Dmitri Mendelejev
Dmitri Mendelejev | |
|---|---|
Дмитрий Менделеев[a] | |
 | |
| Lindi | Dmitri Ivanoviç Mendelejev 8 shkurt 1834 Verkhnie Aremzyani, Governorati Tobolsk, Perandoria Ruse |
| Vdiq | 2 shkurt 1907 (72 vjet) Shën Petersburg, Perandoria Ruse |
| Shkollimi | Universiteti Perandorak i Shën Petersburgut |
| Njohur për | {{ublParashikimi i galiumit, germaniumit dhe skandiumit|Sistemi periodik i elementeve|Tendencat periodike}} |
| Bashkëshorti/ja |
|
| Çmimet |
|
| Karriera shkencore | |
| Fushat | Kimi |
| Institucionet |
|
| Teza | A Discourse on the Compounds of Alcohol and Water (1865) |
| Nënshkrimi | |
 | |
Dmitri Ivanoviç Mendelejev 8 shkurt [S.V. 27 janar] 1834 – 2 shkurt [S.V. 20 janar] 1907) ishte një kimist rus i njohur për formulimin e ligjit periodik dhe krijimin e një versioni të sistemit periodik të elementeve. Ai përdori ligjin periodik jo vetëm për të korrigjuar vetitë e pranuara në atë kohë të disa elementeve të njohur, si valenca dhe pesha atomike e uraniumit, por edhe për të parashikuar vetitë e tre elementeve që do të zbuloheshin ende (germaniumi, galiumi dhe skadiumi).
Jeta e hershme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Mendelejevi lindi në fshatin Verkhnie Aremzyani, afër Tobolsk në Siberi, nga Ivan Pavloviç Mendelejev (1783–1847) dhe Maria Dmitrievna Mendelejeva (née në Kornilieva) (1793–1850).(née Kornilieva) (1793–1850).[2][3]
Mendelejevi ishte më i riu nga 17 vëllezërit e motrat, nga të cilët "vetëm 14 mbetën gjallë për t'u pagëzuar" sipas vëllait të Mendelejevit, Pavelit, që do të thotë se të tjerët vdiqën menjëherë pas lindjes së tyre.[4] Numri i saktë i vëllezërve dhe motrave të Mendelejevit ndryshon midis burimeve dhe është ende një çështje e disa mosmarrëveshjeve historike.[5][b] Fatkeqësisht për mirëqenien financiare të familjes, babai i tij u verbua dhe humbi detyrën e mësuesit. Nëna e tij u detyrua të punonte dhe ajo rifilloi fabrikën e braktisur të xhamit të familjes së saj. Në moshën 13-vjeçare, pas vdekjes së babait dhe shkatërrimit të fabrikës së nënës së tij nga zjarri, Mendelejevi ndoqi gjimnazin në Tobolsk.
Në vitin 1849, nëna e tij e çoi Mendelejevin nëpër Rusi nga Siberia në Moskë me qëllim që Mendelejevi të regjistrohej në Universitetin e Moskës.[8] Universiteti i Moskës nuk e pranoi. Nëna dhe djali vazhduan për në Shën Petersburg te alma mater e babait. Familja tashmë e varfër Mendelejev u zhvendos në Shën Petersburg, ku ai hyri në Institutin Kryesor Pedagogjik në vitin 1850. Pas diplomimit, ai u sëmur nga tuberkulozi, duke e bërë atë të transferohej në Gadishullin e Krimesë në bregun verior të Detit të Zi më 1855. Ndërsa atje, ai u bë master shkencor i Simferopolit 1stymnas. Në vitin 1857, ai u kthye në Shën Petersburg me shëndet të rimëkëmbur plotësisht.
Midis 1859 dhe 1861, ai punoi në kapilaritetin e lëngjeve dhe funksionimin e spektroskopit në Heidelberg. Më vonë në 1861, ai botoi një libër shkollor të quajtur Organic Chemistry. Kjo i dha atij Çmimin Demidov të Akademisë së Shkencave të Petersburgut.
