Kërceni tek përmbajtja

Dmitri Mendelejev

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Dmitri Mendelejev
Дмитрий Менделеев[a]
Lindi
Dmitri Ivanoviç Mendelejev

8 shkurt 1834
Vdiq2 shkurt 1907 (72 vjet)
Shën Petersburg, Perandoria Ruse
ShkollimiUniversiteti Perandorak i Shën Petersburgut
Njohur për{{ublParashikimi i galiumit, germaniumit dhe skandiumit|Sistemi periodik i elementeve|Tendencat periodike}}
Bashkëshorti/ja
  • Feozva Nikitichna Leshcheva
    (m. 1862; div. 1882)
  • Anna Ivanovna Popova
    (m. 1882)
Çmimet
Karriera shkencore
FushatKimi
Institucionet
TezaA Discourse on the Compounds of Alcohol and Water (1865)
Nënshkrimi
Sistemi periodik sipas Mendeljevit

Dmitri Ivanoviç Mendelejev 8 shkurt [S.V. 27 janar] 1834 – 2 shkurt [S.V. 20 janar] 1907) ishte një kimist rus i njohur për formulimin e ligjit periodik dhe krijimin e një versioni të sistemit periodik të elementeve. Ai përdori ligjin periodik jo vetëm për të korrigjuar vetitë e pranuara në atë kohë të disa elementeve të njohur, si valenca dhe pesha atomike e uraniumit, por edhe për të parashikuar vetitë e tre elementeve që do të zbuloheshin ende (germaniumi, galiumi dhe skadiumi).

Mendelejevi lindi në fshatin Verkhnie Aremzyani, afër TobolskSiberi, nga Ivan Pavloviç Mendelejev (1783–1847) dhe Maria Dmitrievna Mendelejeva (née në Kornilieva) (1793–1850).(née Kornilieva) (1793–1850).[2][3]

Mendelejevi ishte më i riu nga 17 vëllezërit e motrat, nga të cilët "vetëm 14 mbetën gjallë për t'u pagëzuar" sipas vëllait të Mendelejevit, Pavelit, që do të thotë se të tjerët vdiqën menjëherë pas lindjes së tyre.[4] Numri i saktë i vëllezërve dhe motrave të Mendelejevit ndryshon midis burimeve dhe është ende një çështje e disa mosmarrëveshjeve historike.[5][b] Fatkeqësisht për mirëqenien financiare të familjes, babai i tij u verbua dhe humbi detyrën e mësuesit. Nëna e tij u detyrua të punonte dhe ajo rifilloi fabrikën e braktisur të xhamit të familjes së saj. Në moshën 13-vjeçare, pas vdekjes së babait dhe shkatërrimit të fabrikës së nënës së tij nga zjarri, Mendelejevi ndoqi gjimnazin në Tobolsk.

Në vitin 1849, nëna e tij e çoi Mendelejevin nëpër Rusi nga Siberia në Moskë me qëllim që Mendelejevi të regjistrohej në Universitetin e Moskës.[8] Universiteti i Moskës nuk e pranoi. Nëna dhe djali vazhduan për në Shën Petersburg te alma mater e babait. Familja tashmë e varfër Mendelejev u zhvendos në Shën Petersburg, ku ai hyri në Institutin Kryesor Pedagogjik në vitin 1850. Pas diplomimit, ai u sëmur nga tuberkulozi, duke e bërë atë të transferohej në Gadishullin e Krimesë në bregun verior të Detit të Zi më 1855. Ndërsa atje, ai u bë master shkencor i Simferopolit 1stymnas. Në vitin 1857, ai u kthye në Shën Petersburg me shëndet të rimëkëmbur plotësisht.

Midis 1859 dhe 1861, ai punoi në kapilaritetin e lëngjeve dhe funksionimin e spektroskopitHeidelberg. Më vonë në 1861, ai botoi një libër shkollor të quajtur Organic Chemistry. Kjo i dha atij Çmimin Demidov të Akademisë së Shkencave të Petersburgut.

