Martirizimi i Abos të Tbilisi

Martirizimi i Abo i Tbilisit është një tekst martirizimi i shekullit të tetë pas Krishtit, i shkruar nga Ioane Sabanisdze. Ky tekst përshkruan ngjarjet e konvertimit fetar dhe persekutimit të mëvonshëm të Abo-s, një arab që u bë krishterë në Kartli dhe më pas u martirizua në Tbilisi, qyteti që ishte nën sundimin islamik në atë kohë. Përmes historisë së Abo-s, teksti përjetëson vendosmërinë dhe besimin e të krishterëve nën kushtet e vështira të periudhës së tyre.

Sfondi

Në vitet 640, arabët filluan bastisjet e shpeshta në rajonin e Gjeorgjisë, derisa u arrit një armëpushim tre-vjeçar me Perandorinë Bizantine për të pezulluar konfliktet. Megjithatë, në 645-646, një forcë edhe më e madhe arabe udhëhoqi një pushtim më të gjërë, duke e caktuar Habib ibn Maslama al-Fihri, që i dha arabëve kontrollin e plotë të rajonit të sotëm të Gjeorgjisë, Armenisë dhe Shqipërisë Kaukaziane, nën një provincë myslimane. Ushtria e Arminiyes udhëhoqi një sulm të tij në Tbilisi dhe princin Stefan II të Iberisë u dorëzua. Tbilisi u shndërrua në kryeqytetin e dytë të Arminiyes, ndërsa Dvini mbeti kryesorja. Arabët sunduan rajonin në mënyrë indirekte gjatë shekullit të shtatë. Në shekullin e tetë, arabët humbën kontrollin e tyre mbi rajonin pas një rebelimi në vitet 770. Rebelimi u organizua nga aristokratë gjeorgjianë dhe armenë, të udhëhequr nga princi krishter Nerse. Megjithatë, pasi u arrestua, ai u dërgua në Bagdad, ku fillon martirizimi i Abo-s. rebelimi u shua, por tregoi vullnetin e popullit për t'i rezistuar dominimit arab.

Struktura dhe përmbajtja

Martirizimi i Abos së Tbilisi është përmbledhur në katër kapituj të dy letrave të shkëmbyera midis Ioane Sabanisdze dhe Katolik Samoel. Kapitulli i parë ofron një analizë të rrethanave ekonomike, politike dhe fetare të Kartlit nën sundimin arab, duke iu referuar perspektivës eskatologjike që ndikoi në martirizimin e Abos. Autori gjithashtu përfshin një predikim mbi Pagëzimin nga Amfilochius of Iconium për të shtuar në kuptimin ekzegjetik të kapitullit.Kapitujt e dytë dhe të tretë vazhdojnë udhëtimin e Abos, duke filluar me takimin e tij me princin krishterë Nerse dhe udhëtimin e tyre nëpër Kartli. Abo takon të krishterët për herë të parë, pastaj udhëton në Khazaria, pagëzohet, lufton kundër të keqes, dhe dialogon me princin e Abkhazisë. Më pas, ai arrestohet dhe burgoset përsëri pas një debati me emirin për besimin e tij të krishterë. Para se të largohet nga qyteti, Abo i paralajmëron të krishterët dhe pastaj martirizohet pas një debati përfundimtar me emirin. Pas martirizimit të tij ndodh një mrekulli. Në kapitullin e fundit, një eulogji e Abos shpaloset në prozë me rimë.

Historia e dorëshkrimit

Martirizimi i Abos në Tbilisi është shkruar afër shekullit të tetë nga kleriku i lartë Ioane Sabanisdze, i cili jetonte në Tbilisi dhe pretendonte se kishte njohur Abon personalisht dhe ishte dëshmitar i martirizimit të tij. Përveç kësaj, informacioni mbi Ioane Sabanisdze është i pakët. Ai përdori burime të ndryshme letrare për të prodhuar Martirizimin e Abos si një vepër të shquar dhe origjinale, e cila ndikoi në zhvillimin e letërsisë gjeorgjiane. Qëllimi i tij ishte të ndihmonte në krijimin e kombësisë gjeorgjiane duke përdorur historinë tragjike të Abos.

Teksti i Martirizimit të Abos mbijeton në disa dorëshkrime të datuara nga shekulli i nëntë deri në shekullin e njëmbëdhjetë, të shkruara në gjuhën gjeorgjiane. Ky tekst qarkulloi gjithashtu gjerësisht në Perandorinë Bizantine dhe në Tokën e Shenjtë nga gjeorgjianët që jetonin jashtë atdheut të tyre të lindjes. Dorëshkrimet u gjetën edhe në malin Sinai dhe në malin Athos.

Abo gjithashtu përmendet në tekstet liturgjike dhe historike gjeorgjiane, theksuar rëndësinë dhe ndikimin e tij në kulturën dhe historinë e kombit gjeorgjian.

Rëndësia

Martirizimi i Abos është një tekst i vërtetë dhe i padiskutueshëm në historinë e Gjeorgjisë. Ai është një nga tekstet më të hershme të njohura që përdor gjuhën gjeorgjiane me shkrim dhe është vepra e parë gjeorgjiane që ofron argumente teologjike kundër Islamit. Përveç kësaj, ai ofron dokumentacion letrar dhe historik në lidhje me Kartlin dhe qytetet përreth në gjysmën e dytë të shekullit të tetë. Përmes tij, krijohet një pamje e qartë e aspekteve sociale, politike dhe kulturore të një vendi të krishterë nën dominimin arabë.