Përdoruesi diskutim:Pirro2021

Religjioni Orthodoks i Heroit tonë Kombëtar Gjergj Kastrioti –Skënderbeu

Jeta dhe Vepra e Heroit tonë Kombëtar Gjergj Kastrioti –Skënderbeu ështëshumë e njohur si brënda vendit ashtu dhe jashtë vëndit tonë në Europën Perëndimore , në Europën Lindore si dhe në vëndet fqninjë me në. Dihet fare mirë se si Heroi ynë Kombëtr mbrojti për 25 vite me rradhe vëndin e tij nga invazioni Osman, Arbërinë dhe Epirin, me heroizmin e tij dhe trimërinë e popullit trim dhe liridashës nga i cili e kishte origjinën, duke i prerë hovin këtyre hordhive osmane islame për të pushtuar vëndet e krishtera dhe për të realizuar shkatërrimin e Krishtërimit.

Heroi ynë Kombëtar Gjergj Kastrioti mbetet ende një figurë jo e plotë përsa i përket origjinës, religjionit të tij, dhe të familjes së tij, përsa i përket vëndit të varrit të tij dhe ngjarjeve të tjera të cilat kanë lidhje me fatin e familjes dhe fisit të tij që i dha historië së Shqipërisë së sotme Flamurin Kombëtar identitetin e veçantë në raport me fqinjët, por gjithashtu është një nga figurat më të dashura dhe shumë e nderuar nga populli shqiptar dhe i shqiptarëve në trojet jashtë vendit por dhe atyre të diasporës.

Origjina e Familjes Kastrioti

Për herë të parë sipas literaturës boërore dhe asaj të vëndit, emri Kastrioti është hasur në disa dokumenta historike në vitin 1368, në të cilin një individ me mbiemrin Kastrioti ishte Kefale në Kaninën e Vlorës së asaj kohe http://ëëë.forum-al.com/shoëthread.php?t=1675. Një nga përfaqësuesit ligjorë të Gjergj Kastrtioti –Skënderbeu Andrea Ëngjëlli nga familja e Ëngjëllorëve të qytezës që nuk e gziston sot më-Andrea Ëngjëlli në Gjenealogjinë e shkruar prej tij familje Kastrioti jep si paraardhës të familjes Kastrioti, personin me emrin Konstandin Kastrioti i cili pati një djalë që e quajti Pal (ose Gjergj) Kastrioti i cili njihet në histori si pjesmarrës në koalicionin anti-osman në luftën e vitit 1389 në fushën e Mëllënjave, përkrah Car Llazarit të Serbisë, luftë në të cilën mbeti i vrarë Car Llazari; sidoqoftë më pas, Pal Kastrioti mori pjesë si vasal i Sulltanit në betejen e Ankarasë në vitin 1402.

Pal Kastrioti pati tre djem Konstandini, Aleksi dhe Gjoni. Ky i fundit është i jati i Gjergj Katrioti Sknëderbut. Aleks Kastrioti zoteronte tre fshtara sipas të dhënave nga një dokument vendikas,.

Konstantin Kastrioti ëas protovestiar (titull fisnikërie bizantin) of Sina (Serina) prane Durresit. Sipas nje dokumenti venecian i zbuluar nga Karl Hopf, titulli i tij ishte Lord i keshtjelles se Serinae apo Cerunje. ose i Krujes.

Pal Kastrioti zoteronte Gardhi e Poshtem dhe Sinjen. Djali i tij Gjon Kastrioti (vdekur † 1437), u be Lord i Matit dhe u quajt ndryshe edhe Gjon Dibrani.

Biri i Gjonit, Gjergj Kastrioti ( lindur më 6 maj 1405 – vdekur †17 janar 1468) eshte Heroi yne Kombetar i cili mbrojti Krishterimin nga Osmanet-turq, deri sa vdiq.

Sipas të dhënave të mbledhura nga Mutafa Kruja (ish kryeministri shqiptar i viteve 1940 gjatë pushtimit gjerman), tek libri i tij "Antologji historike" ai, u përpoq që t’i plotësonte këto dëshmi duke formuluar këtë ide, e cila përsëri mbetet hipotetike. Sipas tij, pas kështjellarit të Kaninës, emrin e të cilit nuk e dimë, vjen Kostandini, i cili ishte një tjetër Kastriot, kushëri ose vëlla i tij. Pas këtij vjen Pali dhe si pasardhës i tij Gjoni. Kurse autori Kabashi, përmënd se ermi Kastriotinjihet pas vitit 1394 dhe sipas tij e ka origjinën nga Kastrati i Hasit (sipas një burimi osman)

Sipas Malcolm, Kastriotet vijne nga Kosova Perendimore, me mbiemrin bizantin Castro (keshtjelle). Marin Barleti për origjinën e Kastriotëve, shkruan ne latinisht: "auctores gentis Castriote ex Aemathia nobili ortu fluxisse ..." , që do të thotë: ``Nese kjo eshte e vertete themeluesit e familjes Kastrioti vijne nga nje familje fisnike te Emathia``.(http://ëëë.archive.org/stream/historiadeuitaet00barl#page/2/mode/2up doën right).

Fisnikeria e Familjes Kastrioti

Sipas disa të dhënave,Familja Kastrioti nuk ka patur histori Fisnikerie. Fisniku i pare permendet në hstori është Pal Kastrioti i cili kishte ne zoterim Sinja (or Sina, Sinë) dhe Gardhi i Poshtëm, apo Gardhishta të cilat duhej të jënë në zonën e Dibër –Peshkopisë. Aktualisht sot gjëndet fshati Sinë kurse Gardhishta ose Gardhi i Poshtëm nuk është gjëndur ku ndodhetnga arkeologët dhe historianët deri në ditët e sotme. Pr në vitin 1368 egzistonte nje individ me mbiemrin Kastrioti i cili ishte Kephale (koka ose qeveritar i një province të vogël) i Kaninës, por që ishte në zotërim të dy fshtrave të Sinja dhe të Gardhit të Poshtëm në zonën e Dipër-Peshkopisë së sotme.

Në shekullin e XIV-XV, Familja e Kastriotëve përbëhej nga këta persona: Pal Kastrioti– kishte titullin "segnior de Signa et de Gardi-ipostesi" (Sina(Albanian: Sinë) and Loëer Gardi (Albanian: Gardhi i Poshtëm)).

