Ali Pasha dhe Shqipëria në arkivat britanike
Ali Pasha dhe Shqipëria në arkivat britanike
Libri "Ali Pasha dhe Shqipëria në arkivat britanike" [1] i shkruar nga Irakli Koçollari dhe redaktuar nga Ilinden Spasse dhe Anesti Furxhi, është një punim i thelluar që shqyrton figurën e Ali Pashë Tepelenës përmes dokumenteve të ruajtura në arkivat britanike. Botuar nga Iceberg në Tiranë në vitin 2013, ky libër përmban 480 faqe të pasura me dokumentacion historik dhe analiza të hollësishme mbi një nga figurat më të rëndësishme dhe kontradiktore të historisë shqiptare.
Dokumentet e përfshira në këtë vëllim zbulojnë aspekte të panjohura ose të pak dokumentuara më parë rreth veprimtarisë politike, ushtarake, diplomatike dhe ekonomike të Ali Pashës, sundimtarit të Pashallëkut të Janinës në shekullin e XIX. Nëpërmjet analizës së dokumenteve britanike, Koçollari sjell një perspektivë të re, duke kontribuar në plotësimin e mozaikut kompleks të historisë shqiptare.
Ali Pasha Tepelena, i njohur si "Luan i Janinës", është një figurë e cila shpesh është paraqitur në mënyrë të ndryshme në burimet historike: nga një tiran i egër deri te një udhëheqës vizionar dhe strateg. Veprimtaria e tij ka mbetur e rrethuar nga debate, duke e bërë të vështirë të krijohet një portret i qartë dhe i qëndrueshëm historik. Dokumentet britanike ndihmojnë në zbardhjen e shumë detajeve që lidhen me përpjekjet e tij për të ndërtuar një shtet të pavarur dhe për të siguruar mëvetësinë e territoreve që kontrollonte.
Dokumentet e zbuluara në Arkivat Kombëtare Britanike dhe në burime të tjera të ngjashme paraqesin një pasqyrë të gjerë të marrëdhënieve diplomatike dhe të kontakteve që Ali Pasha mbante me fuqitë e kohës, përfshirë Britaninë e Madhe. Këto dokumente përfshijnë letërkëmbime diplomatike, raporte ushtarake, dhe të dhëna ekonomike që zbulojnë ambiciet e tij për të krijuar një shtet të pavarur shqiptar, gati një shekull para lëvizjeve të organizuara për pavarësinë kombëtare të Shqipërisë.
Punimi i Koçollarit sfidon disa prej interpretimeve tradicionale të historiografisë shqiptare dhe të huaj lidhur me fillesat e nacionalizmit shqiptar dhe përpjekjet për pavarësi. Nëpërmjet dokumenteve të studiuara, libri sugjeron se Ali Pasha ishte një figurë që kërkonte të ndërtonte një strukturë politike dhe ekonomike të qëndrueshme dhe të pavarur në rajonin e tij, duke përgatitur kështu terrenin për lëvizjet e mëvonshme kombëtare. Kjo perspektivë e re përforcon idenë se rrënjët e nacionalizmit shqiptar janë më të hershme dhe më të ndërlikuara sesa është supozuar më parë.
"Ali Pasha dhe Shqipëria në arkivat britanike" përbën një burim të çmuar për historianët, studiuesit e diplomacisë, dhe për ata që janë të interesuar në historinë e Shqipërisë dhe të Ballkanit gjatë shekullit të XIX. Libri nuk është vetëm një përpjekje për të zbuluar të kaluarën e Ali Pashës, por gjithashtu një kontribut i rëndësishëm në debatet bashkëkohore mbi origjinën e nacionalizmit shqiptar dhe dinamikat politike të rajonit në atë kohë.
Ky punim, përmes dokumenteve të mbledhura dhe analizës së hollësishme, ndihmon për të plotësuar pjesët e mozaikut historik që mungojnë dhe kontribuon në një kuptim më të thellë të historisë dhe të identitetit shqiptar.