Jump to content

Kabuki

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Odori-keiyō Edo-e no Sakae nga Toyokuni Utagawa III, që përshkruan prodhimin e korrikut 1858 të Shibaraku

Kabuki (歌舞 伎) është një valle-dramë klasike japoneze. Teatri Kabuki është i njohur për stilizimin e dramës së tij, kostumet shpesh herë magjepsëse të veshura nga interpretuesit dhe për grimin e përpunuar të kumadori të veshur nga disa nga interpretuesit e tij.

Kabuki konsiderohet të ketë filluar në vitin 1603 kur Izumo no Okuni formoi një grup vallëtaresh femras për të realizuar vallet dhe skica të lehta në Kyoto, por u zhvillua në një formë teatrale gjithë-mashkull pasi femrat u ndaluan nga teatri kabuki në vitin 1629. Kjo formë e teatrit ishte përsosur në fund të 17-të dhe mesit të shekullit të 18-të.

Në vitin 2005, "Teatri Kabuki" u shpall nga UNESCO si një trashëgimi e paprekshme që zotëronte një vlerë të jashtëzakonshme universale. Në vitin 2008, ajo ishte përfshirë në Listën Përfaqësuese të UNESCO-së të Trashëgimisë Kulturore jo-materiale të Njerëzimit.[1]

Etimologjia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kanji individual, nga e majta në të djathtë, do të thotë këndim (歌), vallëzim (舞) dhe aftësi (伎). Kabuki për këtë arsye përkthehet ndonjëherë si "arti i të kënduarit dhe vallëzimit". Sidoqoftë, këto janë karaktere ateji të cilat nuk pasqyrojnë etimologjinë aktuale. Kanji i 'aftësive' në përgjithësi i referohet një interpretuesi në teatrin kabuki.

Meqenëse fjala "kabuki" besohet se rrjedh nga folja "kabuku", që do të thotë "të ligështohesh" ose "të jesh jashtë normales", "kabuki" mund të interpretohet si teatri "avangardë" ose "i çuditshëm".[2] Shprehja "kabukimono" (歌舞 伎 者) u referohej fillimisht atyre që ishin të veshur çuditërisht dhe i referohet stilit të veshjes së veshur nga bandat e samurai.

Kabuki pas periudhës Meiji

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Prodhimi i Shibarakut në nëntor 1895 në teatrin Kabukiza në Tokio

Duke filluar nga viti 1868, ndryshime të mëdha kulturore, të tilla si rënia e shogunatit Tokugawa, eleminimi i klasës së samurai dhe hapja e Japonisë në Perëndim, ndihmuan për të ndezur rishfaqjen e kabukit. Të dy aktorët dhe dramaturgët u përpoqën të përmirësojnë reputacionin e kabukit përballë ndikimit të ri të huaj dhe mes klasave të larta, pjesërisht përmes përshtatjes së stileve tradicionale me shijet moderne. Kjo përpjekje do të ishte e suksesshme, me Perandorin duke sponsoruar një shfaqje kabuki më 21 prill 1887.[3]

Pas Luftës së Dytë Botërore, forcat okupuese ndaluan shkurtimisht kabukin, e cila kishte formuar një bazë të fortë mbështetjeje për përpjekjet e luftës në Japoni që nga viti 1931; sidoqoftë, deri në vitin 1947 ndalimi ishte hequr.[4]

Pas luftës deri në ditët moderne

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Periudha pasuese e okupimit pas Luftës së Dytë Botërore paraqiti një kohë të vështirë për kabuki; përveç ndikimit fizik të luftës dhe shkatërrimit të vendit, disa shkolla zgjodhën të hedhin poshtë stilet dhe format e artit të Japonisë së paraluftës, kabuki në mesin e tyre.[5] Prodhimet e njohura dhe inovative të klasikëve kabuki të drejtorit Tetsuji Takechi në këtë kohë vlerësohen se ngjallin interes të ri për kabuki në rajonin Kansai.[6] Nga shumë yje të rinj të njohur që performuan, Nakamura Ganjiro III ishte figura drejtuese, e njohur fillimisht si Nakamura Senjaku përpara se të merrte emrin e tij të tanishëm. Ishte kjo periudhë e kabukit në Osaka që u bë e njohur si "Epoka e Senjakut" për nder të tij.[6]

Sot, kabuki është më i pëlqyeri nga stilet tradicionale të dramës japoneze, me aktorët e saj të yjeve që shfaqen shpesh në role apo televizione apo filma.[7] Aktori i mirënjohur i onnagata Bandō Tamasaburō V është shfaqur në disa shfaqje dhe filma jo-kabuki, shpesh në rolin e një gruaje.

