Bibliotekat e para në Prizren dhe librat e vjetër

Bibliotekat e para në Prizren dhe librat e vjetër

Autor: Sahadete Sadikaj (Kukaj)

Burim: Biblioteka dhe kujtesa kombëtare: Konferenca Kombëtare e Bibliotekonomisë, Edicioni i 2-të, 20–22 Nëntor 2007 (Prishtinë, 2008).

Prizreni, një ndër qytetet më të vjetra dhe më të pasura historikisht në Kosovë, ka një trashëgimi të veçantë kulturore e arsimore. Ndër elementët e rëndësishëm të kësaj trashëgimie janë bibliotekat e para të qytetit dhe koleksionet e librave të vjetër. Në veprën e saj, Sahadete Sadikaj (Kukaj) trajton me hollësi këtë temë, duke u ndalur në vlerën historike dhe kulturore të këtyre institucioneve dhe objekteve të veçanta.

Historikisht, Prizreni ka qenë një qendër kulturore e rëndësishme për shqiptarët, si gjatë periudhës osmane ashtu edhe në kohët më moderne. Bibliotekat e para të qytetit u themeluan kryesisht gjatë sundimit osman dhe shërbyen si institucione të ruajtjes së dijeve, kryesisht përmes koleksioneve të librave fetarë, juridikë dhe shkencorë të asaj kohe.

Bibliotekat nuk ishin vetëm institucione për lexim, por edhe qendra sociale dhe kulturore ku intelektualët, mësuesit dhe nxënësit mblidheshin për të shkëmbyer dije. Një nga shembujt më të hershëm të institucioneve të tilla ishte biblioteka e Medresesë së Suziut në shekullin XV, e njohur për koleksionin e saj të dorëshkrimeve arabe, osmane dhe persiane.

Një aspekt tjetër i rëndësishëm i studimit të Sadikajt është përshkrimi i librave të vjetër që ruheshin në këto biblioteka. Këto libra shpesh përmbanin dorëshkrime të rralla, përkthime të veprave klasike dhe libra të shkruar me dorë në periudhën osmane. Shumë nga këto materiale ishin të lidhura ngushtë me trashëgiminë fetare dhe kulturore të kohës, duke përfshirë:

• Dorëshkrime fetare: Kur’ane të dekoruara, komente teologjike dhe jurisprudencë islame.
• Vepra shkencore: Libra mbi mjekësinë, matematikën dhe astronominë.
• Krijimtari letrare: Poezi dhe vepra historike, duke përfshirë edhe krijime në gjuhën shqipe, që filluan të shfaqeshin në shekujt XVIII-XIX.

Librat e vjetër të Prizrenit dhe bibliotekat e tij janë dëshmi e pasurisë intelektuale të rajonit. Ato jo vetëm që pasqyrojnë zhvillimin kulturor të qytetit, por gjithashtu dokumentojnë përpjekjet e shqiptarëve për të ruajtur dhe transmetuar dijen në kushte shpesh të vështira.

Megjithatë, kjo pasuri është përballur me sfida të shumta, përfshirë shkatërrimet gjatë konflikteve dhe neglizhencën institucionale. Një pjesë e madhe e koleksioneve është humbur ose dëmtuar, duke e bërë mbrojtjen dhe dokumentimin e materialeve ekzistuese një përparësi të domosdoshme për studiuesit dhe institucionet e kulturës.

Sadikaj nënvizon rëndësinë e ruajtjes së këtyre thesareve kulturore për brezat e ardhshëm. Bibliotekat dhe librat e vjetër të Prizrenit nuk janë thjesht objekte të shkuarës, por edhe burime të çmuara për studimin e historisë dhe identitetit kombëtar shqiptar. Ajo apelon për më shumë përpjekje për restaurimin, katalogimin dhe dixhitalizimin e materialeve ekzistuese.

Burimi bibliografik

• Titulli: Bibliotekat e para në Prizren dhe librat e vjetër
• Autor: Sahadete Sadikaj (Kukaj)
• Shënime: Përfshirë në Biblioteka dhe kujtesa kombëtare: Konferenca Kombëtare e Bibliotekonomisë, Edicioni i 2-të. Prishtinë, 2008, f. 55-59.
• ISBN: 9789951130349.