Shihni burimin për Deti Adriatik


|Deti               =Deti Adriatik
|Imazhi             =Deti Adriatik harta.PNG
|Dixhitura Oqean    =Harta e Detit Adriatik dhe Detit Jon
|Shtetet bregdetare =[[Bosnja dhe Hercegovina]], [[Italia]], [[Kroacia]], [[Mali i Zi]], [[Sllovenia]], [[Shqipëria]],
|Vendndodhja        =[[Deti Mesdhe]], [[Oqeani Atlantik]]
|Koordinatat        =
|Lloji              =[[Det i brëndshëm]]
|Hyrje              =
|Rrjedhje           =
|Sipërfaqja         =160000
|Thellësia mesatare =444 m 
|Thellësia maksimale=1,230 m
}}
'''Deti Adriatik''' ([[shk.]] '''Adriatiku''') (në [[Italishtja|italisht]] ''Mare Adriatico'') është një pjesë e [[Deti Mesdhe|Detit Mesdhe]], që ndan [[Gadishulli Apenin|Gadishullin Apenin]] nga [[Gadishulli Ballkanik]]. Bregu perëndimor i detit Adriatik është [[Italia]], kurse në lindje deti lag brigjet e [[Sllovenia|Sllovenisë]], [[Kroacia|Kroacisë]], [[Bosnja dhe Hercegovina|Bosnjës dhe Hercegovinës]], [[Mali i Zi|Malit të Zi]] dhe së fundi [[Shqipëria|Shqipërisë]] deri në [[Vlora|Vlorë]], ky qytet në jug të së cilit gjendet [[Deti Jon]]. Ka një sipërfaqe 138,595&nbsp;km katrorë, thellësia më e madhe arrinë 1,330 m. Temperatura mesatare e ujit në korrik arrinë 23.2 gradë celsius, ndërsa ajo mesatare vjetore 17.5 gradë celsius. Në jug saliniteti arrinë 38,32 promila, dukshmëria në bregdet është 5m ndërsa në brendësi deri 45m.

Deti Adriatik është njëri prej dy deteve që lag brigjet e Shqipërisë. Bregu përgjate tij është kryesisht një breg ranor. Në këtë det derdhen shtatë lumenj që rrjedhin përmes tokave shqiptare si: [[Drini i Bardhë]], [[Drini i Zi]], [[Lumi Vjosa|Vjosa]], [[Lumi Buna|Buna]], [[Lumi i Matit|Mati]], [[Lumi Shkumbin|Shkumbini]] dhe [[Lumi Seman|Semani]].

== Etimologjia ==

Emri i Adriatikut, sipas disa historianëve, vjen nga qyteti i Adria, pranë Rovigo, Veneto, sipas historianëve të tjerë, megjithatë, vjen nga Atri Adriatik (formerly Hadria pastaj Hatria), tre mijë vjet e qyteteve të artit në krahinën e Teramo, Abruzzo, apo edhe nga Jader, emri antik i qytetit të Zadarit. Sipas skenarit të parë, grekët i dha emrin e Adrias Kolpos të Detit të Veriut, atëherë emri ishte zgjeruar në gjatësinë e saj të plotë, deri në ishujt e Jonit. Kur romakët pushtuan Veriore Itali në fund të shekullit të tretë pes, emri tashmë ishte vendosur mirë. Por edhe atëherë Adriatikut në kuptim të ngushtë zgjatet vetëm sa i përket Monte Gargano, pjesën e jashtme të quajtur Deti Jon: Emri është ndonjëherë, megjithatë, që përdoret për të përfshirë inaccurately Gjirin e Tarentum (modern-day Gjirin e Tarantos ), Deti e Sicili, Gjirin e Korinthit dhe madje edhe në mes të detit Kretës dhe Malta (Veprat e Apostujve xxvii. 27).

Kryesisht Deti Adriatik është i vendosur midis bregdetit lindor të Italisë dhe Kroacisë, të cilat janë të dyja tërheqjet kryesore turistike. Ajo është përdorur nga romakët e lashtë të transportit të mallrave (duke përfshirë kafshët dhe skllevër) në Ostia (port romak).

== Vëndodhja, madhësia dhe klima ==
Deti Adriatik është i gjerë nga veriperëndim të juglindje për 820 kilometra dhe një mesatare prej 160&nbsp;km. Gjerësia maksimale është rreth 220 kilometra. Ajo mbulon një sipërfaqe prej 132.000 kilometra katrorë dhe është në pellgun e veriut për të veri të Monte Gargano kep thellë mbi mesatare 40-200 metra. Pjesa jugore është dukshëm më e ulët, duke arritur midis Durrësit dhe Barit, me 1.260 metra të thellë të saj më të madh. Fundi jugor i detit është ngushticën e Otrantos, ku distanca midis Italisë dhe Shqipërisë është 71 kilometra. Përmbajtjen e saj kripë është në gojën e lumenjve e madhe) është rreth 2,5% (sipërfaqe të ujit dhe rritjen e jugut në 3.9% .

Pjesa veriore është e cekët me shumë laguna. Brigjet italiane po bëhet gjithnjë e më tepër malore në jug nga delta Po, ku vetë vijës bregdetare është relativisht i drejtë dhe praktikisht nuk ka ishuj në det të hapur. Vetëm vendosur në malet e Gargano Puglia shtrihet në një gadishull rreth 50 kilometra në lindje të Adriatikut. Bregun lindor, kryesisht në gadishullin kroate të Istrias protrudes, është malor dhe prerë të madhe me shumë ishuj. Pjesa kryesore e bregdetit lindor zë peizazhin e jugut kroatë dalmat.

