Shihni burimin për Beteja e Albulenës

{{Konflikt ushtarak
| konflikti           = Beteja e Albulenës
| pjesë_e             = [[Luftërat shqiptaro-osmane]]
| foto                = [[Skeda:Assault on Turkish encampment.jpg|300px]]
| përshkrimi          = Gdhendje të një sulmi shqiptare në kampin turk gjatë betejës
| data                = 2 shtator 1457 <ref>Babinger p. 152.</ref>
| vendi               = Në veri të [[Shqipëria|Shqipërisë]], në jug të [[Laçi|Laçit]]
| rezultati           = Fitojnë shqiptarët
| territori           = 
| luftuesi1           = [[Skeda:Coa Kastrioti Family.svg|20px]] [[Lidhja e Lezhës]]
| luftuesi2           = [[Skeda:Fictitious Ottoman flag 2.svg|20px]] [[Perandoria Osmane]]
| luftuesi3           = 
| komandanti1         = [[Skeda:Coa Kastrioti Family.svg|20px]] [[Skënderbeu|Gjergj Kastrioti]]
| komandanti2         = [[Skeda:Fictitious Ottoman flag 2.svg|20px]] [[Isak Beu|Isak Bej Evrenoz]]<br/>[[Skeda:Fictitious Ottoman flag 2.svg|20px]] [[Hamza Kastrioti]] (është zënë rob lufte)
| komandanti3         = 
| fuqia1              = 8,000 -10,000
| fuqia2              = 20,000 - 80,000
| fuqia3              = 
| humbjet1            = Të pakta
| humbjet2            = 15,000 të vrarë
15,000 të kapur rob
| humbjet3            = 
| shënime             = 
| lloji_i_hartës      = 
| madhësia_e_hartës   =  
| lartësia            =  
| gjatësia            =  
| përshkrimi_i_hartës =  
| etiketa_e_hartës    =  
}}
{{Luftërat shqiptaro-osmane}}

'''Beteja e Ujëbardhës''', e njohur edhe si '''Beteja e Albulenës''', u zhvillua me [[2 Shtator|2 shtator]], [[1457]] midis forcave [[shqiptarët|shqiptare]] te drejtuara nga [[Gjergj Kastrioti (Skënderbeu)|Skënderbeu]] dhe një force ekspedite te forcave te [[Perandoria Osmane|perandorisë osmane]].  Ajo ishte një ndër fitoret më të rëndësishme të Skënderbeut kundër osmanëve në fushë të hapur.

[[Ushtria osmane]] kishte përafërsisht 80.000 ushtarë <ref>Setton 193.</ref>, edhe pse është vënë në dyshim që të kenë qenë më shumë se 40.000 në fushëbetejë, pasi që mijëra ushtarë kanë qenë të shpërndarë në vise të ndryshme të vendit. Forcat shqiptare që numëronin rreth 8-20 mijë vetë u përballën me ato osmane në fushën e  [[Ujebardha|Ujëbardhës]] në mes të [[Kruja|Krujës]] dhe [[Lezha|Lezhës]]

== Prapaskena ==
Beteja e dyte e Kosovës përfundoi me disfatën e Janosh Huniadit. Skënderbeu dhe forcat e tij nuk arritën t'iu vinin në ndihmë hungarezëve dhe si rezultat e disfatës, osmanët ishin të lirë nga presioni hungarez.

Më 1456, Sulltan [[Mehmeti II]] mblodhi një ushtri të madhe për ta rrethuar  Beogradin. Rrethimi zgjati disa javë mirëpo intervenimi i Huniadit i detyroi osmanët të tërhiqeshin. Tri javë më vonë Huniadi vdiq dhe për Skënderbeun kjo do të thoshte se duhej ti luftonte osmanët vetëm.

== Komanduesit ==
Në pranverën e vitit 1457, sulltan Mehmeti II dergoi një ushtri prej 40,000 vetash të drejtuar nga Isa Bej Evernozi dhe Hamza Kastrioti, nipi i Skënderbeut.<ref name="Babinger">Babinger, page 152.</ref>  Hamzai qe i kishte shërbyer Skënderbeut për më shumë se një dekadë u bashkua me osmanët për shkaqe ambicioze.