Aleksa Kastrioti - Lord i tre fshtarave

Konstantin Kastrioti - Lord Lord i keshtjelles se Cerujes (Latin: dominus Serinae) ose i Krujës. Gjon Kastrioti († 2 maj 1437), u martua me Voisava Tripalda (†1405) Dhe kishte nëntë fëmijë dhe disa nipër: 1.Reposh Kastrioti- († 1431) 2.Stanisha Kastrioti- (†1445?); Hamza Kastrioti- († 1460?) i biri i Stanishes 3.Konstandin Kastrioti ? 4.Mara Kastrioti, martuar me Stefan i Crnojević, varrosur ne Manastirin e Kom-it, Mal i Zi. 5.Gjergj Kastrioti (Skanderbeg) – Heroi Kombetar (6 May 1405 – 17 Janar 1468); Ottoman subaşi i Krujë, sanjakbey of Dibra, Organizator dhe Komandant i Lidhjes se Lezhes, dhe vasal i Mbretit te Napolit pas 1451. Biri dhe nipërit e stërnipërit e tij, janë: Gjon Kastrioti iI- Kont i Soletos, martuar me Jerina Branković, bija e Mbretit serb Lazar Branković. Fëmijët e djalit të Skënderbeu t- Gjon Kastriotit të iI:Constantine (d. 1500), Peshkop i isernia (njohur nga viti 1498 Ferrante vdekur 1561), Duka i San Pietro in Galatina, Maria (vdekur 1569), Giorgio Ushtarak venecian (i njohur nga vitet 1499–1501 vdekur 1540) 6.Jelena Kastroti– martuar me Pavle Balšić 7.Mamica Kastrioti martuar me Musachio Thopia in 1445 8.Angelina Kastrioti, martuar me Vladino Arianiti 9.Vlajka Kastrioti, martuar me Gjin Musaka, martesa e dyte me Stefan Strez Balšić me te cilin kishte dy djem: ivan Strez Balsha (iç), dhe Gojko Balsha (iç) Figura e Vojsava Tripalda –Kastrioti. Nëna e Gjergj Kastrioti -Skënderbeut Përsa i përket figurës së nënës së Gergj Kastrioti-Skënderbeu, Vojsava Tripalda nga Pollogu. Shumë studiues nuk bien dakort për origjinën e saj në se ishte arbër-epirote që banonin në Maqedoni apo ishte me origjinë serbe madje disa thoë bullgare me emrin Vojisllava. Zyrtarisht kishte këtë origjinë familjare. Vojsava Kastrioti-Tripalda- Orthodokse-bizantine. • Voisava Tripalda (lindur? në Pollog - vdekur në 1405 • Voisava -Volislava, e njohur si gruaja e Gjon Kastriotit me te cilin pati 9 femije. • Prinderit: Grgur Golubić (Brankovic) dhe e jema Teodora. • Bashkeshorti: Gjon Kastrioti • Femijet: Mara, Elena, Mamica, Vllajka, Angjelina, Stanisha, Reposh, Gjergj, Konstandin, • Nipi: Gjon Kastrioti iI • Gjyshi: Branko Mladenović Si perfundim, Petrovski hedh dhe nje te dhene gjenealogjike qe vijne nga dokumentat zyrtare te asaj kohe flitet per Grgurin e Panjohur ose Grgur Brankoviqin e ku rezulton se bashkeshortja e ketij Grguri quhet Todora. Me pastaj, therritet dhe nje informacion tjeter sipas nje shkruesi te nje manastiri i bere ne vitin 1371, Krale Marko jetonte me Teodoren, gruaja e Grgurit. Dhe me kete te dhene mbyllet dhe kapitulli mbi Vojsaven, me pretendimin qe Todora eshte e jema e saj. Sipas studiuesit dibran Hilmi Sadiku në studimin e tij ai pohon se Andrea Engjëll Flav Komneni e nxjerr Vojsava Kastriotin nga familja e Muzakajve. Po në këtë punim të tij rreth përkatësisë etnike të Vojsavës thuhet se Kostandini, djali i Gjon Muzakës, mbështetur në gjenealogjinë që i dërgoi Andrea Engjëll Flav Komneni i bëri një shtesë kronikës së të atit (Gjonit), për t’ua lënë pasardhësve në të cilën thuhet: ”Vojsava jepet e bija e Momcinit, që u bë shoqja e Gjonit, të cilëve u lindi Gjergj Kastrioti”. Kostandin Muzaka princin e Pollogut na e paraqet të kombësisë arbërore e për pasojë e të njëjtës etni rezulton edhe e bija e tij Vojsava.(http://ëëë.forumishqiptar.com/threads/79714-Etniciteti-i-Vojsaves/page5). Autori tjetër, Johann Georg von Hahn (1811–1869), thote se Vojsava ishte nga familja e Branai e fisit të Vrana Konti. Autori ynë Fan S. Noli(1882–1965), permend se Vojsava vinte nga Familja Muzaka. Historiani Oliver Schmitt (b. 1973), historian austriak thote se Vojsava vinte nga familja Brankovic dhe ishte serbe e afert me Mara Brankovic. Boban Petrovski (b. 1972) historian maqedonas, thote se Vojsava Tripalda nga Pollogu ishte e bija e Gergur Brankovic, apo edhe e Vuk Brankovic. Strashimir Dimitrov (1892–1960), historian Bulgar, thote se Vojsava ishte e bija e nje bojari bullgar nga Maqedonia. Religjioni i Familjes Kastrioti. Duke qënë një fisnik i rangut jo të lartë, më i pari i familjes Kastrioti Konstandin Kastrioti ishte një Pronar i një zone në Dibër-Peshkopi por edhe Kephale i Kaninës rreth vitit 1362, kohë kur Arbëri dhe Epiri ishin në sundimin e Mbretërimit serb i cili ishte në fundin e tij. Për këtë arësye sipas Linjës së Theodosit, kjo pjesë e pronave të Kastriotëve por edhe e princërve të tjerë ishin nën juridiksionin religjioz të Konstandinpojës kryeqytet i Perandorisë së Bizantit. Feja zyrtare e këaj Perandorie të lindjes pra edhe e popujve nën zotërimin e kësaj Perandorie, ishte Orthodokse Bizantine që ne vetvehte përbëhej nga nën religjionet Sllavo-Orthodokse-Bizantine por dhe Orthodokse Bizantine. Ashtu si e kishte dhe mbiemrin kjo Familje ishte tërësisht orthodokse por për arësye politike dhe dhedetyrimeve për shkak të humbjeve në luftë apo dështimeve në biznes, Gjon Kastrioti nipi i Konstandin Kastriotit dhe biri i Pal Kastriotit- Gjon (Jovan apo ivan) e ndërroi sa për sy e faqe fenë: - Pëprara vitit 1407, pra që nga viti 1368 që njihen Kastriotët, Familja Kastrioti ishte me origjinë Orthodokse byzantine, - Nga vitit1407—1410, ai personalisht u bë roman-katolik, nga halli për shkak të problemeve tregtare me Venedikun , - Nga viti 1419-1426 Gjon Kastrioti i u rikthye origjëns orthodokse për shkak të një aleance me Despotin serb Stefan Lazareviç - Nga viti 1431- u kthye në islam, nga halli sepse Sulltani i mori të bijtë peng. - Ne vitin 1437 ai vdiq dhe u varros në Hilandar, Mali Athos në Kishën e Shen Gjergjit në një varr afër të birit Reposh Kastriotit i cili vdiq si murg po aty në Hilandar, Mali i Shënjtë, në vëndin ku quhet Pirgu Arbanas, sepse aty Gjon Kastrioti mori me qira atë toke dhe ndërtoi kullën e Shën Gjergjit në Hilandar dhe pronën përreth në në 1426 dhe në 1430 në dy dokumente, pasi kishte dhuruar dy fshatra të pronës së tij : Radostusha dheTrebisht, duke nënëshkruar në prani të murgut Anastas, së bashku me firmën e tre bijve të tij meshkuj. Mungon firma e Stanishës i cili ishte kthyer në mysliman. Pra Feja e Gjon Kastriotit dhe e Vojsaves bashkëshortes së tij ishte Orthodokse, por ne momente delikate mareveshjeje politike vetëm Gjoni e ndërroi fenë sa per sy e faqe, fene ne islam apo ne katolik, por u varros si nje Orthodoks i mire ne Manastirin Hilandar se bashku me njerin nga djemte e tij Reposh Kastrioti (https://ëëë.flickr.com/photos/ben_bellaja/6877308414). Religjioni Krishterë Orthodoks i Heroit tonë Kombetar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu Para se të argumentojmë Religjionin e krishterë orthodox e ritit bizantin të Familjes Kastrioti dhe të vetë Heroit tonë Kombëtar po japim disa karakteristika të veçanta: Gjergj Kastrioti - Skanderbeg lindi ne fshatin Shëgjerth, fqinje i fshatit Sinë, krahina Dibër, më 6 maj 1405. (vdiq Lezhe 17 Janar 1468). Disa autorë e përshkruajnë Heroin tonë Kombëtar: Skenderbeu kishte edhe keto karakteristika --Kishte sy jeshile, dhe kur luftonte kafshonte buzen e poshtme aq sa i ridhte nje vije gjaku e cila jepte pershtypjen sikur ishte i plagosur dhe ishte teper i gjate---Sipas nje studimi te studjuesve suedeze Gjergj Kastrioti mund te ishte deri 1m98cm i gjate. -Ndersa studjuesi italian Paolo Peta thote se : "...nje stermbese e Skenderbeut ishte shume e gjate dhe e fuqishme fizkisht, gje qe tregonte se ajo trashegonte nga stergyshi fizikun e tij....“ (http://ëëë.forum-al.com/shoëthread.php?t=1675) -Pagezimi eshte bere ne Diber sipas ritit orthodox. -U mor peng si nizamë pas thyerjes së të atit nga Sulltan Murati më 1421 dhe u dërgua në oborrin e Sulltanit në Adrianopojë. Në rradhë të parë, religjioni i Heroit tonë kombëtar pa dyshim mbetet i krishterë orthodox-bizantin. Kjo bazohet kryesisht në Fenë e Babait dhe të Nënës së tij, në Fenë të gjyshit Pal dhe e Stërgjyshit të tij Konstandin, e cila ishte e krishterë orthodokse-bizantinë pra e ritit të krishterë orthodox –bizantin (përfshi dhe atë sllav). Në rradhë të dytë, religjioni orthodox bazohet në emrat e vëllezërve dhe motrave të tij dhe të fisit të tij dhe në martesën e tij me Donika Arianit Komneni, bijën e Gjergj Arianitit dhe motra e Angjelina Arianiti (Shënjtorja e Serbisë), Skënderbeu u kurorëzua në martesë me Donika Arianitin në altarin e kishës së Shën Marisë të manastirit të Ardenicës, në 26 prill 1455. Lorenconi lexoi në bibliotekën e manastirit aktin e kurorëzimit të Skënderbeut në një nga kodikët e tij në vitin 1930. Këtë fakt e përmend në kujtimet e tij edhe peshkopi i Kishës Ortodokse. autoqefale të Shqipërisë, irene Banushi, i cili vitet e fundit të jetës i kaloi në këtë manastir Në rradhë të trete, shikohen se simbolet dhe Stema e Familjes dhe e Principatës Kastriotëve, janë të religjionit Orthodoks,si Flamuri me një shqiponjë me dy krerë të tipit të Perandorisë Bizantine me krahë të hapura, me kurora mbreërore në cdo kokë shqiponjë dhe me një yll çifut. Gjithashtu këtu futen edhe vula e tij personale me Perëndeshën Leda dhe Mjelma që personifikon Zeusin, dhe Përkrenaren e tij që ka Dhinë Amaltea që ushqeu Zeusin pra simbole të Epirit. Të dy këto simbole të fundit kanë origjinë pagane por njihen se këto zona mbeten të krishtera orthodokse Në rradhë të katërt, vijnë pohimet e vetë Gjergj Kastrioti-Skënderbeut në disa korrespondenca me Papën, Princin e Tarantos e të tjerë. Një nga këto pohime është letra e famshme e Gjergj Kastriotit Skënderbeut Proncit të Tarantos më 31 tetor 1460: ``Pervecse ju perbuzni popullin tone dhe e krahasoni arberit me delet, dhe sipas zakonit tuaj kur na permendni ne na kujtoni duke na ofenduar, por ju nuk keni asnje ide te rraces tone. Te paret tane ishin Epirotet prej nga eshte Pirro forcen e te cilit e kujtojne romaket. Ky Pirro te cilin Taranto dhe dhe shume zona afer saj u munden nga ushtria e tij, por une nuk do flaas per Epirotet.Ata jane shume me te fuqishem se ju tarantinet , qe jeni nje specie e lindur vetem per te peshkuar. N.q.se ju desheroni te thoni qe Arberia eshte pjese e Maqedonise une e pranoj qe shume nga te paret tane ishin fisnike te cilet shkuan deri larg ne indi ne udheheqjen e Aleksandrit te Madh dhe shpartalluan gjithe ato ushtri dhe kapercyen veshtiresi te pabesueshme. Ja, keta jemi ne te cilet ju i quani dele. Por natyra e gjerave nuk ndryshon. Perse ushtaret tuaj ikin me vrap perballe ketyre qe je i quani dele?``. (http://breziiri.com/brezi/?p=30628) dhe http://ëëë.forumishqiptar.com/threads/37527-Feja-e-Gjergj-Kastriotit-Sk%C3%ABnderbeut Fan S. Noli ka mbrojtur mendimin se ivan/Jovan Kastrioti ka qenë "ortodoks grek" [angl. "a Greek Orthodox"] prej vitit 1419 deri më 1426 si "aleat i Stefan Lazarevicit të Serbisë"18. Ducellier i nuk ka nguruar ta pohojë se Kastriotët "janë me siguri ende ortodoksë në shek. XV"19. Tani së fundi edhe Petta e thotë shtjellimisht se "Kastriotët ishin historikisht të lidhur me Kishën ortodokse"20. Prania në Oborrin e Skënderbeut e (Shën) Nifonit dhe Zaharias përforcon edhe dëshminë e Mauro Orbinit sa përket ortodoksizmin e Skënderbeut. Në Mbretëria e sllavëve sot gabimisht të quajtur skiavonë (1601) Orbini tregon episodin në të cilin Giovanni di Capistrano ja, legat i Papës për organizimin e kryqëzatës, përpiqej t'i mbushte mendjen Skënderbeut që të bëhej katolik. Kastrioti i përgjigjej kështu: "Unë kam jetuar nëntëdhjetë vjet [sic] me këtë mendje, që prej më të mëdhenjve qysh fëmijë në shpirtin tim m'u pat mbresuar; dhe populli im, ndonëse kam qenë fatkeq, më ka mbajtur gjithnjë për të dijshëm; tani ti do të doje që, kur të më shohin të ndërruar, të pandehin se unë, i rënduar nga vitet, e paskam humbur mendjen dhe, si thuhet në gjuhë popullore, qenkam bërë matuf; unë më parë lë jetën time, se të ndahem nga traditat e paraardhësve të mij"21. Sipas Marin Barletit, Skënderbeu ka deklaruar se, “unë jam pasardhës i Pirros së Epirit”. në veprën e tij thotë se Skënderbeu i referohej shpesh origjinës së Pirros. Në rradhë të Pestë, argumenti kryesor janë patriarkët orthodoksë qënjëri nga ata ishte At shpirtëror i Gjergj Kastriotit. Këta ishin: Shën Nifoni, At Zaharia dhe Peshkopi i Krujës Stefan i cili carej nga Peshkopata e Ohrit. historianët vërejnë praninë, përkrah Skënderbeut, të një murgu athonit (ortodoks) të quajtur Zaharia, të cilin Skënderbeu e paskësh bërë “at shpirtëror të vetin” (Plasari e thekson këtë, duke u mbështetur te Jorga dhe Beduli); Tjetri ishte Nifoni, patriarku i mëvonshëm i Konstandinopojës dhe shenjtori i ardhshëm i Kishës ortodokse, “u hirotonis prift me bekimin e arkiereut të qytetit të Krujës”, vëren ky autor.(``Skënderbeu, një histori politike``, e Aurel Plasarit (Instituti shqiptar i studimeve “Gjergj Fishta”, Tiranë 2011); ``Skënderbeu, jeta dhe vepra``, e Kristo Frashërit (Botimet Toena, Tiranë 2002). Shën Nifoni ishte patriark i Kostandinopojës,vëllami i Skenderbeut. i biri i një shqiptari nga Dalmacia dhe një grekeje nga Morea. Nifoni eshte bere prift pikerisht ne Kruje, pas ardhjes se Skenderbeut me 1446. Ai ka pasur marrdhenie dhe lidhje te ngushta me Skenderbeun. Sipas disa dokumenteve, Shen Nifoni (vdekur me 1508),dhe Shen Zaharia se,erdhën në “Krujë” dhe pushtetari i vendit, Gjergj Skënderbeu, i pranoi ata në çdo nder dhe shpresëtari, sepse edhe më parë kishte dëgjuar për famën e tyre. Pasi i mirëpriti me gëzim të madh, i mbajti pranë vetes në pallatin e tij mbretëror, ndërsa Zaharian tepër të urtë e bëri atin e tij shpirtëror ”. Kjo është një dëshmi e qartë se Gjergj Kastrioti ishte orthodhoks, ndryshe nuk kishte si ta bënte Zaharian atin e tij shpirtëror, rrëfyesin e tij. Dhe as Zaharia nuk do të mund të pranonte në asnjë mënyrë të kishte si fëmijë shpirtëror në misterin e rrëfimit një jo-orthodhoks. Madje, duke pasur parasysh mospranimin nga ana e dy murgjve të Sinodit të Firences, vështirë se do pranonin të qëndronin pranë një sundimtari romano-katolik. Do të ishin në kundërshtim me veten e tyre, pikërisht ata për këtë arsye ishin shpërngulur dhe udhëtonin për të predikuar qëndrueshmërinë në Orthodhoksi. Nga ana tjetër, a do mundej një mbret të priste, madje “në çdo nder’ dhe shpresëtari”, ata që kundërshtonin besimin e tij? (http://ëëë.forumishqiptar.com/threads/37527-Feja-e-Gjergj-Kastriotit-Sk%C3%ABnderbeut). Si burim dore së parë për jetën dhe veprimtarinë e Shën Nifonit shërben Jeta dhe punët e Shenjtërisë së tij atit tonë Nifon, patriark i Carigradit [Kostandinopojës]. E njohur shkurt si Jeta e Shën Nifonit, ajo u shkrua në shek. XVI nga kryeigumeni Gavriil, që ishte protos i Malit të Shenjtë (Athos) Po simbas Jetës, Zaharia me nxënësin e tij të ri dhe murgj të tjerë për t'u ikur turqve u strehuan për një kohë në Arbëri, në Oborrin e Skënderbeut: "Dhe Zaharia me Nifonin, si ndenjën pak kohë atje [në Ohri], deshën të venin në vendin e Askulunit [ose Askalonit] edhe me ta u bashkuan shumë të tjerë. Dhe u nisën nga Justiniana disa nga stereja, të tjerë me anije dhe mbërritën në një qytet me emrin Draç [Durrës], që është në vendin e Askulunit dhe së andejmi u ngjitën në qytetin e Krujës, që është prej Draçit rreth 6 milje. Edhe vajtën te Gjergji qeveritar i Arbërisë, që i thoshin Skënderbe, dhe i pranoi ai me gëzim të madh e me dashuri, sepse edhe më parë kishte dëgjuar për jetën e tyre, që ta ketë [Zaharian] at shpirtëror dhe mësues dhe edukues për të gjithë njerëzit dhe përftues të shpëtimit të të gjithëve, ndërsa Nifonin, me bekimin e kryehiereut të qytetit të Krujës, e bëri prift atje, duke e hirotonisur si edhe vetë kryehiereun i lumi patrik Nikodim". (http://ëëë.forumishqiptar.com/threads/37527-Feja-e-Gjergj-Kastriotit-Sk%C3%ABnderbeu). Duket se nuk qëndruan shumë vjet në Krujë, sepse ra Konstandinopoja (1453) dhe pasoi një periudhë paqëndrueshmërie, e mbushur me trazira dhe ata u fshehën në një mal (pas vdekjes së Skënderbeut?!). Pastaj shkuan në Ohër, ku Zaharia u bë kryeprifti i tij, ndërsa shën Nifoni, pasi i mori bekimin, udhëtoi për në Malin e Shenjtë, ku tashmë i kishte paraprirë fama e tij. Nifoni dëgjoi se në qytetin e Nartës ishte një mësues i madh shpirtëror, i quajtur Zaharia, i cili kishte ardhur nga Mali i Shenjtë. Zaharia filloi ta mësonte Nifonin për rregullat e jetës murgjërore të Malit Athos dhe për doktrinën e besës orthodhokse. Shumë shpejt fama e shenjtit filloi të përhapej kudo. "Jo mbas shumë kohe u ngritën turqit nga Lindja dhe pushtuan të gjitha viset nga Perëndimi, pikërisht deri në detin e Oqeanit dhe deri në Arbëri edhe gjithçka që gjenin e thernin, e plaçkisnin dhe e digjnin. Ndaj njerëzit iknin nga të mundnin. Ndërsa etërit e lumë [Zaharia dhe Nifoni] lanë Arbërinë dhe erdhën së rishti në qytetin e madh të Ohrisë"12. "Si vdiq Nikodimi i Justinianës, at Zaharia u bë me pahir patrik i të gjithë bullgarëve, serbëve, arbërve dhe viseve të tjera [...] por perandori turk e hoqi nga froni, ndaj dhe Zaharia e la fronin dhe vajti në Carigrad [Kostandinopojë] së toku me birin e tij shpirtëror Nifon"13. Në Krujë nuk e gjente dot një të tillë, mbasi aty "... nuk kishte as priftërinj, as djakonë latinë [katolikë]"24. Si e ka vënë re Marinescu: "Do të ishte kjo edhe një provë më shumë se popullsia e qytetit [të Krujës], kryepeshkopi Stefan i përmendur më 1451 dhe Skënderbeu ndodheshin në dëgjesën e Kishës ortodokse"25. Tani nga "historia" e Zaharias dhe Nifonit kuptohet që Kruja ishte, ende në shek XV, episkopatë ortodokse me një episkop të sajin dhe se nuk ishte shufragane e Metropolisë së Durrësit, sikundër është pohuar shpesh, por varej nga Kryepiskopata e Ohrisë. Jorga e ka shënuar shtjellimisht këtë duke folur për Nifonin: "Mandej ai vajti në Oborrin e të famshmit Skënderbe, mbrojtësi i krishterimit në Arbërinë e lirë, e cila varej [kishërisht, A.P.] po prej Ohrisë"27. E ka mbështetur këtë edhe Beduli, jo vetëm për Nifonin, por edhe Zaharian, duke shtuar argumentin: "po të kemi parasysh se u ngarkua me misionin e atit shpirtëror gjatë qëndrimit të tij në Krujë, mision i cili kërkonte të dije gjuhën e popullit për ta kryer". Në rradhë të gjashtë, Varrimi i babait të tij Gjon Kastriotit dhe Reposh Kastrioit në Malin Athos në Hilandar tregon se ritet familjare ishin të Krishtera Orthodokse bizantine. Murgjit e manastirit Hilandar te Malit te Shenjte, zoterojne nje te dhene te vitit 1421-1422, ku ivan (Gjon) Kastrioti me kater bijte e tij i dhurojne fshatrat Radostine edhe Trebishte manastirit. Fisniket shqiptare, nje Aranit edhe dy zyrtare te oborrit te Gjergj Kastriotit, Rajan edhe Dmitr, permenden ne nje perkujtimore serbe-ortodokse. Sipas tradites te shek.16 "Reposhi, i vellai i Skenderbeut, conte nje jete te shenjte", edhe shkoi ne Malin Sinai,(?) ku edhe vdiq si mur Pra gjënden aty: Varri i Reposh Kastriotit ka epitafin: Reposh Kastrioti –Dux illyricum (vdekur 1431) Dhe në sllavishten e vjetër: Nje nga afreset ne Hilandars shkruhet: »Prestavi se rab' božii Repoš', douks' ilirskii, 6939«. Varri i Reposh Kastriotit (ndoshta varri i përbashkët, )ndodhet brenda katedrales, nën nartekstin (portikun), në murin verior (K. Balli-L. Gliozheni; Mali i Shenjtë-Mikrokozmosi i Botës Bizantine. Tempulli. Korçë 2001. Fq 157). Dikur atu ka qënë edhe Kisha e Shen Gjergjit në vëndin ku quhet Pirgu Arbanas, sepse aty Gjon Kastrioti mori me qira atë toke dhe ndërtoi kullën e Shën Gjergjit në Hilandar dhe pronën përreth në në 1426 dhe në 1430 në dy dokumente, pasi kishte dhuruar dy fshatra të pronës së tij : Radostusha dheTrebisht, duke nënëshkruar në prani të murgut Anastas, së bashku me firmën e tre bijve të tij meshkuj. Mungon firma e Stanishës i cili ishte kthyer në mysliman. Në këtë marëveshje gjënden edhe dy fisnikë të tjerë shqiptarë: Fisniket shqiptare, nje Aranit edhe dy zyrtare te oborrit te Gjergj Kastriotit, Rajan edhe Dmitr, permenden ne nje perkujtimore serbe-ortodokse. Aty gjëndet dhe Varri i Gjon (Joakim) Kastriotit vdekur ne 2 maj 1437 ne Hilandar. Varri i Konstandin Kastriotit nuk është përcaktuar nëse është apo jo në Hilandar. (https://en.ëikipedia.org/ëiki/Talk%3ASkanderbeg/Archive_4). Argumenta të tjerë në favor të Religjionit të Krishtero-Orthodoks të Heroit tonë Kombëtar Përkrenarja me kokën e dhisë që mbante Skënderbeu ishte një simbol i huazuar nga legjendat e Pirros së Epirit dhe Aleksandërit të Madh. Ajo është me metal të bardhë dhe me një rrip (ruban) të larë me ar. Janë dy shpata të Skënderbeut. E para i është dhuruar nga Papa në Krishtlindjet e vitit 1466 dhe është me trup të drejtë, e gjatë 85.5 centimetra dhe e gjerë 5.7, peshon 1.3 kg. E dyta është model turk, është 121 cm dhe peshon 3.2 kg. Dy janë uniformat që ka përdorur Gjergj Kastrioti Skënderbeu. E para ishte uniforma e luftës, me përkrenare dhe parzmore. Ndërsa veshja tjetër që përmend Barleti është ajo popullore me qeleshe dhe xhubletë. Fjalimi më i rëndësishme dhe më i mbajtur mend, është ai i mbërritjes në qytetin e Krujës. Fjalët “lirinë nuk ua solla unë, por e gjeta në mesin tuaj”, kanë vlerë letrare dhe mendimi edhe sot e kësaj dite (http://kosova.albemigrant.com/?p=3508). Flet qarte per origjinen e tij shkronjat e skalitura ne Helmeten origjinale ne Muzeun e Vienes:IN * PE * RA * TO * RE * BT *, qe d.t.th: Jhezus Nazarenus * Principi Emathie * Regi Albaniae * Terrori Osmanorum * Regi Epirotarum * Benedictat Te (Jesus Nazarene bekon Ty [Skanderbeg], Prince i Mat, King i Albania, Tmerri i Osmaneve, Mbreti i Epirus). IN – isus i Nazaret -PE – PRINCIPI EMATHIE-RA – REGI ALBANIAE-TO –TERRORI- OSMANORUM-RE – REGI EPIROTARUM-BT – BENEDICTAT TE ii Varri i Gjergj Kastrioti-Skënderbeut. Problemi i Varrit të Gjergj Kastrioti-Skënderbeu mbetet një enigmë. Dihet nga Barleti i cili thotë në Librin e tij `Historia e Gjergj Kastrioti-Skënderbeu- Princi i Epirit`, se Gjergj Kastrioti Skenderbeu u varros ne Kishen e Shen Nikolles (Shen Kolli),Lezhe. por thotë se: ``Gjergj Kastrioti u varros në qytetin e Lezhës, në kishën e madhe të Shën Kollit (Shën Nikolla). Kjo Kishë ka qënë Orthodokse deri në fund të shek XIV (http://ëëë.catholic.com/encyclopedia/diocese-of-alessio). Ceremonia e varrimit të tij, sipas zakonit të të parëve, u bë me një madhështi të paparë. Trupi i tij u përcoll me vaj nga të gjithë ushtarët dhe me gjëmë, sipas zakoneve të vendit, nga të gjithë princat dhe kapedanët…..”. Pra riti i varrimit ishte i ndryshëm me atë të venedikasve që kishin në zotërim Lezhën. Sipas Barletit dy ushëheqës të mëdhenj ; Ferdinanti i Napolit dhe Sulltan Mehmeti u shprehën për vdekjen e Skënderbeut: Mbreti Ferdinant u shpreh ne letren e tij me 24 shkurt 1468 ne mirenjohje ndaj Skenderbeut: `Skanderbeg ishte si nje Baba per ne“. Sulltan Mehmeti iI, pasi vdiq Skenderbeu tha: ``Europa dhe Azia jane te miat. Mjere Krishterimi. Ai humbi Shpaten dhe Mburojen e tij``. Eshtrat e Skënderbeut u zhvarrosën nga turqit pas rënies së Krujës, më 1478, 10 vjet pas vdekjes. Varri i tij, që ndodhej në Kishën e Shën Nikolla në Lezhë, u dhunua dhe eshtrat u morën si hajmali nga ushtarët turq.Barleti thotë: “Turqit dhe Barbarët duke u bërë zotër të qytetit të Lisos, gjetën dhe nxorën nga varri me dëshirë shumë të madhe trupin e Skënderbeut. Te eshtrat dhe varri i tij u mblodhën që të gjithë kush e kush më parë, sepse kujtonin se do të ishe fatbardhë, shumë i lumtur ai që do të siguronte për vete një copëz prej tyre, të cilën e qepnin dhe e zbukuronin një palë me argjend, një palë me ar dhe e varnin në qafë, si ndonjë gjë hyjnore, të shenjtë dhe vendimtare për fatin e tyre dhe e nderonin me respekt shumë të madh, duke kujtuar se të gjithë ata që i mbanin me vete ato thërrmija do të kishin në jetë po atë fat e mbarësi që pat edhe gëzoi sa qe gjallë vetë Skënderbeu”. Sipas T. Spanduçi, shkrimtar i shek 17th ne librin e tij"Historia“ shkruante se…Varri i Skenderbeut eshte ne nje varreze orthodokse te Kishes Shen Nikolla….. Sipas arkeologut Hekard-Ja seç thotë më tej ai per Kishen Shen Nikolla: “…nga ato që kanë mbetur nga pallati i feudalëve të vjetër, sheh tre emblema të vjetra mermeri, në njërën prej të cilave mund të dallosh ende një grua dhe një burrë, me kokën e rrethuar me një brerore dhe me një kryq grek mes tyre, në të dytën shihet një luan i ngritur mbi të dy këmbët e pasme dhe në të tretën një shqiponjë me krahë të shpalosur, që shtrëngon në kthetrat e saj një gjarpër, emblem e cila siç thonë gjendej në armaturën e kastriotëve” (H. Hecquard. Po aty. F 73). Mendohet se varri i Gjegj Kastriotit Skënderbeu gjëndet ne obborrin e Kishës së Shën Kollit të cilën e shkatërruan osmanët. Mbi këtë Kishë u ndërtua Xhamia Selimie. Mendohet se varri i Skenderbeut gjendet nen xhamine Selimije e cila u ndertua mbi Kishen e Shen Nikolles prandaj quhet edhe Kisha-Xhami). Xhamija u quajt Selimije sipas urdherit te Sulltan Sulejmanit.Kisha e Shën Nikolles (Shen Kollit) u shndërrua në xhami në vitin 1580. Duken mbeturinat e nje xhamie ne rrethinat e keshtjelles se Lezhes ne koder dhe duken nje Dikka (arkitekture islame me kolona), nje Mihrab (pjese arkitekture islame me kurbature). Kjo xhami u ndertua mbi mbeturinat e Kishes se Shen Nikolles. Sot aty eshte ndertuar Mauzoleumi. Interesant është fakti se Kisha e Shen Nikollës duhej të ishte brënda Kështjellës (kalasë) së Lezhës, dhe jo jashtë saj, e aq më tepër në rrëzë kodrës aty ku ishte ndërtuar xhamija Selimie apo Kisha –Xhami, sepse Hekardi thotë se varri i Gjergj Kastriotit-Skënderbeu, gjendej brënda oborrit të Kishës Shën Nikolla pikërisht tek shtegu ku varroseshin orthodoksët. Pra mbetet i duyshimtë fakti nëse Mauzoleumi i cili është ndërtuar në kohën e Enver Hoxhës dhe gjëndet edhe sot duhet të gjëndet pikërisht mbi varrin e Skënderbeut në një kohë kur Kështjella është sipër në kodër, pra dhe kasha duhej të gjëndej sipër në kodër dhe jo aty poshtë. Dyshime mbi varrin e Skënderbeut ka hedhur historian shqiptar Dhosi Liperi, i cili në Konferencë e Dytë Albanlogjisë më 1968 kundërshtoi argumentat e historianëve të tjerë mbi vrrin e Skënderbeut. Sipas tij : ``turqit nuk e kane cvarosur varrin e Gergj Kastriotit-Skenderbeu, sic pohon Marin Barleti, sepse sipas tij nuk ka asnje document Osman apo venecian qe e pohon kete``. 47 vjet pas vdekjes se Autorit u botua libri i tij ``Mitologjia Skenderiane``. Sipas Dhosi Liperi (vdekur me 1968), historianet turq ibn Kemali, Hoxha Sadedini, Idris Bitlisi, Tursuni, te cilet pershkruajne hollesisht pushtimin e Lezhes me 1478, nuk e permendin cvarrimin e varrit te Gjergj Kastrotit``. Të tjera dëshmi të mbeldhura nga studiuesi Dhosi Liperi, të shkruara në librin e tij ``lufta shqiptaro-turke ne shek XV``(Tirane 1968), ne Mat, Zadrime,Kruje e Mirdite, osmanet nuk e gjeten asnjehere varrin e Skenderbeut. Si etnograf, Liperi u mor kryesisht me mbledhjen e të dhënave verbale që mori nga 173 kallëzonjës, të cilët i intervistoi gjatë periudhës 1929-1961. Në përfundim mund të parashtroj se përse Gjergj Kastrioti –Skënderbeu mbetet j vetëm një Hero Kombëtar i Shqipërisë por dhe një Dëshmor i Krishërimit Orthodoks i cili ka një borxh ndaj tij për ta respektuar dhe nderuar si mbrojtës i Kristianizmit në përgjithësi por dhe i Krishtërimit Orthodoks. BIBLIOGRAFIA • BEDULI, DH.: Disa të dhëna lidhur me periudhën e Skënderbeut nga një vepër agjiografike e shek. XVI, në "Konferenca e Dytë e Studimeve Albanologjike", Tiranë 1968 . • BEDULI, DH.: Disa të dhëna lidhur me periudhën e Skënderbeut nga një vepër agjiografike orthodhokse e shek. XVI, • drshkr. • CERONE, F.: La politica orientale di Alfonso di Aragona, në "Archivio Storico per le Province Napoletane", anno XXVIII, fasc. i, Napoli 1903. • CONSTANTINESCU, N. A.: Neagoe Voda Basarab si Sf. Nifon, Bucuresti 1921. • DUCELLIER: Aux frontières, 7. • FEDALTO: La Chiesa, iII, • HASDEU, B. P. shih Viata. • JORGA, N.: Histoire des États balcaniques jusqu'à 1924, Paris 1925. • JORGA, N.: istoria Bisericii Romanesti, Bucuresti 1928. • KONICA, F.: Një patrik shqiptar në shek. XV, në "Bota shqiptare", Tiranë. • KURILLA LLAVRIOTI, E.: • KORABLEV: Actes, iI. • LAMPROS, K.: Catalogue of the greek manuscripst of Mount Athos, Cambrigde 1895. • MARINESCO, C.: Alphonse V, Roi d'Aragon et de Naples et l'Albanie de Scanderbeg, në "Mélanges de l'École Roumaine", Paris 1923. • Mazilu, D.: Contributii la studiul vietii Sf. Nifon, Bucuresti 1928 (ekstrakt). • MOISESCU, G.: Viata Sf. Nifon patriarhul Constantinopolului, në "Biserica Ortodoxa Romina", nr. 9, Bucuresti 1958. • NANIESCU, i.: shih Viata. • NASTUREL, P.: Recherches autour la version gréco roumain de la vie de S. Niphon iI, patriarque de Constantinople, në "Revue des etudes Sud Est européennes", nr. 5, Bucarest 1967. • NOLI, F. S.: George Castrioti Scanderbeg, Neë York 1947. • NOVAKOVIC: Zakonski. • ORBINI: il regno, 339. • PARTHEY: Synecdemus, 124, 220 • PETKOVIC: Arbanaski, 196 197. • PETTA: Despoti, 34. • POPESCU, N. M.: Nifon iI Patriarhul Constantinopolului, në "Analele Academiei romane", 19143. • RADONIC: Djuradj, nr. 3. • SIMANDREA, T.: shih Viata etj. • ŠUFFLAY: Srbi, 95. • THALLÓCZY & JIRECEK: Zëei Urkunden, 144 • Viata si traitul Sf. Nifon Patriarhul Constantinopolului, Bucuresti 1865 (ed. HASDEU). • Viata si traitul Sf. Nifon Patriarhul Constantinopolului, Bucuresti 1888 (ed. NANIESCU). • Viata si traitul Sf. Nifon Patriarhul Constantinopolului, në "Biserica Ortodoxa Romina", nr. 5/6, Bucuresti 1937 (ed. SIMANDREA). • (http://ëëë.forum-al.com/shoëthread.php?t=1675)

