Diateza
Në gramatikë, diateza e një folje përshkruan marrëdhëniet midis veprimit (ose gjendjes) që shpreh folja dhe pjesëmarrësve të identifikuar nga argumentet e tij (tema, objekti, etj.) Kur kryefjala është agjent ose bërës i veprimit, folja është në diatezën veprore. Kur kryefjala është pacienti, shënjestra ose nënshtrimi i veprimit, folja thuhet të jetë në diatezën pësore.[1][2][3] Kur kryefjala kryen dhe pranon veprimin e shprehur nga folja, folja është në diatezën mesore.
Çifti i shembujve vijues ilustron kontrastin midis diatezës veprore dhe pësore në shqip. Në fjalinë (1), folja pa është në diatezën veprore, por në fjalinë (2), folja ishte parë është në diatezën pësore. E pavarur nga diateza, macja është agjenti (bërësi) i veprimit të të parit në të dy fjalitë.
(1) Macja e pa miun.
(2) Miu ishte parë nga macja.
Në një shndërrim nga një fjali me diatezë veprore në një ndërtim ekuivalent me diatezë pësore, kryefjala dhe kundrinori i drejtë ndërrojnë rolet gramatikore. Kundrinori i drejtë shndërrohet në kryefjalë, dhe kryefjala rikthehet në një zëvendësues (opsional). Në shembullin e parë të mësipërm, miun shërben si kundrinor i drejtë në versionin me diatezë veprore, por bëhet kryefjalë në versionin pësor. Kryefjala e versionit me diatezë veprore, macja, bëhet pjesë e një sintagme parafjalore në versionin pësor të fjalisë dhe mund të lihet jashtë.