndash;1943
|title_representative = [[Mëkëmbësi i Përgjithshëm]]
|representative1 = [[Françesko Jakomoni]]
|representative2 = Alberto Pariani
|year_representative1 = 1939&ndash;1943
|year_representative2 = 1943
|title_deputy = [[Lista e Kryeministrave të Shqipërisë|Kryeministri]]
|deputy1 = [[Shefqet bej Vërlaci|Shefqet Vërlaci]]
|deputy2 = [[Mustafa Kruja|Mustafa Merlika-Kruja]]
|deputy3 = [[Eqrem bej Libohova|Eqrem Libohova]]
|deputy4 = [[Maliq bej Bushati|Maliq Bushati]]
|year_deputy1 = 1939&ndash;1941
|year_deputy2 = 1941&ndash;1943
|year_deputy3 = 1943
|year_deputy4 = 1943
|legislature = [[Kuvendi i Shqipërisë|Kuvendi]]
|currency = [[Franga]] <small>(1939&ndash;1941)</small><br/>Lira Italiane <small>(1941&ndash;1943)</small>
|today = {{flag|Shqipëria}}<br>{{flag|Kosova}}<br>{{flag|Serbia}}<br>{{flag|Mali i Zi}}<br>{{flag|Maqedonia e Veriut}}
|stat_year1 = 1939
|stat_area1 = 27538 
|stat_pop1 = 1,701,463
|footnotes = 
}}

[[Pushtimi italian i Shqipërisë]], edhe pse formalisht ekzistonte si [[Protektoriat|protektorat]] i [[Mbretëria e Italisë|Mbretërisë së Italisë]], dhe ''de jure'' ishte një bashkim midis [[Italia|Italisë]] dhe [[Shqipëria|Shqipërisë]], i udhëhequr zyrtarisht nga Mbreti [[Viktor Emanueli III|Victor Emmanuel III]], ''de facto'' ishte një '''pushtim që zgjati nga 1939 në 1943'''. Shqipëria u udhëhoq nga guvernatorët italianë, pasi u [[Pushtimi italian i Shqipërisë|pushtua ushtarakisht nga Italia, nga viti 1939 deri më 1943]]. Gjatë kësaj kohe Shqipëria pushoi së ekzistuari si një vend i pavarur dhe mbeti si një pjesë autonome e [[Perandoria Italiane|Perandorisë Italiane]] të drejtuar nga zyrtarë të qeverisë italiane, të cilët synonin ta bënin [[Shqipëria|Shqipërinë]] pjesë të një Itali të Madhe duke asimiluar shqiptarët si italianë dhe duke kolonizuar Shqipërinë me kolonët italianë nga [[Gadishulli Apenin]] për ta transformuar gradualisht në një Tokë italiane.<ref name=":4">Lemkin, Raphael; Power, Samantha (2008), [https://books.google.com/books?id=y0in2wOY-W0C ''Axis Rule in Occupied Europe''], The Lawbook Exchange, Ltd., pp. 99–107, [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/978-1-58477-901-8|978-1-58477-901-8]]</ref>