Studiues Prof. Pirro Prifti

Binomi Fe dhe Atdhe dhe identiteti Shqiptar

Në debatet e vështira për identitetin e shqiptarëve eshtë për tu theksuar gjithmonë se fjala e profesionistit pra në këtë drejtim e historianet e aq më tepër e akademikut Kristo Frashëri është për tu marrë si bazë sepse në të ka argumente shkencore ndaj të cilave nuk mund të kundërshtohen në se nuk ka një kundër argument po aq serioz dhe shkencor për të njëjtin problem.

Por në kohën e demokracisë tutela strikte e punimeve shkencore nuk mund të jetë më një mburojë po aq efektive  kur argumenti del në publik dhe bëhet I asimilueshëm nëpërmjet medias së shkruar tek publiku dhe komunitetet e interesuara apo jo.

Problemi I identitetit shqiptar është po aq I rëndësishëm sa dhe emri që I vihet njeriut nga prinderit që vendosin për të dhe të cilën fëmija kur rritet nuk e diskuton vënien e tij. Në fakt fëmija kur bëhet I vetëdijshm zakonisht në moshën e adoleshencës dhe më vonë nuk diskuton emrin por prejardhjen e prindërve. Kështu dhe në rasatin e debatit që për mendimin tim është artificial dhe I stisur dhe thjesht për qëllime komrciale të tipit të Nam-it ( pra të dëshirës për të ngelur në histori dëshirë që është shumë e theksuar tek shqiptarët) që në fillim midis Kadaresë dhe R. Qoses, debat ky që nuk të çon gjëkundi si për nga aspekti analizës historike që përpiqen të bëjnë këto dy celebritete shqiptare ashtu dhe nga pikpamja e përfundimeve që dalin nga konflikti në dukje I egër (kujto titullin që I vendosi I.Kadareja shkrimit të tij të parë), konflikt ky që të kujton goditjet me sopatë tek pemët që priten

pa leje.
Këto pemë që kërkohen të priten pa leje janë argumentat e përdorura (jo-profesionale) nga të dy shkrimtarët dhe publicistët shqiptarë të jugut dhe të veriut po aq të respektuar në të gjithë vëndin dhe  replikat midis tyre, në mos shihen me habi nga publiku që I merr nëërmjet medias (e cila mesa duket nuk ka shumë punë për të gjetur lajmin por përpiqet ta gjeje brënda dy kryeqyteteve shqiptare Tiranë - Prishtinë). 
Vënia e gjërave në vënd dhe kuptimi I mirëfilltë I tyre, largimi I kësaj tymnaje, dalja e problemeve sheshit  zbulohet  fare bukur nga argumentat e professor K.Frashërit. Por ngel diçka tjetër e pa qartë akoma në mëndjen e njerzve që më tepër lexojnë titujt e gazetave sesa vetë shkrimet e tyre. Përse lindi konflikti. Lindi për të bërë shoë siç e kam shprehur edhe njëherë para tre muajsh në një shkrim për këtë qëllim, apo tashmë përveç shoë-ut fshihen dhe argumenta të tjera të pashprehura por të formuluara nëpërmjet frazash eufemiste dhe me sofizma për  të paraqqitur me kujdes diçka që u vjen zorr ta thonë: njëra palë për të  mbrojtur traditën e mbivendosur myslymane mbi atë të krishterë të familjeve tona që asnjëherë nuk  u konvertuan plotësisht, dhe tjetra për të thënë slloganin bosh  që feja e shqiptarëve është shqiptaria e cila përdoret si për të shprehur që shqiptarët janë një popull tolerant megjithë mungesën e unifikimit fetar ashtu dhe për të mbuluar atë që kanë thënë si filosofët e vjetër ashtu dhe ata marksistë (për fat të keq) që tek shqiptarët feja nuk zuri rrënjë mirë dhe mbajnë akoma tradita pagane.

Të dyja argumentet qëndrojnë pjesërisht. Mud të përmëndet në rradhë të parë që arguentet e K.Frashërit janë të sakta dhe të qarta. Problemi I identitetit të shqiptarëve është një argument interesant në të cilën kanë dëshirë të thonë fjalën e tyre të gjithë intelektualët shqiptarë të cilët janë sensibël ndj këtij problemi po aq sa ç'janë sensibël ndaj medikamenteve të dhëna për sëmundjet që prekin familjet e tyre. Dhe ata s'mund të rrinë pa folur për sëmundjet, mjekimet, doktorët e mirë dhe ..xherahet. Kështu është ky interesim dhe për objektin e shkrimit. Pavarësisht nga profesionalizmi I K.Frashërit, debati konfliktuoz për këtë problem I celebriteteve tona (që janë ekspertë në fusha të tjera) pra të I.Kadaresë dhe R.Qoses, argumentet pro dhe kundër janë të shumta edhe ndër intelektualë të cilët pozicionohen qoftë hapur, qoftë indirect në përputhjë me shkollimin e lartë të tyre, traditën familjare, kulturën e përgjithshme të tyre, grintën e tyre në shoqëri dhe punë.

Por ky interesim, ky debat, kjo zhurmë qoftë për shoë, qoftë për arsye të ndryshme të çon gjithashtu edhe në një hapësirë të parrahur mire nga vetë akademikët, të cilët kanë edhe ata dobësitë e tyre, dobësi që kanë rënduar direct dhe indirect mbi këtë problem: kush është identiteti kombëtar I shqiptarëve dhe pse akoma nuk është ezauruar ky problem akoma, megjithë sigurinë që japin akademistët historianë për spjegimin e plotë të këtij fenomeni. Pra na del që në të kundërt të akademistëve dhe akademive që kemi finjë të cilët jo vetëm kanë patur platforma të qarta e të realizuara kombëtare për konsolidimin e historisë dhe analizave dhe përfundimeve  të qarta historike për vëndet e tyre, akademistët tanë nuk janë në të njëjtin nivel sepse derisa akoma ka intelektualë, hitorianë, shkrimtarë, bile dhe nga profesione të tjera që merren me këtë punë, kuptohet se diçka nuk ka shkuar mirë. Unë mendoj se presioni I individëve të veshur me pushtet në periudha të ndryshme historike, presion I bërë për qëllime si egoiste ashtu dhe për të zbatuar platforma të caktuara të  propozuara nga klanet që I kanë vendosur (kujto e kam fjalën për fqinjët që kanë investuar për një kohë të gjatë që shqiptarët të mos merren me identitetin e tyre por të quhen thjshtë turq për myslimanët dhe grekë për të krishterët) kanë bërë efektin e tyre. Dhe këtu akademistët tanë nuk e kanë thënë fjalën e tyre të plotë të pa influencuar nga politikanët, të painfluencuar nga ndryshimet  sociale, të painfluencuar nga revolucionet politike dhe kulturore apo dhe fetare. Thjesht akademistët tanë duhet të bënin atë punë  profesionale e shkencore historike ashtu siç e kanë bërë hstorianët më në zë të Europës të cilët nuk e kanë çarë kokën nëse argumenti I nxjerrë për Shqipërinë dhe shqiptarët është I mirë për fqinjët e shqiptarëve apo në të kundërt.

Nga që nuk ka ndodhur kjo gjë madje edhe pas pavarësisë së Shqipërisë e deri më sot, atëhere dalin njërëz dhe celebritete shqiptare e deri si puna ime që jam një studiues I rregullt por jo historian profesionist që të japin mendimin e tyre për probleme që I duhej vënë kapak prej shumë kohësh dhe të hidheshim në etapën 'B' të platformave për shtetin dhe nacionalitetin dukë vënë në kalion të parë sulmin se sa mbrojtjen ndaj kundërshtarëve.

Dhe ky është një problem tjetër I rëndësishëm që duhet trajtuar, për ta bërë Shqipërinë një vënd të fortë  pavarësisht nëse duhet të hymë në KE dhe pastaj të zgjidhet problemi  shqiptar nëpërmjet të zbatimit korrekt të të drejtave të njeriut apo nëpërmjet zbatimit të ndonjë ligji tjetër europian ku shqiptarët të mos jenë më qytetarë të dorës së dytë. Këtu gjithashtu akademistët duhej të luanin rol të dorës së parë si dhe tek plani 'A' ku kemi ngelur, dhe jo të merren akoma me quicin 'e lagu apo s'e lagu bishtin dhelpra'. 

Duke qënë punët kështu që prej 90 vitesh pavarësi, duke mos u interesuar politika dhe politikanët për një Shqipëri të fortë, duke rendur pas pasurimit të shpejtë (është për tu habitur se kjo sëmundje është e vjetër në Shqipëri dhe prek kryesisht politikanët që e vjedhin votën e popullit me ndihmën e brëndëshme apo të jashtme), na lind e drejta ne të zellshmëve që të ndihmojmë sado pak dhe të polarizohemi kur përballemi publikisht me debate të tilla. Këtë ndihmë modeste duam tjua japim akademistëve por edhe celebriteteve tona të cilat harrojnë që janë celebritete dhe zbulojnë atë që ne dhe shteti duam tua mbajë fshehur: dinjitetin, ndershmërinë dhe moralin (që në disa raste nuk e kanë)..

II Problemi kryesor për Shqipërinë dhe shqipëtarët ka qënë dhe mbetet momenti kur I u mohua e drejta të bënin një mbretëri dhe të formonin kombin e tyre me të gjitha krahinat e banuara me shqiptarë . Ky moment që u kristalizua edhe për vëndet e Europës në shek e XIV - XVII kur mbretëritë e para dhe shtetet e para filluan të formohen dhe të lënë pas qytetet -shtete të clat nuk egzistojnë më.

Në këtë moment kur për të formuar një mbretëri (që ishte e 'modës' atëhere) duheshin dy kushte kryesore : Atdheu , d.m.th krahinat e banuara me një popullatë që flasin një gjuhë të njëjtë  dhe e dyta po aq kryesore sa e para Feja, d.m.th., banorët e kësaj mbretërie apo shteti me në krye një mbret duhet të kishte banorë që të ishin të një feje se ndryshe nuk mund të kristalizohet identiteti vetëm me të folurën e njëjtë por edhe me fene pra të falurit në të njëjtën faltore të zotit dhe besimi tek një Zot I përbashkët. Shtetet europiane si dhe Shqiptarët (që në atë kohë quheshin Albanë dhe vëndalinjtë e quanin veten arbanas dhe epirotas) I kishin të dyja mundësitë për tu bërë Mbretëri si dhe fqinjët tanë Sërbët sepse grekët nuk kishin komb të vërtetë në atë kohë por përfshiheshin në Perandorinë grek folëse Bizanti. Fatkeqsia ndodhi kur popullata jonë të udhëhequra nga Gjergj Kastrtioti pas luftoi kundër kësaj fuqia të madhe (historinë e dimë të gjithë por një pjesë e harrojnë me dëshirë) pa u ndihmuar seriozisht nga mbretëritë Europiane çedoi. Pas vdekjes së Gergj Kastriotit u zbatua Plani famëkeq I Sulltan Mehmetit II i cili tha dhe zbatoi formulën që : .tek arnautët nuk do të lë gur mbi gur' ; aq sa në vazhdën e këtij Urdhëri perandorak zhvarrosi dhe prishi varrin e Heroit tonë kombëtar, Hero  të cilin, Kryeministri turk I ardhur për vizitë në 2004 - 2005 e ofendoi duke ofenduar jo vetëm qeverinë impotente të Nanos por nëpërmjet kësaj ofendoi të gjithë popullin shqiptar (dhe kosovar) dhe nuk I hyri ferrë në këmbë.

Që prej asaj kohe njëra nga krahët e Binomit Atdhe + Fe u prish, u dëmtua, u gjymtua dhe popullata shqiptare u shpërngul duke bërë një emigracion të jashtzakonshëm për totalin e popullatës së saj dfuke u larguar në Itali ( Kalabri - 'nga Labëria', Napoli, Sicili), Kroaci, Bullgari e Rumani ( ku princërit Gjika themeluan Bukureshtin - 'i bukur është') e deri në Ukrainë. Popullata autoktone u rrudhos dhe vetëm një nga fiset që I u bashkuan Gjergj Kastriotit e ruajti fenë - Mirditorët të cilët kishin si Princ Lekë Dukagjinin . Brezi i tij i mëvonshëm mori mbiemrin GjonMarkaj.

Konkluzioni. Shqiptarët mezi arritën të formojnë shtet dhe kur atë e formuan shteti u doli I cunguar sepse shumica e popullatës u konvertua me zorr (përveç rastit kur në  tokat shqiptare turqit kolonë turq, persianë dhe aziatikë të cilët natyrshëm ishin myslimanë). Ngelet thënia e Bismarkut që 'Shqipëria është merë gjeografik' sepse ai pati parasysh që të krishterët në shqiprëri kishin pushuar së qëni shtet-formues.
Ky ishte gjithasht shkaku që Europa nuk përkrahu formimin e një shteti të madh Shqiptar më 1912 sepse nuk dëshërontë që të formontë një shtet të madh me popullsi myslimane ( qoftë edhe të konvertuar me zorr) për arsyen e thjeshtë sepse në atë kohë shtetet e europës lindore dhe Ballkani sapo ishin çliruar dhe mezi ishin çliruar pas shumë vuajtjesh nga Turqia myslimane.

Po ta shohësh edhe sot edhe tani mund të konstatosh brishtësinë e shtetit, brishtësi dhe mungesë stabiliteti që prej 1912 aq sa disa herë Europa është detyruar të vendosë ose rregjentë ose ka ndyrhyrë ushtarakisht 9 kujto 1997 dhe 1999) Të tërë historianëve shqiptare dhe letrarëve të spikatur shqiptarë u duhet tu shkojë në mëndje se binomi Fe + Atdhe ka qënë dhe mbetet themeli I një shteti stabël. Në Librin tim 'Të Penduarit' kam përmëndur hollësisht se si mund të amortizohet kjo goditje fatale për kombin tonë nga ana e Perandorisë turke. Dhe Dy janë mundësite që mund edhe të kombinohen për të realizuar një shtet të fortë dhe dinjitoz si ato të Europës: Arsimimi I mirë dhe laik I popullatës në mënyrë të vazhdueshme, arsimim I cili rrit tolerancën fetare dhe kjo është mënyra më e mirë për të shkuar dhe u integruar në KE aq të dëshëruar Dhe së dyti është ri-konvertimi i ngadaltë, pa dhunë, dhe me dëshirë, në fenë e të parëve (ri-unifikimi fetar), alternative e vështirë por jo e pamundur. Prandaj si të thuash, plani 'B' i një shteti duhet të bëhet me ndihmën e akademikëve. Por në rradhë të parë debatet duhet të bëhen midis intelektualëve të përgjegjshëm dhe jo me njerëz gjysëm intelektualë me formim jo laik të mirë, duhet mirekuptim, duhet bashkëpunim, duhet unanimitet në marrjen e vendimeve kaq të rëndësishme. Të tëra vëndet perëndimore përfshi dhe fqinjtë tanë e kanë realizuar planin e tyre 'B' nga të cilat plane Shqipëria po vuan akoma mungesën e stabilitetit dhe zgjatjen e tranzicionit.

Integrimi në Europë është në fakt një fshirje e ardhme e kufijve dhe respektimit I të drejtave të njeriut. Unë vetë jam pak skeptik që problemi I jetesës së shqiptarëve dhe trojeve të tyre të marra padrejtësisht shumë kohë më parë por të vëna në vënd pjesërisht nga Anglo-Amerikanët (Kosova), respektimi I të drejtave të tyre do të mund të bëehn pa u rregulluar më parë në këtë periudhë që jetojmë (në periudhën e para-integrimit).

Nëse debatet vazhdojnë në media dhe në popull vetëm për Nam apo vetëm për të shfryrë inate personale (edhe kjo është formë e luftës së klasave), apo për të sharë kritikuesin që përdor argumente, atëhere shteti, populli, inteligjencia do të mbetet aty ku ka qënë dhe do të vazhdojë të turbullohet e nuk do të shoh qartë se ku qëndron gabimi dhe gabimet e bëra me qëllim që t'I shmangim e të ecim përpara me kujdes e dinjitet kombëtar.

Ku prehen eshtrat e Gjergj Kastrioti-Skënderbeut?

Në kuadrin e 550 vjetorit të vdekjes së Heroit kombëtar, shumëkush që ka lexuar librin e Marin Barletit “Jeta dhe Veprat e Princit Epirot Gjergj Kastrioti-Skenderbeu“, e di se pasi osmanet pushtuan Lezhën me 1479. Sipas Marin Barletit: “Gjergj Kastrioti u varros në qytetin e Lezhës, në kishën e madhe të Shën Kollit. Ceremonia e varrimit të tij, sipas zakonit të të parëve, u bë me një madhështi të paparë. Trupi i tij u përcoll me vaj nga të gjithë ushtarët dhe me gjëmë, sipas zakoneve të vendit, nga të gjithë princat dhe kapedanët…..” .

“Kur dëgjoi që po e qanin të vdekur, Lek Dukagjini, princ epirot, doli me vrap në mes të pazarit dhe me fytyrë të pikëlluar e me zë të mbytur tha, duke çkulur mjekrrën dhe flokët; “mblidhuni, mblidhuni me vrap të gjithë o princër e sundimtarë arbëror. Sot u bënë cop dyert e Epirit dhe të Maqedonisë, sot u rrëzuan muret dhe fortesat tona; sot fluturoi tërë forca dhe fuqia jonë, sot u përmbysën fronet dhe pushtetet tanë; sot u shua krejt së bashku me këtë njeri çdo shpresë e jonë”( Marin Barletit “Jeta dhe Veprat e Princit Epirot Gjergj Kastrioti-Skenderbeu).

Eshtrat e Skënderbeut u zhvarrosën nga turqit pas rënies së Krujës, më 1480, 12 vjet pas vdekjes. Varri i tij, që ndodhej në Kishën e Shën Nikolla në Lezhë, u dhunua dhe eshtrat u morën si hajmali nga ushtarët turq.

Sipas Barletit, “Turqit dhe Barbarët duke u bërë zotër të qytetit të Lisos, gjetën dhe nxorën nga varri me dëshirë shumë të madhe trupin e Skënderbeut. Te eshtrat dhe varri i tij u mblodhën që të gjithë kush e kush më parë, sepse kujtonin se do të ishe fatbardhë, shumë i lumtur ai që do të siguronte për vete një copëz prej tyre, të cilën e qepnin dhe e zbukuronin një palë me argjend, një palë me ar dhe e varnin në qafë, si ndonjë gjë hyjnore, të shenjtë dhe vendimtare për fatin e tyre dhe e nderonin me respekt shumë të madh, duke kujtuar se të gjithë ata që i mbanin me vete ato thërrmija do të kishin në jetë po atë fat e mbarësi që pat edhe gëzoi sa qe gjallë vetë Skënderbeu”. Kur osmanet gjetne varrin e Skenderbeut ne Kishen e Shen Nikolles ata e hapen dhe i moren kockat si hajmali duke besuar qe nga ato do te beheshin trima. http://www.eupedia.com/forum/threads/26169-Berbers-and-Albanians-E-haplogroup-and-linguistic-similarity/page2).

Spanduçi, shkrimtar i shek 17th ne librin e tij”Historia“ shkruante se…Varri i Skenderbeut eshte ne nje varreze orthodokse te Kishes Shen Nikolla…. E vetmja e dhene per varrin dhe eshtrat e Gjergj Kastriotit –Skenderbeut.

Por sot ka te dhëna se eshtrat janë çvendosur disa kohë më vonë nga Kisha e Shën Kollit atëhere Kishë katolike por meqënëse kishte qënë dhe Kishë orthodokse para venedikasve kishte sipas Spanduçit edhe varrezë orthodokse.

Po kështu, edhe abati francez duke cituar Barletin thotë: “Kockat e tij të futura nën dhe u prehën në paqe gjer ditën kur në Epir erdhi Mehmeti iI, katër vite më pas turqit të cilët pushtuan qytetin e Lezhës, kërkuan të etur trupin e Skënderbeut, duke ja shkulur kockat e tij. Kockat e atij njeriu që dikur me ti dëgjuar emrin merrnin arratinë, tani i rrëmbenin si diçka të shenjtë. Ata vërsuleshin drejt skeletit dhe i lumtur ish ai që i prekte e akoma më shumë, ai që i varte ato si hajmali, pra si diçka përrallore…….”.

(abati francez Zhak de Lavardin. Në vitin 1573 ky autor e botoi veprën e tij në Paris me titullin “Histoire de Georgis Castriotis Syrnome Scanderbeg, Roy de l’Albanie”)

Mendohet se varri i Skenderbeut gjendet nen xhamine Selimije e cila u ndertua mbi Kishen e Shen Nikolles prandaj quhet edhe Kisha-Xhami). Xhamija u quajt Selimije sipas urdherit te Sulltan Sulejmanit. Kisha e Shën Nikolles (Shen Kollit) u shndërrua në xhami në vitin 1580.

Sot aty eshte ndertuar Mauzoleumi.