Të dy ishin komandantë të aftë. Përparësia e Hamzait ishte se ai i kaloi 14 vite pranë Skënderbeut dhe njihte çdo taktikë të tij që  kishte përdorur në luftë kundër osmanëve.  Me pushtimin e Shqipërisë, [[sulltani]] mund të vazhdonte sulmin ndaj Evropës.

Skënderbeu, drejtuesi i forcave shqiptare, kishte kaluar disa vite duke shërbyer në ushtrinë osmane, si ushtar dhe si komandant, para se të kthehej në atdhe.<ref>Elsie 162.</ref>  Ai gjithashtu kishte pasur sukses në mbrojtjen e Shqipërisë nga hordhitë osmane, dhe kishte mbrojtur me sukses Krujën nga përpjekjet osmane për ta pushtuar.<ref>Davenport 10.</ref>

== Beteja ==
[[Skeda:Assault on Turkish encampment.jpg|parapamje|300px|Sulmi i ushtrisë shqiptare në kampin turk.]]
Plani [[Turqit|turk]] ishte që ta vrisnin Skënderbeun sepse ata e dinin se pa të rezistenca shqiptare do të thyhej shpejt.  Evernozi hyri në luginën e Matit e depërtoi ngadalë drejt Krujës. Pasuan disa përleshje të vogla, pas të cilave Skënderbeu i tërhoqi forcat. Të lirë, osmanët plaçkitën zonën duke mbledhur informata.  Pas disa javëve dhe asnjë shenje nga Skënderbeu, Evrenozi e Hamza filluan të mendonin se Skënderbeu ishte arratisur.  Erdhën raporte se ai kishte humbur besimin e ushtrisë së tij e cila kishte dezertuar, dhe se ai po përpiqej të kalonte në zonën e Venedikut.  Në fakt, më 21 korrik Marco Diedo, guvernatori venecian i Durrësit i shkruante senatit të Venedikut se "Madhështori Skënderbeu i tradhtuar nga të gjithë po përpiqej të fshihej në malet e larta të Shqipërisë, përderisa osmanët sundonin në Shqipëri".

Në gusht pozita e osmanëve në Shqipëri dukej solide, 20,000 ushtarë ruanin rrugët e furnizimeve duke mbajtur nën rrethim fortesat në Cidhna, Dibra, Guri i Bardhe. 15.000 të tjerë mbanin nën rrethim fortesat në Mat, Rodon dhe ne Petrelë.  Pjesa tjetër e ushtrisë, rreth 30.000 lëvizën nga gryka e Matit për në Ujëbardhë, në veriperëndim të Krujës dhe në jug të Lezhës kështu që, të dy qytetet mund të mbaheshin nën vrojtim.  Në fund të gushtit, tre muaj pasi kishin kaluar kufirin, ushtria osmane kishte arritur një nivel vetëkënaqësie, ndërsa vigjilenca (syhaptësia) e tyre kishte rënë ndjeshëm.

Me 2 shtator Skënderbeu vendosi që të kalonte në ofensivë.  Atij i duhej që të bënte një goditje të fuqishme dhe të befasishme ndaj pjesës kryesore të ushtrisë osmane dhe ta shkatërronte atë para se të vinin forcat e tjera osmane që po bridhnin nëpër vend dhe t'ua lehtësonin atyre mbrojtjen. Nëse beteja do të zgjaste shumë, dhe forcat e tij do të detyroheshin të luftonin ballë për ballë me forcat mjaft të mëdha osmane, osmanët do të kishin avantazh.  Grupe të vogla shqiptare trazonin patrullat osmane ndërsa pjesa kryesore e ushtrisë shqiptare i afrohej pjesës veriore të kampit.  Në mesditë, trupat osmane u zgjuan nga gjumi i mesditës duke e gjetur armikun në kamp.  Një zhurmë e tmerrshme, e shkaktuar nga mijëra mjete metalike zhurmendjellëse iu la mbresën se ishin përballë një ushtrie më të madhe.  U shkaktua ngatërresë kur kalorësia shqiptare erdhi nga perëndimi ndërsa këmbësorët po e hapnin rrugën drejt qendrës së kampit.