Në [[Traktati i Londrës (1915)|Traktatin e Londrës]] gjatë [[Lufta e Parë Botërore|Luftës së Parë Botërore]], [[Entente Triple|Antantja Tripale]] i kishte premtuar [[Shqipëria|Shqipërinë]] qendrore dhe jugore Italisë, si një shpërblim për të luftuar përkrah Antantës.<ref name=":0">Nigel Thomas. Armies in the Balkans 1914-18. Osprey Publishing, 2001. Pp. 17.</ref> Në qershor 1917, pasi ushtarët italian morën kontrollin e zonave të konsiderueshme të Shqipërisë, Italia deklaroi zyrtarisht një [[Protektoriat|protektorat]] mbi Shqipërinë qendrore dhe jugore; megjithatë kjo u përmbys në shtator të vitit 1920 kur Italia u vu nën presion për të hequr ushtrinë e saj nga Shqipëria.<ref name=":0" /> Italia u tërbua me fitimet minimale që ajo mori nga negociatat e paqes, të cilat ajo konsideroi se kishin shkelur Traktatin e Londrës. [[Fashizmi italian|Fashistët italianë]] pohuan se shqiptarët ishin të lidhur etnikisht me italianët nëpërmjet lidhjeve me italianët prehistorikë, popullsitë [[Ilirët|ilire]] dhe [[Romakët|romake]] dhe se ndikimi kryesor i ushtruar nga [[Perandoria Romake|perandoritë romake]] dhe Veneciane mbi Shqipërinë justifikonte të drejtën e Italisë për ta zotëruar atë<ref name=":5">Rodogno., Davide (2006). [https://books.google.com/books?id=ZcUNELPsQQsC&printsec=frontcover&dq=Fascism%27s+European+empire:+Italian+occupation+during+the+Second+World+War&hl=en&ei=dig_TPn6OYKC8gaGlcDpCw&sa=X&oi=book_result&ct=book-thumbnail&resnum=1&ved=0CC0Q6wEwAA#v=onepage&q&f=false ''Fascism's European empire: Italian occupation during the Second World War'']. Cambridge University Press. p. 106. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/0-521-84515-7|0-521-84515-7]].</ref>. Italia justifikoi edhe aneksimin e Shqipërisë në bazë të faktit se disa qindra mijëra njerëz me origjinë shqiptare tashmë ishin përfshirë në shoqërinë në Italinë jugore, që inkorporimi i Shqipërisë ishte një masë e arsyeshme që do të bashkonte njerëzit me prejardhje shqiptare në një shtet.<ref name=":1">Owen Pearson. Albania in the twentieth century: a history, Volume 3. London, England, UK; New York, New York, USA: I.B. Taurus Publishers, 2004. Pp. 389.</ref> [[Italia]] mbështeti irredentizmin shqiptar, të drejtuar kundër [[Kosova|Kosovës]] me popullsi kryesisht [[Shqiptarët|shqiptare]] në [[Jugosllavia|Jugosllavi]] dhe [[Epiri (rajoni administrativ)|Epir]] në [[Greqi]], veçanërisht në zonën kufitare të [[Çamëria|Çamërisë]], të banuar nga pakica [[Çamët|çame shqiptare]].<ref name=":6">Fischer, Bernd Jürgen (1999), [https://books.google.com/?id=P-MiG9ngCp8C ''Albania at War, 1939-1945''], C. Hurst & Co. Publishers, pp. 70–73,[[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/978-1-85065-531-2|978-1-85065-531-2]]</ref>

== Historia ==
<blockquote>Artikulli kryesor:[[Rezistenca shqiptare në Luftën e Dytë Botërore]]</blockquote>

=== Para-pushtimi: ndikimi i Italisë dhe qëllimet e Shqipërisë (1914-1939) ===
[[Skeda:Vlora zur Zeit der italienischen Besatzung 1916-1920.jpg|parapamje|majtas|Ushtarët italianë në Vlorë, Shqipëri gjatë Luftës së Parë Botërore. Flamuri i trikolorëve të Italisë që mbajnë mburojën mbretërore të Savojës është treguar varur pranë një flamuri shqiptar nga ballkoni i selisë italiane.]]
Para intervenimit të drejtpërdrejtë në [[Lufta e Parë Botërore|Luftën e Parë Botërore]], Italia pushtoi [[Porti i Vlorës|portin e Vlorës]] në Shqipëri në dhjetor 1914.<ref name=":2">Nigel Thomas. Armies in the Balkans 1914-18. Osprey Publishing, 2001. Pp. 17.</ref> Pas hyrjes në luftë, Italia përhap profesionin e saj në rajonin e Shqipërisë jugore duke filluar në vjeshtën e vitit 1916.<ref name=":2" /> Forcat italiane në vitin 1916 rekrutuan parregullsitë shqiptare për të shërbyer pranë tyre.<ref name=":2" /> [[Italia]] me lejen e komandës së aleatëve, pushtoi Epirin e Veriut më 23 gusht 1916, duke detyruar ushtrinë greke të tërhiqte forcat e saj okupuese nga atje.<ref name=":2" /> Në qershor 1917, Italia shpalli Shqipërinë qendrore dhe jugore si një protektorat të Italisë, ndërsa Shqipëria e Veriut u nda në shtetet e Serbisë dhe Malit të Zi.<ref name=":2" /> Deri më 31 tetor 1918, forcat franceze dhe italiane përjashtuan ushtrinë austro-hungareze nga Shqipëria.<ref name=":0" /> Pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore, Italia tërhoqi forcat e saj ushtarake më 2 shtator 1920 nga Shqipëria si rezultat i presionit dhe humbjes së jashtme në [[Lufta e Vlorës|Luftën e Vlorës]].