Shkaqet se përse Gjergj Kastrioti u varros në Lezhë dhe jo në Krujë janë të paqarta, por ka shumë mundësi që ato duhet të kenë shkuar në Krujë dhe më vonë në Hilandar në vëndin ku preheshin eshtrat e të jatit Gjon Kastriotit varrosur aty më 2 maj 1437- apo Gjon Dibranit, eshtrat e të vëllait Reposh varrosur më 25 korrik 1431 i cili ka lënë një dorëshkrim të shkruar me gërma greqishte por me fjalë shqip. Nuk është gjëndur akoma dorëshkrimi por mendohet se ruhet në një nga bibliotekat e Hilandarit apo të Manastirit të afërt me të.

Mbi varrin e Reposh Kastriotit shkruhej : `Reposh Castriotum-Dux illyricum 6939 ` (Prestavi se rab’ božii Repoš’, douks’ ilirskii, 6939).

Dihet se Gjon Kastrioti bleu token ne Hilandar duke i dhuruar dy fshatra te Pollogut: Radostusha dhe Trebinjen. Per here te pare emri i Gjergj Kastriotit permendet ne dy dokumenta akt shitjeje: e vitit 1426 dhe 1430, kur ai dhe familja e tij bene Kullen e Shen Gjergjit dhe pronen pereth afer Manastirit Orthodoks serb –Hilandar ne Malin Athos; ne shkembim Gjon Kastrioti dhuroi dy fshtara pronë e familjes: Radostush dhe Trebisht. Neneshkrimi eshte i Gjon Kastriotit dhe igumenit Anastas.(https://en.ëikipedia.org/ëiki/Talk%3ASkanderbeg/Archive_4).

Murgjit e manastirit Hilandar te Malit te Shenjte, zoterojne nje te dhene te vitit 1421-1422, ku ivan (Gjon) Kastrioti me kater bijte e tij i dhurojne fshatrat Radostine edhe Trebishtë- Manastirit Hilandar. Fisniket shqiptare, nje Aranit edhe dy zyrtare te oborrit te Gjergj Kastriotit, Rajan edhe Dmitr, permenden ne nje perkujtimore serbe-ortodokse.

Sipas tradites te shek.16 “Reposhi, i vellai i Skenderbeut, conte nje jete te shenjte”, edhe shkoi ne Malin Sinai? (sinonim për Malin Athos që në fakt është në shqip- At-os e prapashtese byzantine-greke) –pra Mali i Shenjte Athos) ku edhe vdiq si murg…

Firmat jane te tre vellezerve: Gjerg, Reposh dhe Kostandin. Emri i Stanishës nuk eshte sepse ai ishte konvertuar ne islam dhe ishte martuar me nje turkeshe sipas te dhënave.

Kockat e tij të futura nën dhe u prehën në paqe gjer ditën kur në Epir erdhi Mehmeti iI, katër vite më pas turqit të cilët pushtuan qytetin e Lezhës, kërkuan të etur trupin e Skënderbeut, duke ja shkulur kockat e tij. Kockat e atij njeriu që dikur me ti dëgjuar emrin merrnin arratinë, tani i rrëmbenin si diçka të shenjtë. Ata vërsuleshin drejt skeletit dhe i lumtur ish ai që i prekte e akoma më shumë, ai që i varte ato si hajmali, pra si diçka përrallore…….”.

(abati francez Zhak de Lavardin. Në vitin 1573 ky autor e botoi veprën e tij në Paris me titullin “Histoire de Georgis Castriotis Syrnome Scanderbeg, Roy de l’Albanie”)

Mendohet se varri i Skenderbeut gjendet nen xhamine Selimije e cila u ndertua mbi Kishen e Shen Nikolles prandaj quhet edhe Kisha-Xhami). Sot aty eshte ndertuar Mauzoleumi.

Xhamija u quajt Selimije sipas urdherit te Sulltan Sulejmanit. Kisha e Shën Nikolles (Shen Kollit) u shndërrua në xhami në vitin 1580. Or SulltanSulejmani krahas ngritjes së xhamisë Selimije lejoi të ndërtohet edhe Kisha e re e Shën Kollit

Përse lindën dyshimet se eshtrat e Skënderbeut nuk ishin atyNë varrezat e Katedrales së Shën Kollit?

Dihet që Lezha u pushtua në vitin 1478 sipas të dhënave të historinaëve europianë por dhe atyre osmane si këta më poshtë:

1)-“Tursun Beu;Tarih-i ebu’l-feth(Historia e atit te pushtimeve)”;…

2)-“Kevami;Fetih-name-i Sultan Mehmed(Veper mbi fitoret e Sulltan Mehmetit)”;…

3)-“Idriz Bitlisi(14?!-1520);Hest Bihist(Tete Parajsat)”;….

4)-“Kemal Pashazade/Ibn Kemali(1468-1534);Tevarih-i al-i osman(Historia e Dinastise Osmane)-Defteri/Vellimi i VII-te”;…..

5)-“Hoxha Saddedin/Hasan Xhan bin Hafiz Muhammed isfahani(1536-1599);Tac-ut-tevarih(Kurora e Historive)”;…..

6)-“Ali/Mustafa bin Ahmed bin Abdullah al-Mavla Celebi(1541-1600);Kunh-ul-ahbar(Berthama e lajmeve)”;…

7)-“Sollakzade/Mehmet Hemdemi(?!..-1657);Fihrist-i Sahan(Pasqyra e mbreterve)ose Tarih-i Solakzade(Historia e Sollakzadese)”…

8)-“Mynexhimbashi/Dervish Ahmed dede bin Luftullah(1631-1702);…

(https://blogg1444.ëordpress.com/2017/04/10/pushtimi-i-keshtjelles-dhe-qytetit-te-lezhes-nga-kasapi-i-arberise-sulltan-mehmeti-i-ii-te-fatih-ne-vitin-1478/)

Asnjëri nga këta nuk përmënd hapjen e varrit të Gjergj Kastriotit. Megjithse disa historianë thonë se varri u hap pas dy vitesh nga osmanët më 1480.

Mendohet se varri i Skenderbeut gjendet nen xhamine Selimije e cila u ndertua mbi Kishen e Shen Nikolles prandaj quhet edhe Kisha-Xhami). Xhamija u quajt Selimije sipas urdherit te Sulltan Sulejmanit.

Kisha e Shën Nikolles (Shen Kollit) u shndërrua në xhami në vitin 1580. Sot aty eshte ndertuar Mauzoleumi. Po të shihet me kujdes duket se Mauzoleumi është jashtë Kalasë?!

Dyshimet lindin sepse:

Kisha e Shën Kollit Lezhë duhet të ketë qënë brënda Kalasë së Lezhës dhe jo jashtë. Varrezat e Kalasë së Lisus janë jashtë kishës së Shën Kollit pra jashtë Kalasë e për pasojë familjarët e Heroit Kombëtar nuk duhet ta kenë lënë varrin jashtë Kalasë studiuesit Dhosi Liperi ne Konferencen e 2 te studimeve Albanologjike, 1968–turqit nuk e kane cvarosur varrin e Gergj Kastriotit-Skenderbeu, sic pohon Marin Barleti, sepse sipas tij nuk ka asnje document Osman apo venecian qe e pohon kete. 47 vjet pas vdekjes se Autorit u botua libri i tij “Mitologjia Skenderiane“. Sipas Dhosi Liperi (vdekur me 1968), historianet turq ibn Kemali, Hoxha Sadedini, idris Bitlisi, Tursuni, te cilet pershkruajne hollesisht pushtimin e Lezhes me 1478, nuk e permendin cvarrimin e varrit te Gjergj Kastrotit. Deshmite e tyre ne librin “lufta shqiptaro-turke ne shek XV“, Tirane 1968. …………………………………… (Por çthonë burimet osmane në këtë rast. Reth kësaj temë kemi dëshmitë e disa autorëve sit ë Ibn Kemalit, Hoxha Sadedinit, Idris Bitlisi, Tursuni, etj (Lufta Shqiptaro Turke në shekullin XV. Burime Osmane. Tiranë 1968). Dëshmitë e tyre konsistojnë me braktisjen e qytetit të Lezhës nga Venediku dhe banorët gjatë fushatës turke të vitit 1479 për pushtimin e Shkodrës. Ja seç thotë midis të tjerave Ibn Kemali në librin e shtatë të veprës së tij Historitë e Dinastisë Osmane, shkëputur nga vëllimi i mësipërm. “Kur ushtira ngadhënjimtare u vendos plot madhështi rrëzë mureve dhe kur zgjati dorën drejt fustanit të fitores, atëherë të pabindurve të Leshit (Lezhës), u iku gjaku nga nga frika, fytyrat e tyre mbetën të thata sin ë afreskat e kishave…më në fund ata panë se krahinat përreth u pushtuan nga ushtria vërshuese si Nili dhe e rrëmbyeshme si përrenjtë e maleve dhe se kështjella e tyre mbeti si ishull brenda këtij deti që përmbyt botën.

(Lufta Shqiptaro Turke në Shekullin e XV. Burime Osmane. Tiranë 1968. Fq 223-226).)

Kështu, mund të themi se si, zotër feudalë Kastriotët janë varrosur brenda kishave për të cilat janë kujdesur ose kanë patur lidhje me to. Kjo gjë ka ndodhur edhe me motrën e Skënderbeut Marën, të shoqen e tij Donikën, si dhe djalin e tij Gjonin. Gjerësisht me këtë problem është marrë Prof. Valter Shtylla, i cili tek shkrimi i tij “Familja e Kastriotëve. Monumentet Flasin”, botuar në dt 6. 12. 2008 në Gazetën Standard, thekson se, Donika e shoqja e Skënderbeut mund të jetë varrosur në portikun e manastirit mbretëror të San Trinidadit në Valencia të Spanjës. Gjithashtu në Napoli, në portikun e kishës së Santa Maria la Nova, është varrosur nipi i Skënderbeut, Kostandini, djali i të birit të tij, Gjonit. Po kështu, Mara, e motra e heroit, e martuar me princin e Malit të Zi, Stefan Cernojeviçin, është varrosur brenda kishës së Shën Marisë, në manastirin-mauzole të Cërnojeviçëve që ndodhet në ishullin e Komit, në liqenin e Shkodrës. Gjithashtu edhe një nga gojëdhanat që qarkullon edhe sot në vendorigjinën e Kastriotëve, në Mat, flet se e Vojsava, e ëma e Heroit, është varrosur në kishën e Shtjefnit (Shën Stefanit). E publikuar nga Dilaver Kurti ajo klasifikohet ndër burimet e rëndësishme gojore për familjen e Kastriotëve (Dilaver Kurti. Trashëgime Iliro-Arbërore. DeaS. Tiranë 1999. Fq 312). Gjatë sulmeve mbi Lezhën të viteve 1478 dhe 1501 turqit e dogjën kishën Katedrale të Shën Kollit. Në vitin 1580 karakatina e kishës që konsiderohej nga vendasit si vend i shenjtë u shndërrua nga pushtuesit në xhami me emrin “Selime”. Farlati na citon kardinalin Alciati, i cili thekson në shënimet e tij se kisha ekzistonte deri në vitin 1575 (Daniele Farlati, Ilyricum Sacrum, VII f 323). Një dëshmi tjetër na pohon se turqit prishën edhe varrezat e dikurshme të kishës duke i hedhur eshtrat e varreve në lumin Drin që ndodhej aty pranë (Harvat Glasnik XXI, Dok 83). Pra, ajo që thuhet se turqit u përpoqën të zhduknin plotësisht kujtimin e Skënderbeut mund të jetë e vërtetë. Ndërkohë që peshkopi i Lezhës B. Orsini, thekson në vitin 1628, se turqit 40 vjet më parë, diku në vitin 1580 vunë dorë mbi kishën duke e shdërruar atë në xhami, por shpejt hoqën dorë sepse tre hoxhallarë kishin rënë nga minarja dhe kishin vdekur (I. Zamputi. Relacione mbi gjendjen e Shqipërisë veriore dhe të mesme, në shekullin e XVII, Vëll I, 1610-1634. Tiranë 1963. Fq 401). Këtu bëhet fjalë për kishën e shën Kollit apo Kishën e Madhe, siç e quan Barleti, e cila u shdërrua në xhaminë e mëvonshme Selimie. Në majë të kodrës është një xhami, dhe legjenda thotë se këtu, nën rrënojat e një kishe të krishterë, prehen eshtrat e Skënderbeut (Eduard Lear Në Shqipëri. Ditar udhëtimesh 1848-1849. Tirane 2008. Plejad. Fq. 97). https://www.kultplus.com/trashegimia/misteri-varrit-te-skenderbeut-si-qendron-e-verteta/ …………………………………………………………………………………

Familja Kastrioti duke qënë një famlije princërore e cila kishte varrezën e saj ka shumë mundësi që ta ketë dërguar eshtrat e Heroit Kombëtar në Hilandar ose të paktën diku në Krujë në fillim dhe pastaj në Hilandar. Egziston një Gravurë e vitit 1908 e cila gjëndet në Bibliotekën e Neë Yorkut e cila tregon disa shqiptarë që falen tek varri i Heroit tonë Kombëtar i cili gjëndet në një Teqe (shih foton). Ka ngjashmëri midis asaj Teqeje e cila nuk dihet ku gjëndet këtu në Shqipëri, me Teqenë Dollma të Krujës. Dihet se Familja Kastrioti nuk mund të linte eshtrat e Gjergj Kastriotit në një varr jashtë Kalasësë Lezhës, duke e ditur gjëndjen e rëndë të mizorive osmanenë trevat e Arbërisë dhe Epirit por edhe se nga ana etike dhe morale, nuk mund të linte eshtrat e Heroit kombatar në vënde të pasigurta. Duke patur këto dyshime mendoj se dëshmia e Barletit se eshtrat e Heroit Kombëtar ka shumë mundësi të jenë dërguar në dy vënde: ose janë dërguar në Hilandar aty ku st gjëndet Pirgu Arbanas (Arbanski Pirg), nën nartekstin (portikun), në murin verior (K. Balli-L. Gliozheni; Mali i Shenjtë-Mikrokozmosi i Botës Bizantine. Tempulli. Korçë 2001. Fq 157);

E vërteta historike e ndarjes së madhe fetare nga Arbër në Shqiptarë

(dhe Drit` e Diturisë, Përpara do na shpjerë`- N.Frashëri) Për të zbardhur historinë e ndërlikuar të shqiptarëve, e ashtuquajtur Kutia e Pandorës është hapur tashmë për të mos u mbyllur më derisa të zbulohet e vërteta. Që nga pushtimi i Shqipërisë nga perandoria turke më 1478 dhe deri rreth viteve 1660-1703, përveç pushtimit ushtarak dhe politik, filloi të ravijëzohen disa shtresa të reja në popullatën e atëhershme, shtresa popullate që flisnin shqip ose shqipfolës, sepse ishin kolonë të ardhur nga viset e perandorisë turke, por myslimanë, vendas të konvertuar në islamë me pozita ushtarako-politike dhe pas tyre u konvertuan në masë dhe bujkrobërit, por mbetën dhe vendas shumica me fe ortodokse, qoftë në veri të trojeve shqiptare qoftë në trojet e mesme, e qoftë në jug. Kështu, nën presionin turk, i cili zbatoi strategjinë e posaçme anti-arbëresho-epirote, në fund të shek XVII- fillim shek të XVIII, ndodhi dhe ndarja tragjike shpirtërore e fetare e popullsisë që fliste shqip me të gjitha pasojat që ndihen e dhe sot për shkak të dyzimit fetar dhe tradiconal. Pra, problem i bashkimit të trojeve shqiptare dhe në përgjithësi i popullit shqiptar nuk është aq i lehtë, por në radhë të parë kërkon disa parakushte dhe zbardhje e së vërtetës sado e rëndë apo e lehtë të duket. Ky fakt mund të shpjegohet edhe me frazën e Faik Konicës që tregonte; "Kur nisa luftën për çlirimin e Shqipërisë njëzet e pesë vjet më parë, kujtoja si shumë i ri që isha se problem ish vetëm një problem kombësie, d.m.th., se po të arrinte të zgjohej plotësisht ndjenja e kombësisë në zemër të shqiptarëve, themelimi i një Shqipërie të lirë, ish një punë e mbaruar posa të vinte rasti. Kur mu poq mendja më tepër, që pesëmbëdhjetë vjet e tëhu, kuptova se problem i Shqipërisë më tepër se kombëtar ish një problem moral.. Në fjalë të tjera ky popull që të shpëtojë, ka nevojë më parë se çdo gjë tjetër, t`i stërvitet e t`i lartësohet karakteri, t`i zbutet e t`i spastrohet zemra..` Shumëkush sidomos ata të tipit Koço Danaj, apo të AK shqiptare, ose të Vetvendosja kosovare, radikalistë që kërkojnë me pathos e mllef kthimin e të kaluarës të `Jasha Padishah`, e kërkojnë bashkimin e trojeve shqiptare sikur ajo të ishte thjesht një copë kristali e thyer që mund të ngjitet lehtësisht. Asnjëherë nuk mund të ndodhë ky fenomen nëpërmjet ngritjes artificiale të nacionalizmit, apo nëpërmjet sheriatit qe të kujton Kahrarnamenë e Lidhjes së Prizrenit e cila çoi përfundimisht në ndarjen e trojeve shqiptare ndërmjet fqinjëve. Nuk duhet harruar që në këtë ndarje të trojeve, pas 1878 morën pjesë dhe shqiptarët jo-myslimanë pra të krishterët që kishin gjetur strehë dhe mbështetje tek kishat përkatëse sllave, siç ishin shqiptarët ortodoksë të trojeve shqiptare të veriut ose shkiet, dhe shqiptarët ortodoksë të trojeve të jugut ose arvanitasit. Arsyeja? Arsyeja sipas tyre qëndronte se Arbëria dhe Epiri tashmë nuk mund të bëhen shtet më vehte, sepse janë të pushtuar nga turqit dhe se shqiptarët e fesë islame nuk janë shqiptarë! Këtu kanë ndikuar dhe kishat përkatëse, koha e gjatë nën pushtim, mundësia e artë e fituar pas humbjes së Turqisë më 1878 nga rusët. Po përse ndodhi kjo ndarje kaq e fortë ndërmjet shqiptarëve e të dy feve kryesore, sepse të dy komunitetet ishin të sunduara nga turqit osmanllinj? Historia e është e dhimbshme dhe nëse duhet zbuluar e vërteta ajo nuk duhet të na kushtëzojë për të ardhmen e popullatës shqiptare dhe të trojeve shqiptare, por thjesht për të gjetur zgjidhjen më të mirë të mundshme në këtë realitet të ri ballkanik dhe Europian, sigurisht nëpërmjet integrimit. Me tre rreshta (që në fakt kërkojnë qindra faqe shpjegime), problemet kryesore në trojet shqiptare dhe popullatën shqiptare të cilat kanë shkaktuar ndarjen jo vetëm të trojeve shqiptare por një ndikim edhe të popullatës shqiptare qoftë ajo myslimane ashtu dhe ajo e krishterë, qëndron kështu: - Pushtimi turk dëmtoi formimin e një shteti shqiptar të mirëfilltë i cili nëse historia do të ishte ndryshe nuk do të quhej Shqipëri por Arbëri dhe Epir, sepse në radhë të parë dëmtoi binomin Fe+ Atdhe= Shtet, duke dëmtuar fenë. Disa mund të thonë se.. po para pushtimit turk? Gjasat ishin për të formuar një shtet Arbëror të fortë që do të dominonte në Ballkan. - Arsyet se përse sundimi turk pati pasoja më të rënda në trojet shqiptare se sa në trojet e tjera ballkanike janë: Kokëfortësia e krerëve shqiptare (arbërorë dhe epirotë) për të mos u nënshtruar; Resurse njerëzore dhe ekonomike me të pakta se Perandoria turke, Ndihma evropianë e vogël - Arsyet se përse turqit shkatërruan totalisht principatat arbërore, trojet, kështjellat, dhe dëbuan njerëzit ishin: pengesa e ashpër dhe e armatosur me armë, që i bënë shqiptarët kundër përhapjes së islamit, mos pranimi i vasalitetit për një kohë të gjatë, nxitja perëndimore, - Arsyet se përse turqit morën shumë shqiptarë të atëhershëm dhe i vunë në poste ekzekutive dhe ushtarake, ishte se raca arbërore dhe epirote një racë e lashtë, e bukur, trime, dhe e zgjuar, përbënte në fakt edhe strategjinë turke; pushto dhe lufto me komandantë dhe ushtarë jeniçerë (jo turq, por pengje të konvertuar), - Argumenti se përse popullata shqiptare nuk u asimilua tërësisht me gjithë presionin e dhunën ishte: survivanca e popullatës nëpërmjet emigrimit (për të mos u dorëzuar dhe u konvertuar- ikën të pasurit e të mesmit), +nëpërmjet konvertimit në islam (për favore dhe pushtet, e kështu edhe një survivancë me efekte negative), +nëpërmjet ruajtjes së fesë duke kërkuar mbështetje tek Kishat Ortodokse që kishin lejen e Turqisë por që shkaktoi humbjen e gjuhës, ose tek Kisha Katolike e cila gjithashtu pati të njëjtin efekt tek popullata që kërkoi strehim e mbështetje). - Strategjia turke e islamizimit për trojet dhe popullatën shqiptare që nuk emigroi mund të paraqitet nëpërmjet gjashtë taktikave: vrasje për ata që nuk kthehen, pengje për ata që janë të lëkundur, taksa të rënda për komunitetin jo-islam, prishje e kështjellave, largim i banorëve dhe ndërtim i fshatrave e qyteteve në vende pa mbrojtje, dhe prurje popullate tjetër për të populluar fushat e kodrinat e trojeve shqiptare të braktisura, kryesisht nga Anadolli, Persia, Abkazia, dhënia e shpërblimeve dhe posteve ushtarako-administrative për të konvertuarit. Hakmarrja turke –osmanllie ra shumë rëndë mbi shqiptarët dhe trojet e tyre pikërisht për tu hakmarrë ndaj shqiptarëve kokëforte të krishterë sepse vete sulltan Mehmeti II ( ai që pushtoi Konstandinopojën më 1453) tha për shqiptarët (Arbër-epirotët e atëhershëm ): "Nuk do lë gur mbi gur në Arbëri". Dhe ashtu bëri, shkatërroi të gjitha kalatë. Madje dhe varrin e Gjergj Kastriotit-Skënderbeu e prishi, e dëmtoi, duke ja marrë edhe kockat – `për hajmali`(M.Barletti `Gjergj Catrioti-Skanderbeg, Princ i Epirit).

II Në shkrimin tim të disa ditëve më parë ` Shkijet dhe shkipëtarët- ose Zanafilla e fjalës shqip dhe Shqipëri`, problemi se ku u zhdukën shqiptarët ortodoksë (dhe më pak ata katolikë) ishte një problem edhe `tabu` edhe pak misterioz, sepse në fakt ka patur të bëjë edhe me kalimin në një etapë të re të gjuhës së folur shqipe e sigurisht edhe në ndërrimin emrave dhe emërtimeve për shkak të dyzimit religjioz dhe prishjes së shtetit shqiptar për gati 500 vite. Shqiptaret ne kufi me sllavet nuk emigruan por zgjodhën një alternative tjetër të pathënë më parë nga historianët tanë: u afruan pas Kishës sllave ortodokse sepse ajo kishte imunitet; kjo i shpëtoi ata nga raprezaljet. E këtu fillon transformimi. Nga arbër ne shqiptare. Arbërit ortodoksë të mbrojtur nga Kisha sllave - i quajtën arbërit e konvertuar myslimanë si Shqep-tarë, kurse arbërit orthodokse i quajtën si Shqije-Shqja-nga shizma (që do të thotë shkep, ndaj,). Fjala shqiptar u ngeli arbërve dhe epirotëve te konvertuar ne myslimane; arbërit ortodoksë që u bashkuan nga halli me sllavët u quajtën shkije; epirotët ortodokse u quajtën arvanitas; ortodokset që flisnin shqip ne trojet shqiptare u quajtën shqiptare kaurrë. Sipas F.Xharra: "Viti 1637,për Gjakovën sipas misionarit fra Bonaventura da Palacula ,nga 500 shtëpitë e kësaj kasabaje vetëm 20 ishin katolike të tjerat “ il resto tutti Turche et Scismatici”( të tjerët shqiptarë musliman dhe shqiptarë shkije ). Dhe mandej vashdon:” Per andare dalla parte del Settentrione sopra Jacova incominciano li Scismatici” –duke u ngjitur nga Gjakova në Deçan ,nëveriun e Gjakovës nëpër fshtra të gjithë fashtarët “shkizmatik” Në marsin e vitit 1683 dëshmitë e fra Kerubinit e japin pamjen demografike-statistike të rrethit të Gjakovës si “ që nga Gjakova e deri në Deçan ishin të gjithë shkizmatik dhe Manastiri i Deçanit . Pra frati Kerubini që nga Gjakova në Deçan i hasi “fshatrat shkizmatik” („molte ville di Scismatici”.) Shembull i pranisë të shqiptarëve ortodoksë është edhe ky, ku për Hasin ( ndër bjeshkët e Pashtrikut ,në luginë e Lumit Drin,në jug të Gjakovës) ,shkruhet (1837): i tërë rajoni është i banuar me serbë të albanizuar dhe me Shqiptarë „..(.tout le districkt habite par des Serbes allbanises et des Albanais)". Për kazatë e Pejës dhe të Gjakovës ,deri në luftën e Krimesë ,sipas Myllerit dhe Bues,konstatohej se në rrethinat e këtyre qyteteve ka mbizotërua element ii krishterë ortodoks (shkijet f.xh.) e më pak Shqiptarë katolik, Latin . (http://ëëë.revistadrini.com/2012/03/fahri-xharra-kush-jane-shkijet-1/), Ndarja shpirtërore krahas atyre të trojeve në sanxhaqe ndodhi nën presionin osman i cili nga njëra anë bëri gjithçka për të mbajtur të pushtuar Ballkanin ku popullata më rebele ishte ajo e arbërve dhe epirotëve. Kjo ndarje shpirtërore-fetare, ndodhi kur u krijua një komunitet i madh arbrish të islamizuar të cilët së bashku me grupe të ardhur nga Anadolli ishin të përhapur së bashku me shqiptarët e krishterë ortodoksë kryesisht, por dhe ata katolikë në veri, në qendër, dhe jug të trojeve shqiptare. Shumica e tyre ishin të privilegjuar dhe drejtonin administratën dhe ushtrinë, por flisnin gjuhën arbërisht. Popullata e krishterë në veri të vendit ashtu në jug e ndikuar, e nënshtruar, e keqtrajtuar nga pushtuesi, u armiqësua edhe me popullatën e islamizuar aq sa duke e ndjerë veten e pambrojtur, ose u largua fare në Itali të veriut Venedik ose në Jug në Kalabri. Tjetra kërkoi strehim dhe ngushëllim tek Kisha Sllave dhe Greke për shkak të reprezaljeve, duke mbijetuar, por duke sakrifikuar gjuhën me kalimin e kohës për shkak gjithashtu të presionit edhe të strehuesve (pas 1878). Ndarja filloi nga armiqësimi për shkak të humbjes së trojeve, rrezikut të humbjes së fesë. Ata u quajtën nga arbrit (rabanët) e islamizuar si shkie apo shqa që tradhtuan trojet dhe gjuhën, kurse shqiet apo shqatë, i quajtën arbrit e islamizuar si shqeptare (qe janë larguar nga feja). Kështu u krijuan pas vitit 1703 shqiptarët që flisnin shqip por që ishin me besim islamik, dhe u quajtën kështu në gjithë trojet dhe gjuha nga arbërisht në shqip, në jug, arbrit e krishterë quheshin arvanitas ashtu si dhe vëllezërit e tyre e tyre arbëreshë në Itali; kurse ndodhi që shqiptarët e krishterë ortodoksë që zbritën me kalimin e viteve pas 1878 u quajtën shqiptarë njëlloj si vëllezërit e tyre myslimanë. Pavarësisht nga urdhrat zyrtarë që shqiptarët myslimanë të quheshin turq si brenda ashtu dhe jashtë vendit, në fakt si pasojë e dhunës dhe presionit, shqiptarët e krishterë ortodoksë të jugut quheshin grekë, dhe shqiptarët ortodoksë në veri që i u bashkuan kishës sllave u quajtën shqa, shqie. Kështu vazhdoi të mbijetojë gjuha e folur shqipe që nga lashtësia e deri në ditët e sotme por në grupe dhe popullata njerëzish me fe të ndryshme, përplasja midis të cilave nxitej nga pushtuesi turk, - në fakt shkatërroi kulturën e këtij populli të lashtë. Lufta për liri, nxori në dritë më 28 nëntor 1912 një shtet të cunguar dhe plot probleme me vehten , pra Shqipëria dukej si një i sëmurë që a jetuar në një spital psikiatrik, që doli në një realiteti të ri pa mundur të orientohet dhe pa e kuptuar se kush është.

                                                                      III

Ç`mund të bëjmë për popullatën me origjinë shqiptare ortodokse që jeton edhe ajo në trojet e veta por nën shtete të tjerë fqinjë? Popullata me origjinë shqiptare ose shkjajtë e veriut që jetojnë si serbë, si malazezë, dhe si maqedonas nën kushtet e reja të demokracisë, integrimit dhe të globalizmit, kanë mundësinë të vendosin vetë se nga duhet të rrinë, por të paktën të mos përfshihen në radikalizmin ortodoks sllav, por të përpiqen të ri-gjejnë rrënjët e tyre. E njëjta gjë mund të thuhet dhe për arvanitasit. Ata për shkak të kushteve, e bënë zgjedhjen e tyre para 280 viteve, por sidoqoftë, e kanë ruajtur gjuhën qoftë dhe pjesërisht. Duhet qe shqiptaret ortodokse te Maqedonisë (thuhet të jenë 300.000) por edhe ne Serbi (?) te emancipohen. Për tu emancipuar- duhen mbështetur. Krahas tolerancës fetare ose siç mund të quhet më mirë `indiferenca fetare` (sipas A. Klosit) e cila zgjidh vetëm përkohësisht mbijetesën midis komuniteteve, ateizmi komunist krijoi iluzionin e bashkëjetesës (bratsvo-jedinstvo), por tashmë ateizmi është një rrezik serioz për shqiptarët në një të ardhme jo të largët, sepse ateizmi shkakton degjenerim moral dhe konsumizëm gjë që për një vend të vogël si ne, ashtu si dhe globalizmi perëndimor, do të dëmtojë rëndë identitetin tonë. Sigurisht e dëmshme është edhe gjendja e post-komunizmit së bashku me aspektet e saj negative; papunësi, varfëri, radikalizëm, nacionalizëm. Sot, Ndarja e heshtur shpirtërore, luftërat politike, strategjitë e ndryshme për të përparuar, mendoj se vijnë nga dyzimi dhe preferencat tradicionale fetare . Mendoj se është problem feja, qe pengon në bashkimin spiritual dhe real të shqiptarëve: Secili komunitet kërkon historinë e vet, heronjtë e vet. Le ta bëjnë këtë përplasje, prandaj ne jemi inferiore ndaj fqinjëve sepse grindemi me njëri tjetri dhe shajmë heronjtë tanë apo të njëri tjetrit. Mbështetja duhet te vije nga shqiptaret myslimane të Kosovës dhe Maqedonisë si dhe nga shteti shqiptar me atë kosovar, dhe së treti mbështetja duhet te vijë edhe nga jashtë. Pengesat: Paragjykimet fetare midis shqiptareve e kane asgjësuar deri tani njohjen e tyre dhe mbështetjen sepse është pikërisht ky problem qe ka ndare dhe krijuar emërtimin shkie dhe shkiptare. Kjo ka qene ura ndarëse; shqiptaret myslimane u quajtën nga shkiet shqiptare (shkije- shkizma ose shkep, shkepem). Pra problemi religjoz ishte kryesori që dobësoi dhe copëtoi Shqipërinë. Pengesa tjetër janë vonesa e integrimit ne BE. Del pyetja tjetër, përse shqiptaret ortodokse njëlloj si arvanitasit, e patën me te lehte te ruajnë fenë duke i u bashkangjitur kishave sllave dhe greke, se sa te bashkëpunojë me shqiptarët myslimane apo në rast të kundërt edhe te emigronin? Doni të vërtetën? Ka vetëm një përgjigje: Shqiptarët myslimanë, si më të privilegjuar në perandorinë osmane në këto toka u sollën shumë keq me shkiet dhe arvanitasit. Kështu e panë të pamundur të bashkëpunojnë. Kjo ishte ndarja. Ne lavdërojmë (Shqipëria dhe Kosova) dy gjëra: Lidhjen e Prizrenit dhe Ali Pashë Tepelenën. Te, dyja pavarësisht interpretimeve zyrtare- Lidhja e Prizrenit me Kahrarname-ne e saj sanksionoi pushtimin turk sepse nuk parashikoi as një kryeqytet shqiptar, as një shtet shqiptar, as një gjuhë shqipe. Ateherë? Përse qenka Lidhja e shqiptarëve? Lidhja e shqiptarëve dhe bejlerëve pro-turq? Ky ishte dhe shkaku që askush nuk na përkrahu; Së dyti, Ali Pashë Tepelena: A është hero ky njeri apo nje kriminel që shkatërroi gjithë Toskërinë dhe Epirin, duke bërë ndarjen përfundimtare të të krishterëve shqiptarë (që në jug u quajtën ose `grekë`, ose arvanitas) me myslimanët shqiptare. Kjo shkaktoi atë që arvanitasit u bashkuan me grekët (romanoi), dhe me ndihmën e anglo-rusëve çliruan tokat arbërore dhe jo-arbërore te jugut, por në fund të fundit pranuan të jetojnë nën një shtet që foli greqisht. E njëjta gjë ndodhi dhe me sllavët: Me sllavët e veriut dhe të jugut, ata i pranuan shkiet -arbër (pra siç i quajmë sot arbrit ortodoksë për shkak të shizmës apo të `shkepjes` me vëllezërit e tyre myslimane), që të futen në ombrellën e tyre për ti mbrojtur por dhe për të përfituar nga ata. Për Kosovën dhe Maqedoninë, do te duhet kohë, mendoj për një shtet laik në Kosovë, sepse popullata nuk është e arsimuar mirë dhe është plot paragjykime religjioze. Duhet kaluar kjo fazë, e cila po zgjatet nga ekzagjerimi i kultit fetar (nga individë të pushtetshëm) deri në ekstrem duke bërë të kundërtën e asaj që kërkon perëndimi. Për këtë arsye duhet një strategji e re integruese në përputhje me porositë e BE dhe të SHBA, në të cilën faktorët dhe aktorët e sotëm shqiptarë duhet të bashkëpunojnë në radhë të parë të; - Integrohen në BE sa më parë e pastaj, dhe njëkohësisht: - Krijojnë kushte gjithëpërfshirëse për të njehsuar gjithçka jo të rregullt: arsimi dhe arsimimi me detyrim deri në shkollë të lartë, njehsim të administratës, ruajtjen dhe forcimin e gjuhës zyrtare duke e pasuruar me marrëveshje me gjëra të reja dialektore, - Ri-përtëritjen e një Akademie të vetme për të gjitha trojet shqiptare për Historinë dhe Gjuhën shqipe, - Kontakte të ngushta, dhe krijimin e kushteve për njohjen, afrimin, dhe bashkëpunimin me shqiptarët e integruar me sllavët dhe kishën e tyre (shkiet), shqiptarët e Greqisë (arvanitasit), kontakte dhe afrim e bashkëpunim me shqiptarët e Turqisë e kudo që janë, me qëllim njohjen dhe historinë e vërtetë të tyre. - Largimin e trysnive të paragjykimeve fetare mbi popullatën, e cila do të bëhet nëpërmjet arsimimit të detyrueshëm, Edukimi fetar bazë nuk duhet të bëhet deri sa të mbarojë adoleshenca, pra të bëhet në shkollë të mesme ose në të lartë. Për fat të keq kjo është e vërteta, se atyre u vjen keq apo dhe turp të quhen shqiptare, por pranojnë më mirë të quhen shkja ose serbë apo grekë, duke patur parasysh të kaluarën e hidhur kur, turqit osmanllinj dhe arbrit e konvertuar në islam përfituan nga rasti për tu bërë pronarë, administratorë, komandantë nën atë rregjim, duke shtypur si arbërit e konvertuar në islam por të varfër ashtu dhe të krishterët arbër dhe eprotë duke u a marrë dhe tokat. Emri shqiptar u identifikua pjesërisht me arbrin dhe epirotin e islamizuar. Megjithatë fjala ship mbeti fjalë e përdorur nga të gjitha aktorët. Gjendja ndryshoi pas 1878, dhe armiqësia u rëndua edhe më shumë sepse po këta shqipfolës krijuan shtetin grek, shtetin serb, kurse pas shek të XX u krijua Shqipëria e cunguar, dhe në shek e XXI, u krijua Kosova.Sot është koha për të njohur veten me ndihmën e integrimit. Kjo është një rrugë e mudimshme por që do të na nxjerrë aty ku duhet: prosperiteti i trojeve shqiptare, integrim dhe bashkëpunim të ngushtë me forcat progresiste, respekti i fqinjëve ndaj nesh.

Referencat • Kristo Frasheri: Lidhja shqiptare e Prizrenit : 1878-1881 : botohet me rastin e 100-vjetorit të lidhjes shqiptare të Prizrenit - (1979) • KristoFrasheri: E vërteta mbi Shqiptarët e Maqedonisë dhe shtrembërimet e Enciklopedisë së Shkupit - (2010)

• Faik Konica: "Faïk Konitza – Selected Correspondence 1896–1942"

• Fahri Xharra: E vërteta historike - Shqiptarët ortodoks të Maqedonisë, 2013, ISBN 978-9951-641-59-3 [1]

• Marin Barleti: Historia e Skenderbeut Princit te Epiroteve, viti 2005, ribotim , f.200-344, • Pirro Prifti: Lidhja e Prizrenit dhe Lidhja islamike, viti 2014, Zemra shqiptare • Pirro Prifti: Shkijet dhe shkipëtarët, ose zanafilla e fjalës shqip dhe Shqipëri, viti 2013, gazeta Sot.

Shkijet dhe shkipëtarët, ose zanafilla e fjalës shqip dhe Shqipëri

Problemi se nga erdhi fjala shqiptar dhe Shqipëri dhe kur filluan banorët e trojeve të sotme si shqiptarë, mbetet një problem i pazgjidhur mirë, pavarësisht se gjuha e quajtur shqipe ka qenë ruajtur dhe transmetuar brez pas brezi nga iliro-pellazgët tek arbërit dhe epirotët e deri tek shqiptarët dhe Shqipëria e sotme, që nga bota quhet Albania (ose Arbëria në shqip). Bazuar në studimet e mia historiko-fetare mendoj se mund të ketë një zhvillim të ri në kuptimin e fjalës shqiptar dhe Shqipëri. Problemi qëndron se kur filluan të quheshin banorët e trevave shqiptare me emrin shqiptar dhe zona e banuar si -Shqipëri.

Pak histori Dihet që deri në shekullin e XV kur luftoi Gjergj Kastrioti –Skënderbeu, sipas Marin Barletit në librin e tij të famshëm ‘Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principis’, banorët e atëhershëm quheshin epirotë dhe arbanas ose arbër. Në librin e përkthyer, arbër quheshin dhe një pjesë e banorëve si dhe trojet përkatëse të Shqipërisë veri perëndimore, që i përket pjesës së Malit të Zi (e cila në atë kohë quhej Mbretëria e Zetës ose e Balshajve). Kjo vërtetohet edhe nga Eposi i Kreshnikëve, në të cilin, banorët vendas quheshin nga sllavët si rabanë ose arbanë. Arbanë ose arvanitas quhej dhe popullata e një pjesë të Toskërisë dhe Epirit të Jugut dhe pjesa e territoreve të sotme greke përfshi dhe Peloponezin e sotëm (Morea e atëhershme). I gjithë gadishulli Ilirik ishte me fenë ortodokse të drejtuar nga Bizanti dhe nga kisha ortodokse sllave serbe, bullgare dhe rumune. Të kësaj feje ishin dhe arbanasit e epirotët. Me emigrimin masiv të këtyre banorëve në Itali ndikimi katolik mori përparësi sepse perëndimi evropian mbeti katolik me shtete të fuqishme si Franca, Spanja, Austro-Hungaria, Polonia. Pas vdekjes së Skënderbeut ndodhi eksodi masiv i banorëve të asaj kohe për në Italinë e Jugut dhe në Napoli, Venedik e Raguza, Spanjë, Rumani, Ukrainë, etj. Ikën rreth 250.000 banorë dhe sigurisht ikën shtresa e pasur dhe ajo mesme, apo siç quhet kjo e fundit, shtresa që mbart identitetin, traditën, zakonet, pra inteligjencia e asaj kohe. I vetmi fis që nuk u largua plotësisht, ishte fisi i Dukagjinëve, i cili më vonë ndërroi emrin me atë të Gjonmarkajve. Sipas Sulltan Mehmetit të II (1432-1481) i cili pushtoi Kostandinopojën dhe përfundoi pushtimin e trojeve Shqiptare më 1478, i cili u shpreh se ‘...nuk do të le gur mbi gur në trojet e arnautëve...’, në trojet shqiptare, edhe pas vdekjes së tij u shkatërruan të gjitha kështjellat dhe gjithçka Shkodra dhe Durrësi u shndërruan në fshatra të vegjël. Sulltanët e mëvonshëm ndoqën politikën e largimit të banorëve vendas dhe islamizimin me dhunë të territoreve plus, sjelljen e banorëve të huaj jo ballkanas si persianë, turq, anadollakë, abhkazë, pra me fe jo të krishterë. Sipas Historisë së Shqipërisë, shekulli i XVI mbetet shekulli i ‘heshtjes’ në trojet e shqiptarëve (me pak kryengritje të veçuara), por turqit sollën banorë nga Persia, Abkazia, Anadolli në fushat e Shqipërisë dhe të Kosovës të cilët ndërtuan banesa jashtë zonave të kështjellave. Vonë në fund të shekullit të XVI kur trysnia u dobësua dhe zonat e ‘Arnautistanit’ humbën vëmendjen e perandorisë turke filluan dhe malësorët të cilët vazhduan të zbresin në zonat fushore të Shkodrës, Kosovës, kryesisht në zonat e Gashit dhe më pak në Krasniqe;vazhduan të bëjnë tregtinë në qytetet dhe fshatrat e mbetura si në Shkodër, Durrës, Janinë, Ohër, Prizren, etj,etj. Lindën vendbanime me emra të rinj, vendbanimet me emra të vjetër u shkatërruan dhe u harruan sepse banorët e rinj nuk i njihnin. Megjithatë përzierja e banorëve të rinj me malësorët e zbritur (qoftë malësorët e veriut ashtu dhe të jugut) nga fundi i shekullit të XVI dhe në shekujt pasues krijuan një popullatë relativisht që fliste gjuhën e Arbërisë dhe të Epirit por që nuk e quanin vehten si të tillë. Është e vërtetë se edhe në zonat fushore patën mbetur banorë të varfër të cilët nuk patën mundësi të largohen nga frika e osmanlinjve dhe këta banorë mbetën pyjeve, kënetave dhe shqopishtave për tu fshehur si në Shqipërinë e mesme ashtu dhe në jug dhe në veri të tokave ku banonin shqiptarët. Në shekullin e XVI –XVII Territoret e Shqipërisë bënin pjesë në ejaletin e Rumelisë. Në fillimet e pushtimit shtresa e re sunduese përbëhej në shumicën e vet nga spahinj myslimanë, kryesisht turq për nga kombësia dhe nga feudalë të islamizuar prej trevave të tjera ballkanike. Elementi shqiptar në gjirin e saj, që ishte i pakët në fillim, u shtua në periudhën kalimtare nga shek. XV në shek. XVI për të zënë pak nga pak vendin kryesor. Ky fenomen u arrit nga elemente shqiptare, që ishin vendas dhe jo nga elemente etnike serbe, sepse feudalët serbë ishin të ardhur dhe ndodheshin në një truall etnik të huaj. Pra, mbushja e klasës feudale osmane me shumë elementë të dalë nga gjiri i popullsisë vendase shqiptare u krye në trojet verilindore shqiptare, pikërisht ashtu si u krye edhe në rajonet e ish-principatave shqiptare. Edhe pushtuesit osmanë ishin të interesuar për një mbushje të tillë nga elementë vendas, sepse kështu siguronin një mbështetje shoqërore vendase. Pjesa e sipërme e piramidës shoqërore, fisnikëria shqiptare, ishte e para që provoi dukurinë e kalimit në islamizëm, e për pasojë edhe shtresa e mesme dhe e varfër u islamizua. Gjatë këtyre dy shekujve u bë përzierja e popullatave dhe deri në fillim të shekullit të XVIII këta banorë quheshin ende banorët e Arbërit dhe kjo vërtetohet nga të dhënat e Kuvendit të Arbërit, apo Koncili Kishtar Kombëtar në Mërqi (Lezhë) më 14 e 15 janar të vitit 1703, në të cilën është shkruar në dokument fjala e Imzot Zmajevic (Katolik): “Urdhnove, o i Lumtuni Atë, me të vizituem Apostolik, të vërej mbi Kishat e Arbënisë së provinçës seme. Ju binda urdhënit; ju solla dheut; kërkova rruzullimin; pashë plagët e tij. Pashë, - uh, ç'dhimbje, - vu nën haraç atë që dikur kje despoti i Provincjave; (pashë) (Shypninë) Zonjën e gjindëve ndrydhë nën thember, me dhimbje të idhta; shqytin e trimave – shembë; murin e forcës sonë – rrenue! Pashë gjindt, hy në vend shenjt; kishat, të flligta; lterët përlye. Mezi pashë vend ku të mundej populli me u mbledhë në kuvend! Pashë pleqtë tue ulurue; Meshtarët, shërbëtorët e Hyjit, tue gjimue; çobantë, vra; dhentë tretë, tue u shpërnda dy udhëve; murtajën, që pa mëshirë i çoroditëte të gjithë; e plasjen e mortaisun, që trimnohej për të gjanë e për të gjatë… “E ndërkaq unë, me vëllazën të mij të tjerë të Arbënisë… lusim Hyjin t'ju ruejë Ju, Papën Arbënesh Pretmadhin, për shumë mot në Kishë e edhe ne të na ruejë shëndosh pa kurrnjë të keqe…” Pavarësisht kryengritjeve të herëpashershme, pavarësisht islamizimit, pavarësisht sistemit të spahinjve dhe të timareve, përzierja e popullsisë së ardhur me atë vendase vazhdoi dhe për dy-tre shekujt që vazhduan u krijuan elementë të një popullsie fusharake dhe qytetare që fliste gjuhën arbërisht ose shqip por që kishte humbur memorien kombëtare. Përjashtim bëri Malësia e e veriut (Veriperëndimore dhe verilindore) dhe malësia e Jugut; këta u konvertuan pjesërisht në islam për të ruajtur gradat, tokat dhe për të përfituar faktikisht nga islamizimi, ose mbetën kripto-të krishterë (kryesisht katolikët). Është koha kur "sulltani kishte urdhëruar që katolikët ose të turqizoheshin ose të transferoheshin", si shkruan në relacionin e 5 marsit të vitit 1702 V. Zmajevici dhe, pa kaluar dy muaj, ai relaton se u bë dëshmitar i një fakti konkret të islamizimit masiv të shqiptarëve: "pikërisht atë ditë (me 25 prill), kanë kaluar në fenë islame 1000 katolike" .

