Gjeologjia e Marsit
Gjeologjia e Marsit është studim shkencëror i sipërfaqes, kores dhe pjesës së brendshme të planetit të Marsit.
Orbita e marsit eshte e eliptike dhe e dukshme. Rezultat i kesaj eshte nje variacion i temperatures rreth 30 C (ne piken e larte njesoj si e Tokes = Subsolar), midis aphelion dhe perihelion. Kjo ka nje ndikim te madh ne klimen ne mars. Temperatura mesatare në mars është rreth 218 K (-55 C, -67 F), temperaturat e siperfaqes se marsit variojn nga -133 C poshte Zeros ne pole gjate dimrit, dhe gati +27 C ne anen e dites gjate veres. Megjithese marsi eshte me i vogel se Toka , zona dhe siperfaqja e tije eshte pothuajse sa ajo e Tokes. marsi ka disa vecori te larmishme ne siperfaqen e tij dhe disa variacione spektakolare , gje te cilen se ka asnje planet tjeter, te cilet jane.
Pjesa me e madhe e siperfaqes se marsit eshte shume e vjeter dhe me kretore(rrezultat i perplasjeve te asteroideve), por ka edhe shume vende te reja si , kreshtat, kodrat dhe fushat. (Asnje nga keto nuk eshte e dukshme me hollesi duke perdorur nje teleskop. Gjithe ky informacion vjen nga anijet qe jane derguar ne mars.)
Hemisfera jugore e marsit eshte kryesisht marole dhe shume e lashte me kretore qe kane nje ngjashmeri me ato ne Hene. Ne te kundert, shumica e hemisferes veriore perbehet nga fushat te cilat jane shume te reja, me te ulura ne lartesi dhe kane nje histori shume me komplekse. Nje ndryshim i papritur prej disa kilometra duket te ndodhe ne kufi. Arsyet per kete ndarje ne dy pjese globale jane te panjohura . Anija mars Global Surveyor ka prodhuar nje harte te bukur ne 3D nga marsi, qe tregon qarte keto karakteristika.
Pjesa e brendeshme e marsit eshte njohur vetem nga konkluzionet dhe te dhenat ne lidhje me siperfaqen dhe statistikat . Skenari me i mundshem eshte baza e dendur rreth 1700 km ne rreze, nje pjese te shkrire shkembore disi me te dendur se ato te Tokes, dhe nje kore te holle. Te dhenat nga Anija mars Global Surveyor tregon se korja e marsit "eshte rreth 80 km e trashe ne hemisferen jugore, por vetem rreth 35 km ne ate veriore . dendesi relativisht te ultet te marsi "ne krahasim me planetet e tjera tokesore tregon se Thelbi - Berthama permban ndoshta nje pjese relativisht te madhe te squfurit perveç hekurit. Si Merkuri dhe Hena, marsi nuk ka pllaka tetonike aktive te momentit., dhe nuk ka prova te fundit per levizjen horizontale te siperfaqes ,sic jane malet e palosur ne menyre te zakonshme ne Toke. Nuk ka deshmi aktuale te aktivitetit vullkanik ne mars , megjithate deshmite nga Anija mars Global Surveyor ka shume mundesi te kete pasur aktivitet tektonik dhe vullkanik ne te kaluaren.
Ka deshmi shume te qarte te erozionit ne shume vende ne mars, duke perfshire sistemet e permbytjeve te medha dhe te vogla te lumit. Ne disa kohe ne te kaluaren ka pasur ne menyre te qarte nje lloj lengu ne siperfaqe. Nuk mund te kene qene liqene te medha, prova per te eshte forcuar nga disa imazhe shume te mira te terrenit te nga Anija mars Global Surveyor dhe rezultatet [b]mineralology nga Mer Opportunity. Megjithate, imazhe nga [b]Anija mars Express i leshuar ne fillim te 2005 tregojne qe duket te jete nje det i ngrire, dhe ka qene i lengshem dikur (ndoshta 5.000.000 vjet me pare). Ne kohen e hershme marsi ishte me shume si Toka, qe dioksidi i karbonit eshte elementi kryesor per formimin e shkembinjve karbonik. Duke pasur mungesen e Pllakave Tetonike marsi nuk eshte ne gjendje te coje dioksidin e karbonit ne atmosfere dhe te krijoje nje te tille si ajo e Tokes. Siperfaqja e marsit eshte shume me e ftohte se sa ajo e Tokes per shkak te distances me te larget me Diellin kundrejt asajt distance qe ka Toka.