Regjimi fashist italian kishte depërtuar dhe dominuar politikisht dhe ekonomikisht Shqipërinë gjatë sundimit të Zogut dhe po planifikonte aneksimin e Shqipërisë para viteve të ngjarjes<ref>Owen Pearson. Albania in the twentieth century: a history, Volume 3. London, England, UK; New York, New York, USA: I.B. Taurus Publishers, 2004. Pp. 378, 389.</ref>. Shqipëria u bë një protektorat [[de facto]] i Italisë pas nënshkrimit të Traktateve të Tiranës të vitit 1926 dhe 1927.<ref>[[Aristotle Kallis|Aristotle A. Kallis]]. ''Fascist ideology: territory and expansionism in Italy and Germany, 1922-1945''. London, England, UK: Routledge, 2000. Pp. 132.</ref><ref name=":7">Zara S. Steiner. ''The lights that failed: European international history, 1919-1933''. Oxford, England, UK: Oxford University Press, 2005. Pp. 499.</ref><ref>Roy Palmer Domenico. Remaking Italy in the twentieth century. Lanham, Maryland, USA: Rowman & Littlefield Publishers, Inc., 2002. Pp. 74.</ref> Sipas [[Mbreti Zogu I|Zogut]], ekonomia e Shqipërisë ishte e varur nga kreditë e shumta financiare të dhëna nga Italia që nga viti 1931.<ref name=":3">Owen Pearson. Albania in the twentieth century: a history, Volume 3. London, England, UK; New York, New York, USA: I.B. Taurus Publishers, 2004. Pp. 378.</ref>

Në gusht 1933, Mussolini vendosi kërkesa të rrepta ndaj Zogut në këmbim të mbështetjes së vazhdueshme të Italisë nga Shqipëria, duke përfshirë kërkesat që të gjitha emërimet e reja në pozita udhëheqëse në qeverinë shqiptare duhej të kishin marrë një "arsim italian"; se një ekspert italian do të ishte në të ardhmen në të gjitha ministritë e qeverisë shqiptare; se Italia do të marrë kontrollin e ushtrisë shqiptare - duke përfshirë fortifikimet e saj; se oficerët britanikë që po stërvitnin xhandarmanin e Shqipërisë u zëvendësuan nga oficerë italianë; dhe se Shqipëria duhet të anulojë të gjitha traktatet tregtare ekzistuese me vendet e tjera dhe të mos bëjë marrëveshje të reja pa miratimin e qeverisë italiane; dhe se Shqipëria nënshkruan një konventë tregtare që do ta bënte Italinë vendin "më të favorizuar" në Shqipëri<ref>Owen Pearson. Albania in the twentieth century: a history, Volume 3. London, England, UK; New York, New York, USA: I.B. Taurus Publishers, 2004. Pp. 351.</ref> Në vitin 1934, kur Shqipëria nuk dha pagesën e planifikuar të një kredie për në Itali, anijet luftarake italiane arritën në brigjet e Shqipërisë për të frikësuar Shqipërinë që t'i nënshtrohej qëllimeve italiane në rajon, megjithatë britanikët kundërshtuan veprimet e Italisë dhe nën presion, Italia u tërhoq dhe pohoi se ushtrimi detar ishte thjesht një "vizitë miqësore". <ref name=":3" />

Më 25 gusht 1937, në ditën e tij të marrëdhënieve të Italisë me Shqipërinë, shkruajti në ditën e tij të marrëdhënieve të Italisë me Shqipërinë: "Ne duhet të krijojmë qendra të qëndrueshme të influencës italiane atje, kush e di se çfarë mund të ketë në të ardhmen, ne duhet të jemi gati për të kapur Mundësitë që do të paraqiten, nuk do ta tërheqim këtë kohë, siç bëmë në vitin 1920. Në jug [të Italisë] ne kemi absorbuar disa qindra mijë shqiptarë. Pse nuk duhet të ndodhë e njëjta gjë në anën tjetër të hyrja në Adriatik ".<ref name=":1" /> Më 26 mars 1938, Ciano shkruante në ditarin e tij të aneksimit të Shqipërisë, siç bëri Gjermania me Austrinë pak përpara: "Një raport nga Jacomoni mbi situatën në Shqipëri, depërtimi ynë është duke u bërë vazhdimisht më intensiv dhe më organik. vizita po kryhet pa probleme. Po pyes veten nëse gjendja e përgjithshme - veçanërisht Anschluss [me Austrinë] - nuk na lejon të bëjmë një hap përpara drejt dominimit më të plotë të këtij vendi, i cili do të jetë i yni ". dhe ditë më vonë më 4 prill të atij viti shkroi "Duhet të theksojmë gradualisht elementin protektorat të marrëdhënieve tona me Shqipërinë" <ref>Owen Pearson. Albania in the twentieth century: a history, Volume 3. London, England, UK; New York, New York, USA: I.B. Taurus Publishers, 2004. Pp. 396.</ref>.

