Arsimi në Sarandë, Delvinë e Konispol : 1920-1944
Arsimi në Sarandë, Delvinë dhe Konispol (1920-1944)
Arsimi në Sarandë, Delvinë dhe Konispol [1] është një temë historike që eksploron zhvillimin dhe përparimin e arsimit në këto zona të Shqipërisë jugore gjatë periudhës së viteve 1920-1944. Ky studim është bazuar kryesisht në dokumente arkivore dhe burime të kohës, duke ofruar një pasqyrë të detajuar mbi strukturën, sfidat dhe përpjekjet e autoriteteve lokale dhe kombëtare për të zhvilluar arsimin në këto rajone.
1. Konteksti historik dhe gjeografik
Saranda, Delvina dhe Konispoli ndodhen në jug të Shqipërisë, pranë kufirit me Greqinë. Në periudhën e viteve 1920-1944, këto zona ishin të përfshira në ndryshime të rëndësishme politike dhe ekonomike, që ndikuan në zhvillimin e arsimit. Pas shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë më 1912 dhe gjatë viteve të para të shtetit shqiptar, arsimi filloi të shihej si një mjet kyç për forcimin e identitetit kombëtar dhe përparimin shoqëror.
2. Përpjekjet për themelimin e shkollave (1920-1930)
Në fillim të viteve 1920, autoritetet shqiptare nisën përpjekjet për të përhapur arsimin në zonat e jugut, përfshirë Sarandën, Delvinën dhe Konispolin. Në këto zona, shkollat fillore ishin të rralla dhe kryesisht të përqendruara në qendrat urbane. Shumica e popullsisë rurale kishte qasje të kufizuar ose aspak qasje në arsimin publik. Qeveria shqiptare, përmes Ministrisë së Arsimit, filloi të ndërtojë shkolla të reja dhe të rekrutojë mësues të trajnuar për të ngritur standardin arsimor.
3. Politikat arsimore të Mbretërisë Shqiptare (1930-1939)
Në periudhën e Mbretërisë Shqiptare nën Mbretin Zog, arsimi mori një rëndësi të veçantë. Dokumentet arkivore tregojnë se gjatë kësaj periudhe, u shtuan përpjekjet për hapjen e shkollave fillore dhe u mbështet ndërtimi i shkollave të reja, veçanërisht në zonat rurale të Delvinës dhe Konispolit. Programet shkollore u standardizuan dhe tekstet shkollore filluan të përgatiteshin nga qeveria për të garantuar një edukim kombëtarist dhe laik.
4. Lufta e Dytë Botërore dhe ndikimi i saj (1939-1944)
Periudha e Luftës së Dytë Botërore solli sfida të mëdha për arsimin në Sarandë, Delvinë dhe Konispol. Pushtimi italian më 1939 dhe më vonë pushtimi gjerman më 1943 shkaktoi ndërprerje të theksuara në funksionimin e shkollave. Pavarësisht situatës së vështirë, pati përpjekje nga komunitetet lokale dhe organizatat patriotike për të ruajtur sistemin arsimor. Disa shkolla u mbyllën ose u përdorën për qëllime ushtarake, por në disa raste, mësuesit dhe nxënësit vazhduan edukimin në kushte të improvizuara.
5. Rëndësia e dokumenteve arkivore dhe studimi i Mehmet Q. Kaso
Studimi "Arsimi në Sarandë, Delvinë e Konispol : 1920-1944", i autorit Mehmet Q. Kaso, i redaktuar nga Fuat Çeliku dhe botuar nga Geer në Tiranë më 2003, bazohet në dokumente arkivore që ndriçojnë aspektet e ndryshme të arsimit gjatë kësaj periudhe. Ky libër përfshin analiza të hollësishme mbi legjislacionin arsimor, ndërtimin e shkollave dhe trajnimet e mësuesve. Kaso shqyrton dokumente të administratës lokale dhe kombëtare, duke paraqitur një panoramë të plotë të sfidave dhe përpjekjeve për përmirësimin e arsimit në këto zona të jugut të Shqipërisë.
6. Përfundime
Arsimi në Sarandë, Delvinë dhe Konispol gjatë periudhës 1920-1944 pasqyron një histori përpjekjesh dhe sfidash për zhvillim shoqëror dhe kulturor në një kontekst të vështirë politik dhe ekonomik. Përmes punës së studiuesve si Mehmet Q. Kaso, është e mundur të kuptohen më mirë roli dhe përpjekjet e komuniteteve lokale dhe të shtetit shqiptar për të përhapur arsimin dhe kulturën kombëtare në këto treva të Shqipërisë jugore.
Bibliografi:
Kaso, Mehmet Q. Arsimi në Sarandë, Delvinë e Konispol : 1920-1944 : nëpër dokumentet arkivore. Redaktuar nga Fuat Çeliku. Tiranë: Geer, 2003.