Shumë shpejt çoroditja u shndërrua në panik kur komandantët osmanë nuk arritën të merrnin situatën nën kontroll.  Një përpjekje për mbrojtje u bë nga Hamza, por Skënderbeu i kishte kushtuar rëndësi shkatërrimit të Hamzait dhe Spahinjve të tij së pari, duke dërguar gardën e tij personale prej 2.000 kalorësish.  Hamzai u shty prapa ne panik dhe goditja e kishte habitur plotësisht.  Brenda dy orëve kampi osman ishte i tëri në duart e shqiptarëve, përderisa pjesa e mbetur e ushtrisë së shpartalluar osmane u arratis në drejtim të Tiranës për në Elbasan. Humbjet nga ana e [[OSmanllinjtë|osmanëve]] duhet të kenë qenë nga 15.000 deri në 30.000.  Këtij numri duhet t'i shtohen edhe 15.000 robër, ndërsa tërë plaçka e kampit ra në duart e shqiptarëve.<ref name="Babinger"/>

Hamza Kastrioti u zu i gjallë dhe u internua në Napoli me akuzën për tradhti.  Ai u lirua më vonë dhe së bashku me familjen e tij shkoi në perandorinë osmane ku vdiq në fillim të vitit 1460 si lypës.

== Rëndësia e betejës ==
Beteja e Ujëbardhës ishte e rëndësishme për rezistencën ndaj perandorisë Osmane.  Fitorja e shqiptarëve i detyroi turqit që në vitin [[1460]] Mehmed dhe [[Skënderbeu]] të nënshkruajnë një armëpushim i cili zgjati 3 vjet.<ref>Sugar 67.</ref>

Në vitin [[1461]] Skënderbeu u vendos në Itali ta ndihmojë Mbretin [[Ferdinand I i Napolit]], në përpjekje që ta rimarrë fronin nga [[Anjou]].  Ferdinandi, si edhe babai i tij [[Alfonso V i Aragonit]], ishte mik i rëndësishëm i Skënderbeut dhe e ndihmonte atë materialisht dhe e furnizonte me armë moderne.

== Literatura ==
* Babinger, Franz (1978). ''Mehmed the Conqueror and His Time''. Ralph Mannheim, translator. Princeton: [[Universiteti i Princeton|Princeton University]] Press, ISBN 0-691-01078-1.
* Davenport, R. A. (1838). ''The Life of Ali Pasha of Tepelini''. London: Thomas Tegg.
* Elsie, Robert (2004). ''Historical Dictionary of Kosova''. Lanham, MD: Scarecrow Press, ISBN 0-8108-5309-4.
* Runciman, Steven (1990). ''The Fall of Constantinople 1453''. Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-39832-0.
* Setton, Kenneth (1978). ''The Papacy and the Levant''. American Philosophical Society, ISBN 0-87169-114-0.
* Suger, Peter F (1983). ''Southeastern Europe Under Ottoman Rule, 1354-1804''. Seattle: University of Washington Press, ISBN 0-295-96033-7.
* Hodgkinson, Harry (1999). ''Scanderbeg: From Ottoman Captive to Albanian Hero''. Centre for Albanian Studies ISBN 1-873928-13-0
* Francione, Gennaro (2003). ''Skenderbeu: Një hero modern'' (in Albanian translated from Italian). Shtëpia botuese "Naim Frashëri"

== Burimet ==
{{reflist}}

[[Kategoria:Veprime luftarake të Skënderbeut]]
[[Kategoria:Beteja që përfshijnë Perandorinë Osmane]]
[[Kategoria:Konflikte në 1457]]
[[Kategoria:1457 në Shqipëri]]