== Pushtimi dhe krijimi i regjimit italian ==
[[Skeda:Shefqet Verlaci.jpg|parapamje|Shefqet Vërlaci, Kryeministri i Shqipërisë nga 1939 deri 1941.]]
Megjithë mbrojtjen e gjatë të Shqipërisë dhe aleancën me [[Italia|Italinë]], më 7 prill 1939 [[Pushtimi italian i Shqipërisë|trupat italiane pushtuan Shqipërinë]],<ref>Keegan, John; Churchill, Winston (1986). [https://books.google.com/books?id=e0_3Nrc8D0wC&pg=PA314 ''The Second World War (Six Volume Boxed Set)'']. Boston: Mariner Books. p. 314. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/0-395-41685-X|0-395-41685-X]].</ref>pesë muaj para fillimit të [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]]. Rezistenca e armatosur shqiptare u tregua e paefektshme ndaj italianëve dhe, pas një mbrojtjeje të shkurtër, vendi ishte i pushtuar. Më 9 prill 1939 mbreti shqiptar, [[Mbreti Zogu I|Zogu I]] iku në [[Greqia|Greqi]].<ref>Zabecki, David T. (1999). [https://books.google.com/books?id=gYDN-UfehEEC&pg=PA1353&dq=albania+%22Italian+protectorate%22&as_brr=3&ei=LSh7SP3sMoHAigHm0uzBBA&sig=ACfU3U2Mkq1BcJPJheoiFuManvWK9W0bBw ''World War II in Europe: an encyclopedia'']. New York: Garland Pub. p. 1353.[[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/0-8240-7029-1|0-8240-7029-1]]</ref>Ndonëse Shqipëria kishte qenë një protektorat de facto italian që nga viti 1927<ref name=":7" /><ref>Kallis, Aristotle A. (2000), [https://books.google.com/books?id=BeeRQHDOKXQC ''Fascist ideology: territory and expansionism in Italy and Germany, 1922–1945''], Routledge, p. 132</ref><ref>Steiner, Zara S. (2005), [https://books.google.com/books?id=V00vGP4TobwC ''The lights that failed: European international history, 1919-1933''], Oxford University Press, p. 499</ref>, lideri politik i Italisë, [[Benito Mussolini]] kërkoi kontroll të drejtpërdrejtë mbi vendin për të rritur prestigjin e tij dhe për të dhënë një përgjigje ndaj aneksimit të [[Austria|Austrisë]] dhe okupimit të [[Çekosllovakia|Çekosllovakis]].

Shqipëria ishte një protektorat italian i varur nga interesat italiane, në përputhje me [[Protektorati gjerman i Bohemisë dhe Moravës|Protektoratin gjerman të Bohemisë dhe Moravës]]: kurora shqiptare u deklarua në bashkim personal me kurorën italiane, Shqipëria duhej të qeveriset nga një zëvendës-përfaqësues italian që përfaqësonte Mbretin [[Viktor Emanueli III|Viktor Emmanuel III]], një union doganor u miratua dhe politika e jashtme shqiptare duhej të trajtohej nga [[Roma]]. Forcat e armatosura shqiptare u përfshinë në ushtrinë italiane, këshilltarët italianë u vendosën brenda të gjitha niveleve të administratës shqiptare dhe vendi fascistizoi krijimin e [[Partia Fashiste Shqiptare|Partisë Fashiste Shqiptare]] dhe organizatave të saj, të modeluara pas prototipit italian. [[Partia Fashiste Shqiptare]] ishte një degë e Partisë Fashiste Popullore të Italisë, anëtarët e Partisë Fashiste Shqiptare morën një betim se do t'i bindeshin urdhrave të Duce të Fashizmit, Musolini.<ref name=":8">Raphaël Lemkin. ''Axis Rule in Occupied Europe''. Slark, New Jersey, USA: The Lawbook Exchange, Ltd., 2005. Pp. 102.</ref> Qytetarët italianë filluan të vendoseshin në Shqipëri si koloniste dhe të zotëronin tokën në mënyrë që ta transformonin gradualisht në tokën italiane.<ref name=":4" />