marsi ka nje atmosfere shume te holle e perbere kryesisht nga sasia e vogel e mbetur te dioksidit te karbonit (95,3%), azot (2,7%), argon (1,6%),, gjurmet e oksigjenit (0,15%), dhe ujit (0,03%). Presioni mesatar mbi siperfaqen e marsit eshte vetem rreth 7 millibars (me pak se 1% e) Tokes, por ajo ndryshon shume me lartesi mbidetare nga pothuajse 9 millibar ne pellgjet me te thella, dhe rreth 1 millibar ne maje te Mons Olimp - Mali Olimp. Presioni eshte i larte dhe i mjaftueshem per te mbeshtetur ererat e forta dhe stuhite e gjera te pluhurit, qe perhapen ne te gjithe planetin mars me muaj te tere. Atmosfera e holle e marsit prodhon nje Greenhouse - Sere te holle, por kjo eshte e mjaftueshme vetem per te ngritur tempraturen ne siperfaqen e marsit ne 5 Grade shume me pak se ajo qe ne shohim ne Toke dhe planetin Venus.
Vezhgimet e hershme largpamese zbuluan se marsi ka perberje te perhershme akulli ne te dyja polet, ata jane te dukshme edhe me nje teleskop te vogel. Ne tani e dijme se ata jane te perbere prej akullit , ujit ,dhe dioksidit te karbonit . Anija mars Express i ESA ka treguar se nje shtrese e ngjashme e akullit dhe ujit ekziston nen kapakun e jugut , por mund te jete per shkak te ndryshimeve klimatike dhe afatgjate ne prirjen e Ekuatorit. Ndryshimet sezonale polare krijojne nje ndryshim global ne presionin atmosferik rreth 25% , info keto te matura nga roboti ne siperfaqen e marsit Lander viking
Vezhgimet e fundit me teleskop kane zbuluar se kushtet gjate misioneve Viking nuk mund te kete qene tipike. Atmosfera e marsit tani duket te jete ne te dyja variacionet te ftohte dhe te ngrohte informacione keto te dhena nga Rroboti Landers Viking. Landers Viking ka kryer eksperimente per te percaktuar ekzistencen e jetes ne mars. Rezultatet ishin disi te paqarta, por tani shkencetaret besojne se ata nuk tregojne asnje prove per jeten ne mars (ka ende disa polemika). Optimistet vene ne dukje se jane matur vetem dy pjese te vogla te mostrave te marra nga marsi , dhe keto te fundit nuk jane mare ne vende te favorshme sipas shkencetareve . Fusha magnetike te medha egzistojne tek marsi, por nuk jane Globale. Ky zbulim i papritur eshte bere nga Anija mars Global Surveyor vetem pak dite pasi ajo hyri ne orbiten e planetit. Ato ndoshta jane mbetjet e nje fushe globale te se kaluares, qe eshte zhdukur. Kjo mund te kete implikime te rendesishme per strukturen e brendshme ne mars, dhe per te kaluaren e atmosferes se saj dhe per mundesine e jetes se lashte. marsi eshte i dukshem dhe pa ndihmen e teleskopit pasi shkelqen dhe ka nje ndriçim te dukshem , duke perdour nje teleskop sado amator, mund te kesh nje pamje te marsit sado qe ky i fundit eshte objekt teper i veshtire per t'u pikasur.