Arkitektura folklorike e rajonit të Prizrenit në shekujt XVIII-XIX

Arkitektura folklorike e rajonit të Prizrenit në shekujt XVIII-XIX

Titulli: Arkitektura folklorike e rajonit të Prizrenit në shekujt XVIII-XIX

Autor: Shpresa Siqeca

Redaktor: Pajazit Nushi

Botuar nga: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës (ASHAK)

Viti i botimit: 2011

ISBN: 9789951615013

Arkitektura folklorike e rajonit të Prizrenit gjatë shekujve XVIII dhe XIX është një pjesë thelbësore e trashëgimisë kulturore dhe historike të Kosovës. Në këtë periudhë, Prizreni u shqua për zhvillimin e ndërtesave me karakteristika të veçanta tradicionale që pasqyronin stilin e jetës, kulturën dhe trashëgiminë etnologjike të popullsisë shqiptare. Libri "Arkitektura folklorike e rajonit të Prizrenit në shekujt XVIII-XIX", i shkruar nga Shpresa Siqeca dhe i redaktuar nga Pajazit Nushi, eksploron në detaje këto struktura dhe rëndësinë e tyre në kulturën shqiptare.

Rajoni i Prizrenit gjatë shekujve XVIII dhe XIX ishte një pikë kyçe e zhvillimeve socio-ekonomike dhe kulturore në Kosovë. Pozicioni gjeografik strategjik i qytetit dhe roli i tij si qendër tregtare e bënë atë një nyje të rëndësishme ku u ndërthurën kultura të ndryshme dhe ku arkitektura u zhvillua në një mënyrë unike.

Arkitektura folklorike e rajonit karakterizohet nga përdorimi i materialeve lokale si druri, guri, dhe tulla, të cilat ishin të lehta për t'u gjetur dhe për t'u përpunuar. Këto materiale ishin të përballueshme dhe të qëndrueshme, duke siguruar që ndërtesat të mbijetonin ndryshimeve klimatike dhe kohës.

Ndërtesat e kësaj periudhe janë ndërtuar kryesisht me funksion banimi, por ato shpesh përfshijnë edhe elementë të përbashkët të jetës së komunitetit, si hambarë dhe magazina për ruajtjen e prodhimeve bujqësore, çka reflekton ekonominë kryesisht agrare të kohës. Karakteristikat kryesore të arkitekturës përfshijnë:

1. Ndërtesa të ndara me dy ose më shumë kate: Katet e poshtme përdoren për ruajtjen e mallrave ose si punëtori, ndërsa katet e sipërme për jetesë. 2. Çatitë me pjerrësi të madhe: Për të shmangur akumulimin e borës dhe për të siguruar izolim më të mirë. 3. Dritaret e vogla dhe ballkonet e gdhendura: Këto janë elemente estetike që jo vetëm ndihmojnë në ndriçimin e hapësirës së brendshme, por gjithashtu shërbejnë si dekorime. 4. Dekorimet me elemente tradicionale: Zakonisht, këto elemente janë frymëzuar nga natyra ose nga simbolet kulturore dhe fetare, duke i dhënë ndërtesave një identitet të fortë lokal dhe kombëtar.

Gjatë kësaj periudhe, ndikimet fetare, kryesisht Islame, ishin të dukshme në arkitekturën e rajonit të Prizrenit. Xhamitë, teqetë dhe tyrbet janë ndërtuar duke përdorur stilistika të përshtatura me elemente lokale, duke krijuar një harmoni unike midis arkitekturës fetare dhe asaj civile. Ato shpesh përfshijnë motive dekorative si arabeskë të skalitura në gurë ose dru, si dhe piktura murale që reflektojnë artin e periudhës.

Libri "Arkitektura folklorike e rajonit të Prizrenit në shekujt XVIII-XIX" bazohet në studimin e thelluar të dokumenteve historike, fotografive të periudhës, si dhe hulumtimeve të terrenit të kryera nga autorja. Përmes këtyre burimeve, Shpresa Siqeca rikrijon një pamje të qartë të evolucionit arkitektonik të rajonit, duke i dhënë lexuesit një kuptim më të thellë të mënyrës sesi njerëzit e asaj kohe ndërtonin dhe si arkitektura lidhej me identitetin e tyre kulturor.

Trashëgimia arkitekturore e Prizrenit nga shekujt XVIII dhe XIX është një pasuri e rëndësishme për studiuesit e arkitekturës dhe etnologjisë, por edhe për komunitetin që jeton në këtë rajon. Konservimi dhe restaurimi i këtyre ndërtesave është i një rëndësie të madhe për të ruajtur kulturën dhe historinë e zonës. Libri i Siqecës ndihmon në ndërgjegjësimin për këto vlera dhe ofron një bazë për studime të mëtejshme dhe përpjekje konservimi.

Libri përmban një bibliografi të gjerë me referenca që mbulojnë arkitekturën tradicionale, studimet etnologjike, dhe dokumentet historike të rajonit të Prizrenit. Kjo e bën atë një burim të rëndësishëm për studiuesit dhe për të gjithë ata që janë të interesuar në historinë dhe kulturën shqiptare.

"Arkitektura folklorike e rajonit të Prizrenit në shekujt XVIII-XIX" është një kontribut i rëndësishëm në fushën e studimeve etnologjike dhe arkitekturore shqiptare. Përmes analizave të hollësishme dhe dokumentimit të mirëfilltë, Shpresa Siqeca ofron një panoramë të qartë të asaj që përbënte stilin arkitektonik të Prizrenit dhe si ky stil reflektonte jetën dhe kulturën e komunitetit shqiptar në periudhën e studiuar.