Ndërsa Victor Emmanuel vendosi si mbret, [[Shefqet bej Vërlaci|Shefqet Vërlaci]] shërbeu si [[Kryeministri|Kryeministër]]. [[Shefqet bej Vërlaci|Vërlaci]] kontrolloi aktivitetet e përditshme të protektoratit italian. Më 3 dhjetor 1941, Shefqet Vërlaci u zëvendësua si kryeministër dhe shef i qeverisë nga [[Mustafa Kruja|Mustafa Merlika-Kruja]].<ref>Owen Pearson (2006). [https://books.google.com/books?id=P3knunC7z_oC&pg=PA167 ''Albania in the Twentieth Century, A History : Volume II: Albania in Occupation and War, 1939–45'']. London: I. B. Tauris. p. 167. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/1-84511-104-4|1-84511-104-4]].</ref> Burimet natyrore të vendit gjithashtu dolën nën kontrollin e drejtpërdrejtë të Italisë. Të gjitha burimet e naftës në Shqipëri shkuan në Agip, kompania italiane e naftës.<ref>[https://books.google.com/books?id=P3knunC7z_oC&pg=PA433 <nowiki>[1]</nowiki>]</ref>

Shqipëria ishte e rëndësishme kulturore dhe historike për qëllimet nacionaliste të fashistëve italianë, pasi që territori i Shqipërisë kishte qenë prej kohësh pjesë e [[Perandoria Romake|Perandorisë Romake]], madje përpara aneksimit të Italisë veriore nga romakët. Më vonë, gjatë [[Mesjeta e Lartë|Mesjetës së Lartë]] disa zona bregdetare (si [[Durrësi|Durazzo]]) ishin të ndikuara dhe në pronësi të fuqive italiane, kryesisht [[Mbretëria e Napolit|Mbretërisë së Napolit]] dhe [[Republika e Veneciës|Republikës së Venecias]] për shumë vite (cf [[Arbëria Venedikase]]). Regjimi fashist italian legjitimoi kërkesën e tij ndaj Shqipërisë nëpërmjet studimeve që shpallnin afinitetin racial të shqiptarëve dhe italianëve, veçanërisht në krahasim me jugosllavët sllavë.<ref>Kallis, Aristotle A. (2000), [https://books.google.com/books?id=BeeRQHDOKXQC ''Fascist ideology: territory and expansionism in Italy and Germany, 1922–1945''], Routledge, pp. 132–133</ref>Fashistët italianë thanë se shqiptarët u lidhën nëpërmjet trashëgimisë etnike me italianët për shkak të lidhjeve me [[Italia prehistorike|italianët prehistorikë]], popullsisë [[Ilirët|ilire]] dhe [[Romakët|romake]], dhe se ndikimi kryesor i shfaqur nga perandoria romake dhe veneciane mbi Shqipërinë justifikonte të drejtën e Italisë për ta zotëruar atë.<ref name=":5" />

Italia gjithashtu u përpoq të legjitimonte dhe të fitonte mbështetjen publike për sundimin e saj mbi Shqipërinë duke mbështetur irredentizmin shqiptar, të drejtuar kundër [[Kosova|Kosovës]] me popullsi kryesisht [[Shqiptarët|shqiptare]] në [[Mbretëria Jugosllave|Mbretërinë e Jugosllavisë]] dhe [[Epiri (rajoni administrativ)|Epirit]] në [[Greqia|Greqi]], veçanërisht në zonën kufitare të [[Çamëria|Çamërisë]], të banuar nga pakica [[Çameria në rrugën e zgjidhjes|çame shqiptare]]<ref name=":6" />. Kështu, një botim italian fashist me emrin Geopolitica pohonte se popullsia e rajonit të Epirit-[[Acarnania]] të Greqisë i përkiste Shqipërisë për shkak se ishte [[Raca dinarike|racor Dinarik]] dhe formoi një 'sistem të vetëm gjeografik' me zonën e Adriatikut<ref name=":5" />. Megjithë përpjekjet e nënkryetarit italian [[Francesco Jacomoni di San Savino|Francesco Jacomoni]], për të nxitur kryengritjet dhe për të krijuar një kolonë të pestë, dhe raportet e favorshme që ai i dërgoi ministrit të jashtëm italian [[Galeazzo Ciano]], ngjarjet dëshmuan se kishte pak entuziazëm mes shqiptarëve: pas pushtimit italian të Greqisë, shumica e shqiptarëve u braktisën ose u dezertuan.<ref>Fischer, Bernd Jürgen (1999), [https://books.google.com/?id=P-MiG9ngCp8C ''Albania at War, 1939-1945''], C. Hurst & Co. Publishers, pp. 73–79,[[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/978-1-85065-531-2|978-1-85065-531-2]]</ref>