Bregun lindor në përgjithësi është i guximshëm dhe shkëmbore, me shumë ishuj.

Gjirit të Kotorrit në [[Mali i Zi|Mal të Zi]] është rreth 30 kilometra të gjatë, është më e madhe e detit. Jug ekstreme-lindje është përsëri banesë dhe kënetor.

Në jug të [[Shkodra|Shkodrës]] në Shqipëri shtrihet përgjatë brigjeve të [[Gjiri i Drinit|Gjirit të Drinit]] dhe më tej në jug, një [[Ultësira|ultësirë]] të gjerë me shumë, disa, plazhet e pacenuar rërë. Në shumë estuaret kanë zgjatur lagunave formuar. Në Vlorë, bregdetit Adriatik, duke i dhënë fund vetëm në jug të qytetit fillon Riviera shqiptare përgjatë detit Jon.

[[Klima]] karakterizohet nga vera e shumë të ngrohtë, i thatë dhe e thatë dhe të butë, nganjëherë me shi dhe i lagësht të dimrit. Në verë, mbizotërues të qëndrueshme, pak erë motit para. Në dimër, rajonin e Adriatikut është nën ndikimin e presionit të ulët nga zonat e [[Oqeani Atlantik|Atlantikut]]. Kështu është ndonjëherë shumë e ngrohtë jugor dhe erërat e ftohta të veriut .

== Turizmi ==
Oqean shkon aktual përgjatë bregdetit lindor të veri dhe përgjatë bregdetit perëndimor në drejtim të jugut. Përgjatë bregdetit lindor të disa lumenjve të shkurtër karst të çojë në Adriatik dhe barrën e ndotjes është më e ulët se përgjatë bregut perëndimor. Që verior një ngecje në Adriatik ", atje është shkëmbimi relativisht pak ujë me pjesën tjetër të Mesdheut. Për 30 vjet, telashe të industrisë ekuilibër delikat e rrymave të oqeanit nga veriu, degëve nga malet dhe uji me filtër nga toka në det, lumi Po çdo vit 50 miliard metra kub ujë shumë të ndotur, i hedh poshtë pjesën perëndimore të Adriatikut ([[kallaj]], [[zink]], Lead kromit, bakrit, [[arsenik]], [[zhivë]] dhe [[vaj]]), lumi sot transportuar gjithsej dy herë si kripëra shumë lëndë ushqyese, të tilla si dhjetë vjet më parë.Gjithnjë, Deti Adriatik bie në qendër të mbrojtjes së mjedisit dhe të jetë e mundur ndryshimin e klimës. Shumica e shenjave të dukshme janë rritja e rezervave të peshqve tropikale dhe algat e në rritje dhe shqetëson të kandil deti. Ministri i mjedisit italian Alfonso Pecoraro Scanio paralajmëroi se ngrohja globale dhe ndotjes, "Adriatik për të bërë një pellg i mbyllur në të cilin ka tashmë në 150 metra thellësi nuk ka jetë më shumë." Në shtator 2007, e Adriatikut është një objekt i konferencës së parë kombëtar italian për ngrohjen globale në Romë.

== Kufijtë Konvencionale midis Detit Jon dhe Detit Adriatik. ==

Deti Adriatik është e lidhur me detin Jon përmes kanalit të Otrantos, dmth të ngushtë në mes të detit Punta Palascia, në Salento, në Shqipëri dhe Shef Tab (Line A në figura). Kjo vijë ndarëse është zhvendosur më në jug nga disa konventave detare, të cilat për arsye të thjeshtësi, pas vijës së paralele. Në veçanti:

* Qëllime Meteorologjike (Meteomar) dhe informacion detar, të njoftimeve të Mariners, kufiri jugor midis detit Adriatik dhe Deti Jon në veri është dhënë nga 40 gjerësi ° N (linjës B) i korrespondon në brigjet italiane pranë Punta Mucurune Castro. {{coord|40|00|00|N|18|25|48|E|display=inline}}
* Për Shënime mbetur për Mariners (detar libra, dritat dhe fenerë, Navaree III, etj). Kufi konvencional midis bregdetit Jon dhe Adriatik është i vendosur në vend në Santa Maria di Leuca (Punta Melis, së bashku e lulëzim 18° 22 '). Sipas konventës fundit, kufiri midis pellgut të Detit Adriatik dhe Detit Jon veriu në jug të ndjekin paralel 39° 47 'N nga jashtë Punta Melis ({{coord|39|47|00|N|18|22|00|E|display=inline}}) të bregut në veri të Korfuzit.

== Shiko edhe ==

* [[Deti Jon]]

==Lidhje të jashtme==
{{commons|Adriatic Sea|Deti Adriatik}}
* [http://www.croatia.hr/English/O_Hrvatskoj/JadranskoMore.aspx Adriatic Sea]
* [http://www.geabios.com/services/meteo/wv2.11/wv.htm?]

{{Coord|42.885625|15.50537|display=title}}

[[Kategoria:Dete]]
[[Kategoria:Deti Mesdhe]]
[[Kategoria:Deti Adriatik| ]]
[[Kategoria:Dete në Europë]]

{{IT-gjeo-cung}}
{{AL-gjeo-cung}}
{{HR-gjeo-cung}}
{{evropa-gjeo-cung}}