Epiteti

Epiteti është një fjalë përcaktuese, zakonisht mbiemër, që i shtohet një emri për t'i pasuruar kuptimin, duke i dhënë bukuri artistike, duke shprehur një vlerësim, një qendrim nga autori, ose duke i vënë në dukje një anë të veçantë të atij emri. Në thelb, epiteti është një mënyrë për të "ngjyrosur" fjalët dhe për t'i bërë më të gjalla dhe më të përshtatshme për një situatë të caktuar. Zakonisht është fjalë për fjalë përshkrues, si te Alfredi i Madh, Sulejmani i Madhërishëm, Rikardi Zemërluani dhe Ladislau i Shkurtër, ose aludues, si te Eduardi Rrëfyesi, Uilliami Pushtuesi, Æthelredi i Pagatshmi, John Lackland, Mehmed Pushtuesi dhe Meri e Përgjakur. Fjala epitet gjithashtu mund t'i referohet një fjale ose fraze abuzive, shpifëse ose përçmuese. Ky përdorim kritikohet nga Martin Manser dhe mbështetës të tjerë të përshkrimit gjuhësor. H. W. Fowler vuri në dukje në vitin 1926 se "epiteti po vuan nga një vulgarizim që po i jep atij një atribuim abuziv".

Gjuhësi

Epitetet nganjëherë i bashkëngjiten emrit të një personi ose shfaqen në vend të emrit të tij, si ajo që mund të përshkruhet si një nofkë ose nofkë e lavdëruar, dhe për këtë arsye disa gjuhëtarë kanë argumentuar se ato duhet të konsiderohen si përemra.Është argumentuar gjithashtu se epitetet janë një fenomen me ndërfaqen sintaksë-semantikë, sepse ato kanë përbërës të të dyjave, si dhe një dimension pragmatik. Një epitet është i lidhur me emrin e tij nga përdorimi i tij i vendosur prej kohësh. Jo çdo mbiemër është një epitet. Një epitet është veçanërisht i dallueshëm kur funksioni i tij është kryesisht dekorativ, si p.sh. nëse "Zeusi që mbledh re" përdoret ndryshe nga referenca për të krijuar një stuhi. "Epitetet janë dekorative për aq sa nuk janë as thelbësore për kontekstin e menjëhershëm dhe as të modeluara posaçërisht për të. Ndër të tjera, ato janë jashtëzakonisht të dobishme për të plotësuar një gjysmë-varg", ka vënë në dukje Walter Burkert. Disa epitete njihen me termin latin epitheton necessarium, pasi ato kërkohen për të dalluar bartësit, si një alternativë ndaj numrave pas emrit të një princi - siç është Rikardi Zemërluani (Rikardi I i Anglisë), ose Karli i Shëndoshë së bashku me Karlin Tullacin. I njëjti epitet mund të përdoret vazhdimisht i bashkuar me emra të ndryshëm, siç është Aleksandri i Madh, si dhe Konstandini i Madh.

Epitete të tjera mund të lihen lehtësisht pa rrezik serioz konfuzioni dhe për këtë arsye njihen si epiteton ornans. Kështu, autori klasik romak Virgjili e quajti sistematikisht heroin e tij kryesor pius Enea, epiteti ishte pius, që do të thotë i përkushtuar ndaj fesë, i përulur dhe i shëndetshëm, si dhe e quajti mbajtësin e armëve të Eneas fidus Achates, epiteti ishte fidus, që do të thotë besnik ose besnik.

Shembuj

• Det i kaltër: Këtu, "i kaltër" është epiteti që përshkruan ngjyrën e detit dhe i jep një pamje më të qartë dhe më poetike.
• Nata e errët: "E errët" është epiteti që thekson mungesën e dritës dhe krijon një atmosferë misterioze.
• Dielli i ndritshëm: "I ndritshëm" është epiteti që thekson shkëlqimin e diellit dhe jep një ndjenjë ngrohtësie.
• Qielli i kaltër: Këtu, "i kaltër" është një epitet i përhershëm, pasi qielli zakonisht perceptohet si i kaltër.

Cilësitë e një epiteti të mirë

• Shton një dimension shtesë: Epiteti duhet të na japë një informacion shtesë për fjalën që përshkruan, duke e bërë më të pasur në kuptim.
• Krijon një imazh: Një epitet i mirë duhet të na ndihmojë të krijojmë një imazh më të qartë në mendje.
• Shpreh një emocion: Epitetet mund të shprehin një gamë të gjerë emocionesh, nga gëzimi dhe entuziazmi deri në trishtim dhe mëri.

Përdorimi i epiteteve është i zakonshëm në literaturë, poezi dhe shkrime të tjera artistike, por ato mund të gjenden edhe në gjuhën e përditshme.