=== Shqipëria në luftë ===
[[Skeda:Greek Offensive 1940 41 in Northern Epirus.svg|parapamje|djathtas|Kontrasti kundër grekëve (13 nëntor 1940-7 prill 1941) gjatë Luftës greko-italiane.]]
[[Skeda:1940 Albanian Kingdom Laissez Passer issued for traveling to Fascist Italy after the invasion of 1939.jpg|parapamje|djathtas|1940 Mbretëria e Bashkuar Laissez Passer lëshuar për të udhëtuar në Italinë fashiste pas pushtimit të 1939.]]
Strategjikisht, kontrolli i Shqipërisë i dha Italisë një kështjellë të rëndësishme në Ballkan: jo vetëm që e përfundoi kontrollin italian të [[Ngushtica e Otrantos|Ngushticës së Otrantos]] dhe hyrjes në [[Deti Adriatik|Detin Adriatik]], ai mund të përdoret për të pushtuar ose Jugosllavinë (së bashku me një goditje tjetër nëpërmjet Venedikut Giulia) ose Greqisë.<ref>Kallis, Aristotle A. (2000), [https://books.google.com/books?id=BeeRQHDOKXQC ''Fascist ideology: territory and expansionism in Italy and Germany, 1922–1945''], Routledge, p. 132</ref>

Në vitin 1939, [[Galeazzo Ciano]] foli për pretendimet irredentiste të Shqipërisë ndaj [[Kosova|Kosovës]] si të vlefshme për objektivat e Italisë, duke thënë:
 ''Kosovarët [janë] 850,000 shqiptarë, të fortë të trupit, të fortë në frymë, dhe entuziaste për idenë e një Bashkimi me atdheun e tyre. Me sa duket, serbët janë të tmerruar prej tyre. Sot duhet ... kloroformi jugosllavët. Por më vonë duhet të miratojë një politikë me interes të thellë në Kosovë. Kjo do të ndihmojë për të mbajtur gjallë në Ballkan një problem irredentist që do të polarizojë vëmendjen e vetë shqiptarëve dhe të jetë një thikë në shpinë të Jugosllavisë.''

 ''- Galeazzo Ciano, 1939''
Në tetor të vitit 1940, gjatë [[Lufta greko-italiane|Luftës greko-italiane]], [[Shqipëria]] shërbeu si një hapësirë për vendosjen e pushtimit të pasuksesshëm të Greqisë nga diktatori italian [[Benito Mussolini]]. Musolini planifikoi të pushtonte Greqinë dhe shtetet e tjera si Jugosllavia në këtë zonë për t'i dhënë kontrollit territorial të Italisë në pjesën më të madhe të bregdetit të [[Deti Mesdhe|Detit Mesdhe]], si pjesë e objektivit të fashistëve për të krijuar objektivin e [[Mare Nostrum]] ("Deti ynë") në të cilin Italia do dominojnë [[Mesdheu|Mesdheun]]. Por ushtria shqiptare nën komandën e kolonelit (më vonë gjeneral) [[Prenk Pervizi]]<ref>Pieter Hidri, General Prenk Pervizi, Tirana, Toena, 2002.</ref> braktisi italianët në luftime, duke shkaktuar një shpërthim të madh të linjave të tyre. Ushtria shqiptare që besohet të jetë shkaku i tradhtisë u hoq nga përpara. Kolonel Pervizi dhe stafi i tij i zyrtarëve u izoluan në malet e Pukës dhe Shkodrës në veri.<ref>''Julian Amery, The sons of the Eagle, London, 1946, s. 302-306''</ref> Ky ishte veprimi i parë i revoltës kundër pushtimit italian.

Por, menjëherë pas pushtimit italian, grekët kundërshtuan dhe një pjesë e konsiderueshme e Shqipërisë ishte në duart e Greqisë (duke përfshirë qytetet e [[Gjirokastra|Gjirokastrës]] dhe [[Korça|Korçës]]). Në prill të vitit 1941, [[Greqia]] kapitulloi pas një pushtimi të përhapur gjerman. E gjithë Shqipëria u kthye në kontrollin italian, i cili u shtri edhe në pjesën më të madhe të Greqisë, e cila u pushtua bashkërisht nga Italia, [[Gjermania]] dhe [[Bullgaria]]. Planet italiane megjithatë të aneksojnë [[Çamëria|Çamërinë]] në Shqipëri u vendosën për shkak të kundërshtimit të fortë dhe konflikteve etnike midis shqiptarëve dhe grekëve, si dhe kundërshtimin nga arumunët në rajonin që u shqiptarizua.<ref>Rodogno., Davide (2006). [https://books.google.com/books?id=ZcUNELPsQQsC&printsec=frontcover&dq=Fascism%27s+European+empire:+Italian+occupation+during+the+Second+World+War&hl=en&ei=dig_TPn6OYKC8gaGlcDpCw&sa=X&oi=book_result&ct=book-thumbnail&resnum=1&ved=0CC0Q6wEwAA#v=onepage&q&f=false ''Fascism's European empire: Italian occupation during the Second World War'']. Cambridge University Press. p. 108. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/0-521-84515-7|0-521-84515-7]].</ref>