Më 4 prill 1862, ai u fejua me Feozva Nikitiçna Leshçeva dhe u martuan më 27 prill 1862 në kishën e Institutit Inxhinierik Nikolaev në Shën Petersburg (ku ai dha mësim).[9]

Mendelejevi u bë profesor në Institutin Teknologjik të Shën Petersburgut dhe Universitetin Shtetëror të Shën Petersburgut më 1864 dhe 1865, respektivisht. Në vitin 1865, ai u bë Doktor i Shkencave për disertacionin e tij "Mbi kombinimet e ujit me alkoolin". Ai arriti mandatin më 1867 në Universitetin e Shën Petersburgut dhe filloi të mësojë kiminë inorganike duke pasuar Voskresenskiin në këtë post; deri në vitin 1871, ai e kishte shndërruar Shën Petersburgun në një qendër të njohur ndërkombëtarisht për kërkimin e kimisë.

Sistemi periodik i elementeve

  1. ^ Përpara reformës së drejtshkrimit rus të vitit 1917, emri i tij ishte shkruar Дмитрій Ивановичъ Менделѣевъ
  2. ^ Kur historiani i shkencës në Princeton, Michael Gordin e rishikoi këtë artikull si pjesë e një analize të saktësisë së Wikipedia-s për numrin e 14 dhjetorit 2005 të Nature, ai përmendi si një nga gabimet e Wikipedia-s se "Ata thonë se Mendelejev është fëmija i 14-të. Ai është fëmija i 14-të i mbijetuar nga 17 gjithsej." Megjithatë, në një artikull të janarit 2006 në The New York Times, u vu re se në biografinë e vetë Gordinit të Mendelejevit në vitin 2004, ai gjithashtu kishte kimistin rus të listuar si fëmija i 17-të dhe citoi përgjigjen e Gordinit për këtë si: "Kjo është kurioze. Besoj se është një gabim tipografik në librin tim. Mendelejevi ishte fëmija i fundit, kjo është e sigurt, dhe numri që burimet e besueshme kanë është 13." Libri i Gordinit thotë në mënyrë specifike se nëna e Mendelejevit i lindi burrit të saj "shtatëmbëdhjetë fëmijë, nga të cilët tetë mbijetuan deri në moshën madhore", ku Mendelejevi ishte më i riu.[6][7]
  1. ^ "Fellows of the Royal Society" (në anglisht). London: Royal Society. Arkivuar nga origjinali më 16 mars 2015.
  2. ^ Rao, C N R; Rao, Indumati (2015). Lives and Times of Great Pioneers in Chemistry: (Lavoisier to Sanger) (në anglisht). World Scientific. fq. 119. ISBN 978-9814689076.
  3. ^ Maria Mendeleeva (1951). D. I. Mendeleev's Archive: Autobiographical Writings. Collection of Documents. Volume 1 // Biographical notes about D. I. Mendeleev (written by me – D. Mendeleev), p. 13. – Leningrad: D. I. Mendeleev's Museum-Archive, 207 pages (në rusisht)
  4. ^ Maria Mendeleeva (1951). D. I. Mendeleev's Archive: Autobiographical Writings. Collection of Documents. Volume 1 // From a family tree documented in 1880 by brother Pavel Ivanovich, p. 11. Leningrad: D. I. Mendeleev's Museum-Archive, 207 pages (në rusisht)
  5. ^ Johnson, George (3 janar 2006). "The Nitpicking of the Masses vs. the Authority of the Experts". The New York Times (në anglisht). Marrë më 14 mars 2011.
  6. ^ Johnson, George (3 janar 2006). "The Nitpicking of the Masses vs. the Authority of the Experts". The New York Times (në anglisht).
  7. ^ Gordin, Michael (22 dhjetor 2005). "Supplementary information to accompany Nature news article "Internet encyclopaedias go head to head" (Nature 438, 900–901; 2005)" (PDF). Blogs.Nature.com (në anglisht). fq. 178 – nëpërmjet 2004.
  8. ^ Larcher, Alf (21 qershor 2019). "A mother's love: Maria Dmitrievna Mendeleeva". Chemistry in Australia magazine (në anglisht). Royal Australian Chemical Institute. ISSN 1839-2539. Arkivuar nga origjinali më 26 gusht 2019. Marrë më 20 tetor 2019.
  9. ^ "Семья Д.И.Менделеева" (në rusisht). Rustest.spb.ru. Arkivuar nga origjinali më 22 shtator 2010. Marrë më 13 mars 2010.