Nikolas Marr
Nikolai Yakovlevich Marr (Никола́й Никола́й Я́ковлевич Марр; ნიკოლოზ იაკობის ძე მარი, Nikoloz Iak'obis dze Mari; 6 Janar 1865 - 20 Dhjetor 1934) ishte një historian dhe gjuhëtar me origjinë gjeorgjiane, i cili u bë i njohur si studiues i Kaukazit në vitet 1910. Megjatë kësaj, pas fillimit të "teorisë së tij Jafetike" mbi origjinën e gjuhës (nga viti 1924), ai është konsideruar tani si pseudo-shkencore, duke paraqitur hipoteza spekulative gjuhësore të lidhura me këtë.
Hipotezat e Marr-it u shfrytëzuan si justifikim gjatë fushatës në vitet 1920-30 në Bashkimi Sovjetik për zëvendësimin e alfabetit kiril me alfabetet latine për komunitetet më të vogla etnike. Megjithatë, në vitin 1950, "teoria Jafetike" ra nga favori zyrtar, me Joseph Stalin që e denoncoi atë si anti-marksiste.
Nikolai Yakovlevich Marr lindi më 6 Janar 1865 në Kutaisi, Gjeorgji, që në atë kohë ishte pjesë e Perandorisë Ruse. Babai i tij, James Montague Marr (1793–1874), ishte një anglez me prejardhje të mundshme skoceze, i cili u transferua në Kaukaz në vitin 1822 për të punuar si tregtar. Më pas, ai u angazhua në hortikulturë dhe punoi me familjen Gurieli të Guria. Nëna e tij ishte një grua e re gjeorgjiane, Agrafina Magularia.Prindërit e Marr flisnin gjuhë të ndryshme (James fliste anglisht ndërsa Agrafina fliste dialektin gurian të gjeorgjisë), duke bërë komunikimin e vështirë mes tyre. Kur Marr ishte vetëm 8 vjeç, babai i tij vdiq, duke e lënë familjen në një situatë të vështirë.
Në vitin 1874, pasi nëna e tij siguroi fonde nga autoritetet lokale, Marr u pranua në një shkollë me konvikt në Kutaisi. Edhe pse ishte student i mirë, ai u përjashtua pothuajse menjëherë për shkak të konflikteve të shpeshta me administratën e shkollës.Më 1884, Marr hyri në Departamentin e Studimeve Orientale në Universitetin e Shën Petersburgut. Atje, ai specializoi studimet e tij në gjuhët kaukaziane, ndërsa studioi edhe arabisht, persisht, turqisht, hebraisht, sanskritisht, sirianisht, dhe gjuhë të tjera. Nën mentorimin e Viktor Rosen, kreu i departamentit, Marr kryesisht punoi me dorëshkrime. Ai përfundoi studimet me magjistraturën në vitin 1899, duke paraqitur një tezë me titullin "Koleksioni i shëmbëlltyrave të Vardanit".
Pas përfundimit të studimeve, Marr filloi të mësonte në universitet, filluar që në vitin 1891. Gradualisht, ai arriti pozicionin e dekanit të fakultetit oriental në vitin 1911 dhe u bë anëtar i Akademisë Ruse të Shkencave në vitin 1912.Në periudhën midis 1904 dhe 1917, Marr ndërmori ekspedita arkeologjike vjetore në kryeqytetin e lashtë armen, Ani. Kjo punë shkencore i ofroi njohuri të rëndësishme mbi historinë dhe kulturën e lashtë të këtij qyteti dhe rëndësinë e tij në rajon.
Pas një udhëtimi në Turqi në vitin 1933, Marr u prek nga gripi, dhe disa muaj më vonë, ai vuajti një goditje në tru. Pas luftës me këto sëmundje, Marr ndërroi jetë në Leningrad më 20 Dhjetor 1934.
Teoria Jafetike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Artikulli kryesor: Japhetic theory
Nikolai Marr u bë i njohur për teorinë e tij Jafetike, në të cilën ai postulonte origjinën e përbashkët të gjuhëve kaukaziane, semito-hamitike dhe baske. Në vitin 1924, ai shkoi edhe më larg duke shpallur se të gjitha gjuhët e botës rrjedhin nga një proto-gjuhë e vetme, e cila përfshinte katër "pasthirrma të përhapura": sal, ber, yon, rosh. Edhe pse Marr pretendonte se gjuhët kalonin nëpër disa faza të zhvillimit, metoda e tij e paleontologjisë gjuhësore pretendonte të mundësonte dallimin e elementeve të pasthirrmave primitive në çdo gjuhë të caktuar.Valerian Borisovich Aptekar ishte një ndjekës i Marr-it, ndërsa Arnold Chikobava ishte një nga kundërshtarët e tij, duke shprehur skepticizëm në lidhje me teorinë dhe metodën e Marr-it.
Në vitin 1950, teoritë e Nikolai Marr u kritikuan ashpër në një debat në gazetën zyrtare sovjetike Pravda, duke kulmuar me një artikull të 20 qershorit të të njëjtit vit nga Joseph Stalin, i titulluar "Marksizmi dhe problemet e gjuhësisë". Pas kësaj pike, teoritë e Marr u braktisën kryesisht nga gjuhëtarët sovjetikë. Në vend të kësaj, u promovua një theks më i madh në kërkimin e gjuhës ruse dhe në mirëmbajtjen e traditave klasike të gjuhësisë.
Publikimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Punimet e zgjedhura: