Masakra e Pavlanit
Pavlani, i njohur edhe si Plakan dhe Paulan, është një fshat në komunën e Pejës, Kosovë. I njohur për sfondin e tij të pasur historik dhe piesazhin piktoreskt, Pavlani simbolizon bashkëjetesën harmonike të traditave të lashta dhe përparimit bashkëkohor në pjesën jugore të qytetit.
Më 14 maj 1999, Pavlani u përball me një kapitull të errët të historisë, gjatë luftës së fundit. Në këtë ditë fatale, fshati u bë dëshmi e një ngjarje tragjike kur shumë banorë të pafajshëm ranë viktima të një masakre të pamëshirshme të orkestruar nga ushtria dhe forcat paramilitare serbe. Brutaliteti u shpalos me grumbullimin e fshatarëve në shtëpitë e tyre, ku u kryen akte të shëmtuara, pasuar nga përpjekjet për të fshirë provat duke u vënë flakën shtëpive.[1] Pas dëbimit të grave, fëmijëve dhe pleqve nga shtëpitë e tyre, ushtria serbe mori brutalisht jetën e disa banorëve të pafajshëm, përfshirë: Zymer Sadik Gashin (70), Agush Selman Gashin, Niman Hajzer Gashin, Haxhi Rexhë Dreshaj (41), Shaban Tahir Kelmendi (52), Zenun Shala (mysafir), Musa Isuf Lulaj (mysafir), Rahim Salih Nikçi (55), Xheirane Brahim Nikçi (25), dhe Hatixhe Kamer Nikçi[2].
Njësitë ushtarake dhe paraushtarake serbe përgjegjëse për këtë mizori ishin ato që më parë kishin kryer masakra të ngjashme[3] në fshatrat Qyshk dhe Zahaq. Veçanërisht, një rol të rëndësishëm në këto masakra luajti formacioni "Frenki", një njësi komando e drejtuar nga Franko Simatović. Kjo njësi, e lidhur me forcat speciale të sigurimit shtetëror të Serbisë, njihej edhe si “Crvene beretke” (Beretat e Kuqe).
Që nga ajo ditë, tani çdo vit me 14 maj, tek lapidari i dëshmorëve në varrezat e fshatit, shënohet Dita Vjetore e Përkujtimit, si nderim solemn për viktimat-dëshmorët. Kjo ditë është një mundësi për të nderuar dhe përjetësuar kujtimin e atyre që humbën jetën, duke lënë një ndikim në kujtesën kolektive të banorëve të Pavlanit.