Fenolet

Pamja 3D e shtrirë e komponimit të një fenoli.

Fenolet janë derivate të hidrokarbureve aromatike tek të cilat grupi funksionar hidroksil –OH lidhet drejtpërsëdrejti me atomet e karbonit të unazës së areneve (si unaza benzenit, ( C₆H₅–OH ) (polihidroksilike). Fenolet dallohen prej alkoolve, si nga metodat e përfitimit, ashtu edhe në disa veçori kimike.

Nomenklatura

Fenoli, si dhe disa derivate të fenoleve, mbajnë edhe emra te zakonshme (triviale), por edhe me disa veçori kimike.

Përfitimi i fenoleve

Fenolet në sasi të vogla përfitohen prej katranit të qymyr gurit me distilim fraksional. Në sasi të vogla gjenden në bimë. Fenolati i natriumit tretet në ujë të acidifikuar me acid klorhidrik. Një prej metodave të hershme,që përdoret edhe sot është shkrirja e kripës sënatriumit të acidit sulfobenzoik në prani të hidroksidit të natriumit në temperaturë 300-350 °C

Vetitë fizike

Fenolet njëhidroksilike janë substanca të ngurta ose lëngje me erë karakteristike. Pak treten në ujë, por treten në tretës organikë. Fenoli është substancë kristalore e pa ngjyrë, me pikë shkrirjeje 42 °C , me pikë të vlimit 181 °C . Shumica e fenoleve përdoren si mjete dizenfektuese, sepse, për shumë mikroorganizma, janë helmues. P.sh. tretësira e fenolit 5% përdoret si mjet dezinfektues.

Fenoli në kontakt me kontakt me lëkuren njeriut përthithet dhe shkakton plagë, duke e helmuar organizmin. Ujërat industriale, e në veçanti ato të termocentraleve, janë shumë të ndotura me fenole. Fenoli duke u oksiduar shpenzon oksigjenin në ujë, kështu që jeta e gjallesave (peshqve) në ujë bëhet e pamundshme.

Vetitë kimike

Fenolet janë komponime organike shumë aktive. Ky aktivitet varet nga prania e unazës së benzenit dhe e grupit hidroksil.

Në fenole zhvillohen dy lloje reaksionesh:

Reaksionet që zhvillohen në grupin hidroksil të fenolit.
Reaksionet që zhvillohen në unazën aromatike.