Kabuki shfaqet edhe në vepra të kulturës popullore japoneze si anime. Përveç një mori teatrash të mëdha në Tokio dhe Kyoto, ka shumë teatro më të vogla në Osaka dhe në të gjithë fshat.[8] Grupi Ōshika Kabuki (大 鹿 歌舞 伎) është një shembull.

Disa grupe lokale kabuki sot përdorin aktorë femra në rolin e onnagata. Ichikawa Shōjo Kabuki Gekidan, një grup gjithëpërfshirëse, debutoi në vitin 1953 për një brohoritje të konsiderueshme, megjithëse shumica e grupeve kabuki kanë mbetur tërësisht mashkull.[9]

Futja e udhëzuesve të kufjeve në vitin 1975, përfshirë një version anglisht në 1982, ndihmoi në zgjerimin e apelit të artformit. Si rezultat, në vitin 1991 Kabuki-za, një nga teatrot më të njohura të kabukit në Tokio, filloi shfaqjet gjatë gjithë vitit dhe, më 2005, filloi marketingun e filmave të kinemasë kabuki. Grupi Kabuki udhëtonin rregullisht në Azi, Evropë dhe Amerikë, dhe ka pasur disa prodhime me temë kabuki të shfaqjeve perëndimore si ato të Shekspirit. Dramaturgët dhe romancierët perëndimorë kanë eksperimentuar edhe me tema kabuki, një shembull i të cilave është Hiroshima Bugi i Gerald Vizenor (2004). Shkrimtari Yukio Mishima zhvilloi dhe popullarizoi përdorimin e kabuki në ambiente moderne dhe ringjalli arte të tjera tradicionale, siç është Noh, duke i përshtatur ato në kontekste moderne. Madje janë krijuar edhe grupe kabuki të vendosura në vende jashtë Japonisë. Për shembull, në Australi, grupi Za Kabuki në Universitetin Kombëtar Australian ka realizuar një dramë kabuki çdo vit që nga viti 1976,[10] performanca më e gjatë e rregullt e kabukit jashtë Japonisë.[11]

Në nëntor 2002, u ngrit një statujë për nder të themeluesit të kabukit, Izumo no Okuni dhe për të përkujtuar 400 vjet të ekzistencës së kabuki. Diagonalisht nga Minami-za, teatri i fundit i mbetur kabuki në Kioto, ai qëndron në skajin lindor të një ure (Shijō ashihashi) që kalon lumin Kamo në Kioto.

Kabuki u mbishkrua në Listat e Trashëgimisë Kulturore jo-materiale të UNESCO-s në vitin 2005.[12][13]

Teatrot

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ https://ich.unesco.org/en/RL/kabuki-theatre-00163
  2. ^ "Kabuki" in Frederic, Louis (2002). Japan Encyclopedia. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
  3. ^ Shōriya, Asagoro. Kabuki Chronology of the 19th century at Kabuki21.com
  4. ^ Takemae, Eiji (2002) [1983]. The Allied Occupation of Japan (në anglisht). Robert Ricketts and Sebastian Swann (translators and adapters). New York & London: Continuum. fq. 390–391. ISBN 0-8264-6247-2.
  5. ^ Kominz, Laurence (1997). The Stars Who Created Kabuki; Their Lives, Loves and Legacy (në anglisht). Tokyo, New York, London: Kodansha International. fq. 232. ISBN 4-7700-1868-1.
  6. ^ a b Toita, Yasuji (1970). "Zenshin-za Innovations". Kabuki: The Popular Theater. Performing Arts of Japan: II (në anglisht). Don Kenny (trans.). New York & Tokyo: Walker/Weatherhill. fq. 213. ISBN 0-8027-2424-8.
  7. ^ Shōriya, Asagoro. Contemporary Actors at Kabuki21.com
  8. ^ "Kabuki Theaters" (në anglisht). Kabuki21.com. 31 dhjetor 2013. Marrë më 25 korrik 2014.
  9. ^ Edelson, Loren. Playing for the Majors and the Minors: Ichikawa Girls' Kabuki on the Postwar Stage. In: Leiter, Samuel (ed). Rising from the Flames: The Rebirth of Theater in Occupied Japan, 1945–1952. Rowman & Littlefield, 2009. pp. 75–85.
  10. ^ Za Kabuki Troupe, "Za Kabuki 2012: Who We Are." Last modified 2012. Accessed 28 April 2013. https://sites.google.com/site/zakabuki2010/who-we-are
  11. ^ Negishi, K, and M Tomoeda. "ANU Za Kabuki." Monsoon, 2010, 26.
  12. ^ "2001~2100" (në anglisht). Kabuki21.com. Marrë më 25 korrik 2014.
  13. ^ "UNESCO Culture Sector – Intangible Heritage – 2003 Convention :" (në anglisht). Unesco.org. Marrë më 25 korrik 2014.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Kabuki&oldid=2505519"