Virusi

Viruset janë agjent nqërqelizorë, patogjenë që posedojnë vetëm njërin acid nukleik ADN ose ARN dhe riprodhohen në qelizat e gjalla.

Format e viruseve janë:

• Sferike;
• Shkopthore;
• Kubike;
• E kombinuar mes formës shkopthore dhe kubike;
• Penjëzore.

Viruset janë parazitë brendaqelizorë të detyruar të cilët nuk kanë informacion gjenetik që të mund të kontrollojë (kodifikojë për) aparatin e nevojshëm për gjenerimin e energjisë metabolike (ATPaza) ose për sintezën e proteinave dhe janë absolutisht të varur nga qeliza pritëse për kryerjen e këtyre funksioneve.

Bëhet fjalë për thërrmija të prodhuara nga montimi i komponentëve të paraformuar: nuk rriten dhe nuk ndahen (organizma të tjerë rrisin trupin e vet apo komponentët e vet dhe pastaj replikohen me anë të ndarjes). Viruset mund të infektojnë kafshë, bimë dhe baktere. Viruset që infektojnë baktere quhen bakteriofagë (baktere ngrënës), edhe pse në realitet nuk bëjnë gjë tjetër veçse shkatërrojnë qelizat bakterore që infektojnë.

Viruset zakonisht kanë dy pjesë kryesore:

• Nukleoidin (që përmban materialin gjenetik)
• Kapsiden (mbështjellësin proteinik)

Një lloj i veçant i virusit është bakteriofagu (virusi që sulmon bakteriet) dhe ka formën si të spermatozoidit të njeriut.Viruset gjithashtu mund te shumohen brenda trupit tone

Përmasat e Viruseve

Virusët karakterizohen me gjatësi të rendit nanometër(nm). Ku 1 nanometër është ekuivalent me të miliardtën pjesë të metrit, ose me të miliontën pjesë të milimetrit. Viruset parimisht sipas madhësisë ndahen në;

•Të vogla- 10 deri 50nm
•Të mesme- 50 deri 100nm dhe 
•Të mëdha- përtej 100nm.

Përmasat relative të viruseve

• Përmasat luhaten nga 20-30 nm deri në 300 nm. 1 nm është baraz me 10⁻⁶ mm; pra një e milionta e mm.
• Me mikroskopin elektronik vëzhgohen thërrmijat virale, ndërsa me mikroskopin optik vëzhfohen qelizat e infektuara.

Struktura dhe klasifikimi i viruseve

Viruset janë organizma sub-qelizorë (nënqelizorë) që janë të përbërë nga: acidi nukleik dhe një veshje proteinike (kapsidi).

Disa viruse kanë një veshje të jashtme, që qëndron mbi kapsid, që quhet envelope, peplos, mantel apo perikapsid. Thërrmijat virale apo virionet paraqesin në sipërfaqen e tyre antireceptorë që njohin dhe lidhen me receptorët e pranishëm në qelizat shënjë. Viruset jane te perbera dhe nga citoplazma.

Acidi nukleik

• Fortësisht i paketuar në
• ARN ose ADN
• Me zinxhir tek apo dopio
• I drejtë ose qarkor
• I lidhur me jone me ngarkesë pozitive ose me proteina bazike (virale apo qelizore) për të neutralizuar ngarkesat negative të grupeve fosfat.
• Ka nevojë për një primer për të filluar replikimin (dyfishimin): t-ARN si primer

Proteinat virale

• Proteina funksionale që mundlësojnë replikimin e acidit nukleik viral (ADN apo ARN-polimeraza)
• Proteina strukturale të brendatrupëzuara në thërrmijat e reja virale si përbërës të kapsidit apo si struktura të veçanta të pranishme në perikapsid (për shembull hemoaglutinina)
• Proteina që ndryshonë disa funksione dhe struktura të qelizës pritëse
• Proteina të bashkëlidhura me acidet nukleike
• Proteina të matriksit apo proteina M

Kapsidi, veshja proteinike e virusit

• Funksioni: mbrojtje, njohja e receptorëve, guidë për gjenomin drejt bërthamës.
• Struktura: formim strukturash të rregullta duke filluar nga nënnjësi të çrregullta (pa simetri)
• Struktura e kapsidit përcakton simetrinë e virusit: binare, helikoidale, ikozaedrike, komplekse.
• Forcat që mbajnë apo lidhin sëbashku protomerët nuk janë kovalente.

Bibliografia

• Foundations in microbiology / Kathleen Park Talaro, Barry Chess — 8th ed. ISBN 978-0-07-337529-8
• What is a Virus