Përdoruesi:Anitaistogu7/sandbox

Perandorët që sunduan në Romën e lashtë

Perandori Augusti

Perandoria e Augustit (imperium Augusti) iu rikthye Romës pas njëqind vjet mosmarrëveshjeje dhe korrupsion. Ai vendosi reforma të ndryshme shoqërore, fitoi fitore të shumta ushtarake dhe lejoi që letërsia (litterae), arti, arkitektura dhe feja romake të lulëzojnë. Augusti sundoi për 56 vjet, i mbështetur nga ushtria e tij e madhe dhe nga një kult në rritje i përkushtimit ndaj perandorit. Kur ai vdiq, Senati e ngriti Augustin në statusin e një perëndie, duke filluar një traditë të gjatë të hyjnizimit për perandorët popullorë.

Kush sundoi pas perandorit Augusti?

Dinastia (Dynastia) e Augustit përfshinte Tiberin e papëlqyer (14-37 pas Krishtit), Kaligulën gjakatare dhe të paqëndrueshme (37-41) dhe Klaudiun (41-54), i cili kujtohet më së miri për pushtimin e Britanisë nga ushtria e tij. Linja përfundoi me Neron (54-68), ekseset e të cilit mbaruan thesarin (thesaurus) romak dhe çuan në rënien e tij dhe përfundimisht në vetëvrasje. Katër perandorë morën fronin në vitin e trazuar pas vdekjes së Neronit; i katërti, Vespasiani (69-79), dhe pasardhësit e tij, Titus dhe Domitian, njiheshin si Flavianët; ata u përpoqën të zbusnin ekseset e oborrit romak, të rivendosnin autoritetin (auctoritas) e Senatit dhe të promovonin mirëqenien publike. Titus (79-81) fitoi përkushtimin e popullit të tij me trajtimin e përpjekjeve të rimëkëmbjes pas shpërthimit famëkeq të Vezuvit, i cili shkatërroi qytetet Herculaneum dhe Pompeii.

Mbretërimi i Nervës (96-98)

Mbretërimi i Nervës (96-98), i cili u zgjodh nga Senati për të pasuar Domitianin, filloi një tjetër epokë të artë në historinë romake, gjatë së cilës katër perandorë – Trajani, Hadriani, Antoninus Pius dhe Marcus Aurelius – morën fronin paqësisht.

Trajani (98-117) zgjeroi kufijtë e Romës në masën më të madhe në histori (fabula) me fitoret mbi mbretëritë e Dacias (tani Rumania veriperëndimore) dhe Parthia.

Pasardhësi i tij Hadriani (117-138) forcoi kufijtë e perandorisë (i famshëm për ndërtimin e Murit të Hadrianit në Anglinë e sotme) dhe vazhdoi punën e paraardhësit të tij për vendosjen e stabilitetit të brendshëm dhe vendosjen e reformave (reformationes) administrative.

Nën mbreterimin e Antoninus Pius (138-161), Roma vazhdoi në paqe dhe prosperitet, por mbretërimi i Marcus Aurelius (161-180) u dominua nga konflikti ( conflictus), duke përfshirë luftën (pugna) kundër Parthisë dhe Armenisë dhe pushtimin e fiseve gjermane nga veriu. Kur Marcus u sëmur dhe vdiq pranë fushëbetejës në Vindobona (Vjenë), ai theu traditën e trashëgimisë (hereditatem) jotrashëguese dhe emëroi djalin e tij 19-vjeçar Commodus si pasardhës të tij.

Paaftësia e Commodus (180-192) solli epokën e artë të perandorëve romakë në një fund zhgënjyes. Vdekja e tij në duart e ministrave të tij ndezi një periudhë tjetër lufte civile, nga e cila Lucius Septimius Severus (193-211) doli fitimtar. Gjatë shekullit të tretë Roma vuajti nga një cikël konfliktesh pothuajse të vazhdueshme. Gjithsej 22 perandorë morën fronin (thronus), shumë prej tyre arritën përfundime të dhunshme nga duart e të njëjtëve ushtarë që i kishin çuar në pushtet. Ndërkohë, kërcënimet nga jashtë goditën perandorinë dhe varfëruan pasuritë e saj, duke përfshirë agresionin e vazhdueshëm nga Gjermanët dhe Parthinët dhe bastisjet nga Gotët mbi detin Egje (Aegean Sea).

Si ndodhi ndarja e sundimit në Perandorinë Romake?

Mbretërimi i Dioklecianit (284-305) rivendosi përkohësisht paqen (pax) dhe prosperitetin në Romë, por me një kosto të lartë për unitetin e perandorisë. Diokleciani e ndau pushtetin në të ashtuquajturën tetraarki (sundimi i katër), duke ndarë titullin e tij August (perandor) me Maksimianin. Një çift gjeneralësh, Galeri dhe Konstanci, u emëruan si ndihmës dhe pasardhës të zgjedhur të Dioklecianit dhe Maksimianit; Diokleciani dhe Galerius sunduan Perandorinë Romake Lindore, ndërsa Maksimiani dhe Konstanci morën pushtetin në perëndim.

Konstandini (djali i Kostandinit) doli nga betejat për pushtet që pasuan si perandor i vetëm i një Rome të ribashkuar në vitin 324. Ai e zhvendosi kryeqytetin romak në qytetin grek të Bizantit, të cilin e riemëroi Konstandinopojë. Në Këshillin e Nikesë (Concilium Nicaenum) në vitin 325, Konstandini e bëri krishterimin (dikur një sekt i panjohur hebre) fenë zyrtare të Romës.

Referencat

History.com Editiors. (2009). Ancient Rome