Pas rënies së [[Jugosllavia|Jugosllavisë]] dhe [[Greqia|Greqisë]] në prill të vitit 1941, qeveria italiane filloi negociatat me [[Gjermania|Gjermaninë]], [[Bullgaria|Bullgarinë]] dhe shtetin e sapokrijuar të klientit, shtetin e pavarur të [[Kroacia|Kroacisë]], për përcaktimin e kufijve të tyre. Në muajin prill Mussolini bëri thirrje që kufijtë e Shqipërisë të zgjeroheshin - duke përfshirë aneksimin e [[Mali i Zi|Malit të Zi]] në Shqipëri që do të kishte një qeveri autonome brenda Shqipërisë dhe zgjerimin e kufirit të Shqipërisë drejt lindjes, megjithëse jo aq sa ishte lumi i [[Vardari|Vardarit]] siç kishin propozuar disa, duke përmendur se Ohri duhet t'i lihet sllavëve, pavarësisht nëse Vardari Maqedonia do të bëhet shtet i pavarur ose të aneksohet nga Bullgaria.<ref>Davide Rodogno. Fascism's European empire. Cambridge, England, UK: Cambridge University Press, 2006 Pp. 79.</ref> Megjithatë, qeveria italiane ndryshoi qëndrimet e saj në kufi gjatë gjithë prillit, më pas duke mbështetur aneksimin e Ohrit duke i dhënë maqedonasve sllavë territorin që shtrihej drejtpërdrejt jashtë [[Ohri|Ohrit]] (duke përfshirë vendlindjen e shenjtë të Shën Klementit). Pas një periudhe negociatesh, kufijtë e rinj të Ballkanit, duke përfshirë kufijtë e ri të Shqipërisë, u shpallën me dekret mbretëror më 7 qershor 194<ref>Davide Rodogno. Fascism's European empire. Cambridge, England, UK: Cambridge University Press, 2006 Pp. 79.</ref>.

Pas kapitullimit italian në shtator 1943, vendi u pushtua nga gjermanët deri në fund të luftës.

== Ekonomia ==
[[Skeda:Map of Albania during WWII.png|parapamje|djathtas|Shqipëria gjatë Luftës së Dytë Botërore]]
Me pushtimin e Shqipërisë dhe instalimin e një qeverie të re, ekonomitë e Shqipërisë dhe Italisë u lidhën nëpërmjet një bashkimi doganor që rezultoi me heqjen e shumicës së kufizimeve tregtare<ref name=":8" />. Përmes një bashkimi tarifor, sistemi shqiptar i tarifave u vendos në Shqipëri<ref name=":8" />. Për shkak të humbjeve të pritshme ekonomike në Shqipëri nga ndryshimi i politikës tarifore, qeveria italiane i dha Shqipërisë 15 milionë [[Leku shqiptar|lekë]] çdo vit në kompensim. Ligjet doganore italiane do të aplikoheshin në Shqipëri dhe vetëm Italia vetëm mund të lidhë traktate me palë të treta.<ref name=":8" /> Kapitali italian u lejua të dominojë ekonominë shqiptare.Si rezultat, kompanitë italiane u lejuan të mbajnë monopole në shfrytëzimin e burimeve natyrore shqiptare.<ref name=":8" />

Në vitin 1944, numri i kompanive dhe ndërmarrjeve industriale arriti 430, nga vetëm 244 në 1938 dhe vetëm 71 të tillë në 1922. Shkalla e përqendrimit të punëtorëve në prodhimin industrial në 1938 u dyfishua krahasuar me vitin 1928. Në këtë kohë, ekonomia e Shqipërisë kishte marrëdhënie tregtare me 21 vende, por më të zhvilluara ishin së pari në Itali dhe pastaj në Jugosllavi, Francë, Gjermani, Greqi etj.

Vendi hyri në zhvillimin kapitalist ekonomik shumë më vonë se vendet e tjera evropiane. Pavarësisht nga prania e disa investimeve të huaja (kryesisht italiane), Shqipëria kishte bërë pak lëvizje drejt zhvillimit industrial në fillimin e Luftës së Dytë Botërore. Bujqësia, e cila punësonte mbi 87% të fuqisë punëtore, ishte sektori kryesor i ekonomisë dhe kontribuoi me 92.4% të të ardhurave kombëtare, ku prodhimet kryesore ishin gruri, misri dhe thekra. Bujqësia përdorte mjete primitive të tilla si drurët e drurit, ndërsa plehrat ishin pothuajse fare të njohura dhe kullimi i tyre ishte i dobët. Niveli i produktivitetit dhe niveli i organizimit dhe mekanizimit të bujqësisë në këtë periudhë ka qenë shumë i ulët.