Më 4 prill 1862, ai u fejua me Feozva Nikitiçna Leshçeva dhe u martuan më 27 prill 1862 në kishën e Institutit Inxhinierik Nikolaev në Shën Petersburg (ku ai dha mësim).[9]
Mendelejevi u bë profesor në Institutin Teknologjik të Shën Petersburgut dhe Universitetin Shtetëror të Shën Petersburgut më 1864 dhe 1865, respektivisht. Në vitin 1865, ai u bë Doktor i Shkencave për disertacionin e tij "Mbi kombinimet e ujit me alkoolin". Ai arriti mandatin më 1867 në Universitetin e Shën Petersburgut dhe filloi të mësojë kiminë inorganike duke pasuar Voskresenskiin në këtë post; deri në vitin 1871, ai e kishte shndërruar Shën Petersburgun në një qendër të njohur ndërkombëtarisht për kërkimin e kimisë.
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Shënime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Përpara reformës së drejtshkrimit rus të vitit 1917, emri i tij ishte shkruar Дмитрій Ивановичъ Менделѣевъ
- ^ Kur historiani i shkencës në Princeton, Michael Gordin e rishikoi këtë artikull si pjesë e një analize të saktësisë së Wikipedia-s për numrin e 14 dhjetorit 2005 të Nature, ai përmendi si një nga gabimet e Wikipedia-s se "Ata thonë se Mendelejev është fëmija i 14-të. Ai është fëmija i 14-të i mbijetuar nga 17 gjithsej." Megjithatë, në një artikull të janarit 2006 në The New York Times, u vu re se në biografinë e vetë Gordinit të Mendelejevit në vitin 2004, ai gjithashtu kishte kimistin rus të listuar si fëmija i 17-të dhe citoi përgjigjen e Gordinit për këtë si: "Kjo është kurioze. Besoj se është një gabim tipografik në librin tim. Mendelejevi ishte fëmija i fundit, kjo është e sigurt, dhe numri që burimet e besueshme kanë është 13." Libri i Gordinit thotë në mënyrë specifike se nëna e Mendelejevit i lindi burrit të saj "shtatëmbëdhjetë fëmijë, nga të cilët tetë mbijetuan deri në moshën madhore", ku Mendelejevi ishte më i riu.[6][7]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "Fellows of the Royal Society" (në anglisht). London: Royal Society. Arkivuar nga origjinali më 16 mars 2015.
- ^ Rao, C N R; Rao, Indumati (2015). Lives and Times of Great Pioneers in Chemistry: (Lavoisier to Sanger) (në anglisht). World Scientific. fq. 119. ISBN 978-9814689076.
- ^ Maria Mendeleeva (1951). D. I. Mendeleev's Archive: Autobiographical Writings. Collection of Documents. Volume 1 // Biographical notes about D. I. Mendeleev (written by me – D. Mendeleev), p. 13. – Leningrad: D. I. Mendeleev's Museum-Archive, 207 pages (në rusisht)
- ^ Maria Mendeleeva (1951). D. I. Mendeleev's Archive: Autobiographical Writings. Collection of Documents. Volume 1 // From a family tree documented in 1880 by brother Pavel Ivanovich, p. 11. Leningrad: D. I. Mendeleev's Museum-Archive, 207 pages (në rusisht)
- ^ Johnson, George (3 janar 2006). "The Nitpicking of the Masses vs. the Authority of the Experts". The New York Times (në anglisht). Marrë më 14 mars 2011.
- ^ Johnson, George (3 janar 2006). "The Nitpicking of the Masses vs. the Authority of the Experts". The New York Times (në anglisht).
- ^ Gordin, Michael (22 dhjetor 2005). "Supplementary information to accompany Nature news article "Internet encyclopaedias go head to head" (Nature 438, 900–901; 2005)" (PDF). Blogs.Nature.com (në anglisht). fq. 178 – nëpërmjet 2004.
- ^ Larcher, Alf (21 qershor 2019). "A mother's love: Maria Dmitrievna Mendeleeva". Chemistry in Australia magazine (në anglisht). Royal Australian Chemical Institute. ISSN 1839-2539. Arkivuar nga origjinali më 26 gusht 2019. Marrë më 20 tetor 2019.
- ^ "Семья Д.И.Менделеева" (në rusisht). Rustest.spb.ru. Arkivuar nga origjinali më 22 shtator 2010. Marrë më 13 mars 2010.