Abdyl Frashëri : jeta, veprimtaria dhe shkrimet : (1839-1892)
Abdyl Frashëri: Jeta, Veprimtaria dhe Shkrimet (1839-1892)
Abdyl Frashëri (1839–1892) është një nga figurat më të rëndësishme të historisë së Shqipërisë dhe Rilindjes Kombëtare Shqiptare. I njohur si udhëheqës i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe si një nga ideologët kryesorë të lëvizjes për autonominë shqiptare, ai la gjurmë të thella në historinë politike dhe kulturore të vendit. Përpjekjet e tij për ta përfshirë Shqipërinë në skenën politike të Perandorisë Osmane dhe për të mbrojtur të drejtat e shqiptarëve ishin pjesë e lëvizjes së madhe për të formuar identitetin kombëtar.
Abdyl Frashëri lindi në vitin 1839 në fshatin Frashër, në jug të Shqipërisë. Vëllai i poetit të madh Naim Frashëri dhe Sami Frashërit, ai u rrit në një mjedis arsimor dhe intelektual, ku u ndikua nga idetë e Rilindjes Kombëtare. I arsimuar në shkolla osmane, Abdyl Frashëri filloi herët të interesohej për çështjet politike dhe shoqërore të shqiptarëve nën sundimin osman.
Roli i Abdyl Frashërit në politikë u bë më i dukshëm në vitet 1870, kur filloi të angazhohet me çështjen shqiptare në kuadrin e Perandorisë Osmane. Ai ishte një nga themeluesit e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit (1878), një organizatë që kishte për qëllim mbrojtjen e territoreve shqiptare nga copëtimi dhe krijimin e një autonomie të gjerë për shqiptarët brenda Perandorisë Osmane.
Frashëri shquhej për aftësitë e tij diplomatike dhe politike, duke marrë pjesë në shumë takime dhe delegacione ndërkombëtare për të mbrojtur të drejtat e shqiptarëve. Një nga momentet më të rëndësishme të aktivitetit të tij ishte paraqitja e kërkesës për autonominë shqiptare në Kongresin e Berlinit (1878), ku ai argumentoi në favor të një shteti autonom shqiptar brenda Perandorisë Osmane.
Përveç angazhimit politik, Abdyl Frashëri kontribuoi edhe në fushën kulturore. Ai ishte i përfshirë në përpjekjet për të zhvilluar gjuhën dhe kulturën shqiptare, duke bashkëpunuar me figura të tjera të Rilindjes Kombëtare, si vëllezërit e tij, Naimi dhe Samiu. Shkrimet dhe memorandumat e tij janë ndër dokumentet më të rëndësishme për historinë e lëvizjes kombëtare shqiptare, ku përshkruhet me detaje vizioni i tij për autonominë e Shqipërisë.
Një burim i rëndësishëm për njohjen e jetës dhe veprimtarisë së Abdyl Frashërit është libri "Abdyl Frashëri: Jeta, Veprimtaria dhe Shkrimet (1839-1892)" i historianit të njohur Kristo Frashëri, botuar në vitin 2013 nga shtëpia botuese "M & B". Ky libër ofron një analizë të thellë të jetës së Abdyl Frashërit dhe përfshin një shtojcë dokumentare me shkrime, memorandume dhe akte të tij, të cilat ndihmojnë për të kuptuar më mirë kontributin e tij në çështjen kombëtare shqiptare.
Në libër, nga faqja 257 e në vazhdim, përfshihen dokumente të rëndësishme që kanë të bëjnë me veprimtarinë politike të Abdyl Frashërit, ku përfshihen edhe memorandume dhe kërkesa për autonominë e Shqipërisë. Këto dokumente janë të një rëndësie të veçantë për historinë e Shqipërisë dhe për të kuptuar më mirë angazhimin e Abdyl Frashërit në politikën kombëtare dhe ndërkombëtare.
Abdyl Frashëri vdiq më 23 tetor 1892, duke lënë pas një trashëgimi të pasur politike dhe kulturore për brezat e ardhshëm. Ai u konsiderua si një nga arkitektët e Rilindjes Kombëtare Shqiptare dhe një nga figurat kyçe në përpjekjet për autonominë dhe bashkimin e territoreve shqiptare. Trashëgimia e tij vazhdon të jetë e gjallë edhe sot nëpërmjet studimeve historike dhe kujtesës kombëtare.
Libri "Abdyl Frashëri: Jeta, Veprimtaria dhe Shkrimet (1839-1892)" [1], me autor Kristo Frashëri dhe redaktuar nga Hysen Uka, është një vepër e rëndësishme për të gjithë ata që janë të interesuar për historinë e Rilindjes Kombëtare Shqiptare dhe rolin e Abdyl Frashërit në këtë proces. Libri është botuar në Tiranë në vitin 2013 dhe përmban 432 faqe, duke përfshirë një shtojcë dokumentare me materialet e vetë Abdyl Frashërit.
Ky libër përfaqëson një kontribut të çmuar për historiografinë shqiptare dhe përmban informacione të detajuara mbi një nga figurat më të rëndësishme të Rilindjes Kombëtare.