== Ndarja administrative ==
Italianët miratuan sistemin ekzistues shqiptar të prefekturave (italisht: Prefektura). Në përputhje me strukturën administrative të pjesës tjetër të Italisë këto u quajtën gjithashtu provinca (italisht: Provincia). Megjithatë, ndryshe nga Italia, nën-prefektura shqiptare (italisht: Sotto Prefetture) u mbajt. Kishte fillimisht 10 prefektura.<ref>Great Britain, War Office; Italy OR 5301 (1943)</ref><ref>Great Britain, War Office; Albania OR 5824 (1943)</ref>Nën këtë ishin 30 nën-prefektura dhe 23 komuna (italisht: Komunë).<ref>[https://web.archive.org/web/20141029135311/http://www.panorama.com.al/2014/04/22/historia-e-ndarjes-administrative-nga-ismail-qemali-ne-92/ "Archived copy"]. Archived from [http://www.panorama.com.al/2014/04/22/historia-e-ndarjes-administrative-nga-ismail-qemali-ne-92/ the original] </ref> Çdo prefekturë u drejtua nga një prefekt i vendosur në qytet me të njëjtin emër. Në vitin 1941, pas shpërbërjes së Jugosllavisë, u shtuan tre prefektura të reja. Kosovës, Metohsi dhe Dibrës, me 5 nën-prefektura<ref>Davide Rodogno. Fascism's European empire. Cambridge, England, UK: Cambridge University Press, 2006 Pp. 293.</ref>

{| class="wikitable"
!Prefektura
!Nënprefektura
!Komunat
|-
|[[Berat]]
|[[Fier|Fieri]], [[Lushnjë|Lushnja]], [[Ballsh|Ballshi]], [[Skrapar|Skrapari]]
|[[Berat]], [[Fier|Fieri]], [[Lushnjë|Lushnje]]
|-
|[[Peshkopi]]
|[[Burrel|Burreli]] 
[[Zerqan|Zerqani]]
|[[Peshkopi]], [[Burrel]]
|-
|[[Durrës]]
|[[Kavajë|Kavaja]], [[Krujë|Kruja]], [[Shijak]]
|[[Durrës|Durrësi]], [[Kavajë|Kavaja]], [[Shijak]], [[Krujë]]
|-
|[[Elbasan]]
|[[Librazhd|Librazhdi]], [[Gramsh|Gramshi]]
|[[Elbasan]]
|-
|[[Gjirokastër]]
|[[Çamëri|Çamëria]], [[Delvinë|Delvina]], [[Njësia administrative Kurvelesh|Kurvelesh]], [[Libohovë|Libohova]], [[Përmet|Permeti]][[Tepelenë|Tepelena]], [[Sarandë|Saranda]]
|[[Gjirokastër]], [[Përmet|Permeti]], [[Tepelenë|Tepelena]], [[Sarandë|Saranda]], [[Delvinë|Delvina]]
|-
|[[Korça|Korçë]]
|[[Bilisht|Bilishti]], [[Kolonjë]], [[Leskovik|Leskoviku]], [[Pogradec|Pogradeci]]
| -
|-
|[[Kukës]]
|[[Lumë]], Malësia e Gjakovës
|[[Kukës|Kukesi]]
|-
|[[Shkodër]]
|[[Lezhë|Lezha]], [[Dukagjini|Dukagjin]], [[Malësi e Madhe]], [[Mirditë|Mirdite]], [[Pukë|Puka]]
|[[Shkodër]]
|-
|[[Vlorë]]
|[[Himarë|Himara]]
|[[Vlorë|Vlora]]
|-
|[[Tiranë]]
| -
|[[Tiranë|Tirana]]
|-
|[[Dibra|Dibër]]
|[[Radostusha]][[Tetova]]
|[[Dibra]][[Prizren]]
|-
|[[Rrafshi i Dukagjinit]]
|[[Gjakova]]
|[[Peć|Peja]]
|-
|[[Kosovo|Kosova]]
|[[Rahoveci]][[Theranda]]
|[[Priština|Prishtina]]
|}

== Burimet ==

[[Kategoria:Shqipëria në Luftën e Dytë Botërore]]