Kthimi nga fjala Arbëri dhe arbër në Shqipëri dhe shqiptarë Por si quheshin këta banorë në shekujt e XVI dhe më vonë banorët? Nga turqit quheshin arnautë që rrjedh nga fjala Arbëri dhe arbanas por me kuptim përbuzës. Banorët e islamizuar të qyteteve dhe të vendeve të reja të banimit, kryesisht në zona fushore filluan të identifikojnë veten jo më me emrin arbër dhe epirotas por me një emër të ri tashmë që lindi si pasojë e konflikteve të reja fetare. Pa i hyrë historisë, prania deri në Kuvendin e Arbërit të fjalës Arbëri dhe tokat e Arbërit në dokumentet e të krishterëve katolikë, tregon se deri nga mesi i shek të XVII disa pjesë të Shqipërisë veri-perëndimore quheshin ende arbër. Fjalët shqip dhe shqiptarë duhet të kenë filluar përdorimin e tyre në këtë kohë kryesisht në veri dhe veri lindje si dhe në lindje të Shqipërisë aty ku banorët e mbetur që flisnin arbërisht (pra shqip) por që ishin të krishterë ortodoksë për të ruajtur fenë pranuan edhe të futeshin nën suazën e krishterë sllave të varur apo jo nga Porta e Shënjtë e Konstandinopojës (Stambolli) . Këta banorë u quajtën nga banorët e islamizuar shkie (në shumës). Fjala shkie (dhe shkja) është përmendur shpesh nga historianët të cilët shprehen dhe e derivojnë nga fjala `schizma` e cila dihet që ka të bëjë me ndarjen e kishës së krishterë në dy pjesë katolike-perëndim dhe ortodokse-lindje, që më 1092. Sipas (Fahri Xharra në shkrimin e tij të prillit 2012( Kush janë shkijet ose pse Serbia duhet të heshtë?-24.04.2012, bazuar në të dhënat nga libri i bashkëautorëve Milorad Boshnjaku dhe Sllobodan Jakovleviç viti 2007: ‘Karagjergjoviçët-Histori e mbuluar’) thuhet: ‘Deri me ardhjen e turkut e gjerë në shekullin XV-të, nuk kishte shtet serb, nuk kishte organizim të një shteti të mirëfilltë serb. Vladimir Çoroviq, në historian serb shkruan: “Dushani e krijoi një principatë e cila nuk ishte serbe, por e përzier, e përbërë nga Serbët, Helenët dhe Arbanasit (Shqiptarët). Qëllimi tij ishte që të pushtonte Konstantinopolin dhe të bëhet trashëgimtarë i Imperatorisë së kohës. Car dhe si i tillë, sundimtar i Ballkanit dhe i serbëve të tij (?) (në atë kohë serbët ishin në pakicë e Car Dushani- arbanas ortodoks.)”. Ndërsa studiuesi tjetër serb Lazo Kostiq shton: “ Nemanasit (Nemanjiqët-sipas atij- në fakt mbiemër shqip Nimani) kishin mundur të sundojnë Bizantin, por jo serbët” (Sepse nuk kishte Serbi). Historia serbe flet ndryshe, flet ndryshe dhe e gënjen historinë ndryshe... me ardhjen e turkut u hapën dy dyer me të njëjtin drejtim atë të ikjes, dy dyer të shkuljes nga trungu shqiptarë. Sipas Fahri Xharrës të cilin dhe unë e përkrah: `` Shqiptarët ortodoks të viseve shqiptare të Kosovës, Malit të Zi, Serbisë dhe Maqedonisë, na mbetën si të ndarë dhe ne i quajtëm shkije! Falë shkizmës. Mirëpo, a e merituan ata këtë veçim? Kush ishte shkaku që ata mbetën të ndarë nga trungu shqiptar?``Shkaku ishte kundërshtimi fetar I fshehtë apo I hapur kundër islamizimit. Pra, nocioni Shka/ Shqa/ Shkja/ Shkje/ Shkinë, - janë e njëjta gjë, të kuptosh shprehjen që shqiptarët e tjerë. kryesisht myslimanë, u thonë shqiptarëve ortodoksë. Me këtë rast shkiet pra, shqiptarët ortodoksë të futur nën mburojën sllavo-bizantinë i quajtën shqiptarët e islamizuar dhe ata të ardhur si –shkepetar ose shqiptar, duke përdorur fjalën arbërisht `shkep` ose `shqep` në kuptimin që edhe këta ishin të `shkëputur` apo të `shqepur` nga identiteti fillestar. Ndoshta për t`ju kthyer në të njëjtën monedhë cilësimin e tyre si shkie apo shkja. Type equation here.

Shkepetarët dhe vendi i tyre Shkeperia ose Shkiperia, si fjalë filloi të përhapej në veri dhe në lindje ku kontakti ishte kryesisht me sllavët. Kjo konfirmohet edhe nga sllavët të cilët e përdorin fjalën `shkiptarci` për shqiptarët myslimanë. Problemi i përhapjes së fjalës shqiptar dhe shkip qoftë në zonat katolike në veri perëndim ishte i thjeshtë për shkak të kontaktit me kriptokristianët dhe fjala u përhap. Kështu ndodhi zëvënsimi i gjuhës arbërisht, fjalës Arbëri, dhe arbër, me shqip. Shqiptar dhe Shqipëri. Në jug, në tokat e Epirit dhe të Toskërisë, shkiptarë u quajtën shqiptarët e islamizuar, kurse të krishterët ortodoksë mbajtën emrin arbër dhe arbanitas, në dallim nga turqit që i quanin të tërë banorët e trevave arbërore dhe epirote si arnaute dhe Arnautistan, kurse perëndimi katolik vazhdoi Të na quajë albanë në vend të arbanë, dhe Albani në vënd të Arbëri, në kujtim dhe respekt të asaj popullsie që luftoi kundër osmanlinjve dhe islamizmit. Emri epirotas dhe Epir u shkatërrua plotësisht nga sundimi i Ali Pashë Tepelenës i cili shkatërroi plotësisht në Toskëri dhe Epir të krishterët ortodoksë duke i shpërngulur për në jug dhe duke zbrazur Shqipërinë e jugut. Ali Pasha mund të mbahet kampion i vrasjes së shqiptarëve të jugut edhe ne tokat greke të sotme. Islamizimi i jugut për pasojë të ikjes dhe vrasjeve të ortodoksëve solli për pasojë përshpejtimin e përhapjes së fjalës shqip, shqiptar dhe Shqipëri. Mendoj se fjala shqiptar dhe shqipe apo shqiponjë nuk ka lidhje direkte me emërtimin e ri, por u përdor nga rilindësit për të ngritur moralin dhe forcën shpirtërore në luftën për pavarësi. Disa autoritete të albanologjisë, si Meyer, Miklosich, Hetzer dhe, mbi të gjithë, një studim i Bardhyl Demiraj, "Shqa in Albanischen - Sklavus"; megjithatë unë mendoj se këta albanologë gabohen kryekëput ashtu sikundër gabohet sot historiani i paguar O.J.Schmitt kur flet për marrëzi të tilla sikundër i përmend fjalën absurde `arnautashë` ose sërbë të islamizuar të cilët qenkërkan bërë shqiptarë pas 1389?! Gabimi qëndron tek mos kuptimi i fjalëve shqip. Sepse nuk mund kurrsesi një albanolog të përkthejë fjalën shkie ose shkja me fjalën skllav. Sllavët mund të përkthehen ashtu si e ka gjuha angleze dhe gjuhët latine -`slave` ose skllav, por fjala shkie vjen detyrimisht nga fjala `schism` ose skizma. Mund të thuet përse shizma ndër shqiptarët paska ndodhur kaq vonë gati 5 shekuj më vonë se sa ndarja e vërtetë e fesë kristiane. Mendoj se kjo ka një argument: banorët e trevave të Ilirikut apo të Ballkanit mbetën pas shizmës kristiane si të krishterë ortodoksë. Pas pushtimit turk mbështetja nga Kisha katolike u bë më e madhe se sa mbështetja ortodokse kështu që nëse katolikët ushtuan ose rezistuan ortodoksët e veriut u sllavizuan me dashje për të ruajtur fenë e tyre. priftipirro@hotmail.com

Literatura 1.(http://sq.wikipedia.org/wiki/Shqip%C3%ABria_n%C3%ABn_sundimin_osman#Ndarja_administrative_.28shek._XVI-XVII.29). 2. (http://www.albanians.gr/forumi/index.php?topic=7.0;wap2). 3. (http://www.peshkupauje.com/2012/04/kush-jane-shkijet-dhe-perse-serbia-duhet-te-heshte). 4. http://www.forumikatolik.net/shoëthread.php?t=12738 5. (http://www.shkoder.net/al/klementi.htm).

Helenët – janë edhe fise Iliro- Pellazge

Helenët – janë edhe fise Iliro- Pellazge

(Publicistikw-Histori, botuar nw gazeta, nw vitin 2010 dhe nw Librin `Kombi ShqiptarUnivers Historik dhe Fetar` vol 2)

Kështu që studiuesit, me Greqishten e lashtë kuptojnë gjuhën apo variantet e saj të shkruara, si gjuhë e qytetërimit të atëhershëm të popullit të Ballkanit perëndimor në trojet e Greqisë së sotme dhe më gjerë. Po ashtu një variant gjithëpërfshirës i greqishtes së lashtë ishte edhe gjuhë e dytë në një pjesë të madhe të Perandorisë Romake dhe është gjuhë zyrtare e disa kishave të sotshme ortodokse. Kjo gjuhë studiohet në shkolla e universitete në mbarë botën që nga koha e Rilindjes. Edhe greqishtja e lashtë sikurse latinishtja hynë në grupin e gjuhëve të vdekura. Atë e gjejmë në drejtime të ndryshme shkencore ekzakte dhe shoqërore. (http://www.answers.com/topic/greek-language, http://www.communicaid.com/language-courses/greek/index.php, http://www.toplanguagecommunity.com/greek-portal/, http://www.eslbase.com/language-exchange/greek, http://simple.wikipedia.org/wiki/Greek_language, http://www.studyabroad.com/lom/greek.html http://wapedia.mobi/en/Greek_language). Ja ç’këndonin Pellazgët në kohën e Pal Kunduriotit.(nga një fragment më i gjatë) Ashtu dhe ti moj Plak' e Athenës së vërtetë Gjëri Pelasgor' e vjetër, mburru se ke t'drejtë; Prapë dot munç të brohoriç si e ke zakonë Hire burrash Pelasgësh, si bëje gjithë monë Marrë nga Forumi shqiptar (Marrë nga Forummi shqiptar: Arcas 10/11/2005). Sipas studiuesit Çlirim Xhunga “Shpjegimi i prejardhjes së fondit të leksikut të greqishtes së vjetër mund të bëhet vetëm me anë të gjuhës shqipe. Greqishtja është një gjuhë e ndërtuar në katedra gramaticienësh. Ky pohim s’është i ri. Këtë e konfirmojnë si Haustratte, ashtu edhe D’Agnely, ndonëse unë nuk kam gjetur tek asnjeri prej tyre dëshmi gjuhësore bindëse. Por studimi ynë mbi greqishten e vjetër na tregon se këta dijetarë kanë patur prova të pakundërshtueshme për të shtruar këtë hipotezë, por kushtet nuk i kanë lejuar ta shtjellojnë atë. Greqishtja e vjetër jo vetëm që është një sajesë, një gjuhë e sajuar nga njerëz që flitnin një gjuhë tjetër, por ajo ngërthen në vetvete një mori problemesh të karakterit gjuhësor. Edhe leksiku i greqishtes së vjetër mbahet në këmbë nga rrënjë të shqipes. Në greqishten homerike rrënja e shqipes shfaqet e diversifikuar si në shqiptim dhe në të shkruar. Kjo ka ndodhur në radhë të parë sepse fjala shqipe ka kaluar nga njëri dialekt grek në tjetrin, duke pësuar ndryshime fonetike, dhe semantike sa që tek Iliada dhe Odisea ne gjejmë një mori fjalë që vërtiten rreth një rrënjë të vetme. Kështu krahas Re kemi Ra, krahas Er kemi Hr dhe Ir, krahas Pei kemi Fei, në krahë të Pa gjejmë Fa. Po kështu kemi Men, Man dhe Mhn, Damo dhe Dhmo, Xeir dhe Keir, Pur dhe Pir, Kar dhe Khr. greqishtja e vjetër ashtu edhe latinishtja s’janë gjë tjetër veçse vazhdime të deformuara të shqipes në dy alfabete të ndryshme. Vicens Dorsa (studiues arbëresh) shkruan se në shqipe ruhen rrënjët e dialektit (digamës) eolik parahomerik. N. P. Elefteridhi pohon se greqishtja në pjesën më të madhe u formua gati e tëra nga gjuha pellasgjike. Jakov Thomopullo dëshmon se ka lexuar mbishkrimet eteo-krete nëpërmjet gjuhës shqipe. Robert d’Angely shkruan: “...Shqiptarët janë më të vjetër se grekët, kjo s’ka dyshim, tingulli monosilabik është provë për këtë. Origjina e shqipes dhe e greqishtes nxjerr në pah në mënyrë të padiskutueshme raportin e vërtetë mes tyre, atë të prejardhjes së greqishtes nga gjuha shqipe: nëna e saj”.(R.D’Angely-Enigma). Sipas Robert D’Angely, thuhet: ‘Në vitin 146 p.e.s. ndodhi pushtimi i Greqisë nga romakët që quheshin Akaie. Gjuha e popullit ishte gjuha pellazgo-shqiptare, ndërsa gjuha zyrtare, latinishtja. Pas vitit 800 dhe veçanërisht pas skizmës së parë në vitin 860, datë kur fillon Perandoria bizantine (emër që iu dha Perandorisë romake të Lindjes kur ajo u nda nga Perandoria romake e Perëndimit), përdorimi i latinishtes zyrtare fillon të pakësohet në përpjestim me greqishten që është tashmë gjuhë e kishës së Lindjes. Ky evolucion i ngadaltë e bëri Bizantin një perandori me popullsi shqiptare dhe qytetërim helenik, me gjuhë zyrtare greqishten e vjetër. Atëhere populli, i cili si gjithnjë nuk e dinte latinishten dhe nuk e fliste atë. Po kështu ai nuk fliste njëkohësisht as greqishten e vjetër dhe së fundi as atë moderne, që ende nuk kishte lindur. Për popullin romako-bizantin, të dy gjuhët, latine e greke, ishin të panjohura’. (Robert d'Angely ‘Enigma ‘ -vëllimi i I, Pellazgët, 1990, f. 5-140). Për më tepër, për autorin, greqishtja e Iliadës është akoma më e vjetër, pra më arkaike se ajo e Odisesë. Iliada është e mbushur me fjalë pellazgjike, me sufikse dhe prefikse greke. Odisea u shkrua dhe u përkthye shumë kohë pas Iliadës, dhe u desh jo më pak se 150 vjet për të arritur greqishten e Odisesë.“ (Robert d'Angely ‘Enigma ‘ –po aty, 1990, f. 5-140). Përsa i përket origjinës së pellazgëve unë mbështes teorinë e Aristidh Kolës përsa i përket që pellazgët dhe ilirët si dhe helenët (grekët) si pjesë e tyre nuk janë popullsi indo-europiane por autoktone evropiane, por ka një teori krejt tjetër (që unë e mbështes por që nuk e ka parë ndonjë historian) e ardhur nga Testamenti i Vjetër i cili thotë se: - Pellazgu (apo siç e thotë një historian –Dardani) është stërnipi i Shem-it një nga djemtë e Noa-s me emrin Pelegu. Shemi (stërgjyshi i hebrenjve dhe djali i Noa-s së përmbytjes së madhe) kishte 5 djem dhe Arami biri i tij lindi Arpakshdin,-ky lindi Shelahun,-ky lindi Everin dhe ky lindi Pelegun. Ata u shpërndanë nëpër troje të ndryshme. Njëri nga ata Pelegu shkoi në gadishullin Ilirik dhe u dha emrin pellazgëve. Prandaj ndoshta nuk përkthehet në shqip siç janë munduar ta përkthejnë shumë historianë pro pellazgë dhe anti pellazgë (Testamenti i Vjetër- Libri i Zanafillës-‘Pasardhësit e bijve të Noah-ut-10-d-25. F.15). Ekziston dhe një konfirmim tjetër të cilin unë po e kujtoj në këtë shkrim përsa i përket origjinës iliro-pellazge të helenëve si dhe ndërthurjen e natyrshme dhe aspak armiqësore të citimeve historike. Sipas Myth&Legends të shkruar nga Thomas Bullfinch, 1993, Helenus-i ishte i biri i Mbretit Priam dhe mbretëreshës Hekubadhe vëllai binjak i profeteshës Kasandra. Helenusi quhej gjithashtu dhe Scamandrios. Sipas legjendës Kasandra shpjegonte profecitë por Apolloni ja kishte hequr asaj forcën bindëse, po kështu ishte dhe Heleni (Helenus-i). Në luftën trojane mori pjesë i udhëhequr nga vëllai i tij Hektori (Priami kishte 6 djem). Në fundin e luftës së Trojës, Helenus luftoi kundër vëllait të tij Deifobus (pasi u vra dhe Paridi) për tu martuar me Helenën, por Helena iu dhurua Deifobit. Heleni i mërzitur, iku në malin Ida por u zu rob nga Uliksi. Pas luftës së Trojës, Neoptolemi djali i Akilit, mori për robinjë dhe pastaj u martua me kunatën e Helenit dhe gruan e Hektorit- Andromakën, po kështu mori me vehte dhe Helenusin. Të tre këta jetuan në Molosi të Epirit, por Neoptolemi Para se të linte Epirin, i lejoi ata të themelojnë qytetin Buthros (Butrinti i sotëm). Neoptolemi u vra nga Oresti djali i Agamemnonit për shkak të Hermionit, bijës së Menelaut dhe të Helenës. (Myth&Legends të shkruar nga Thomas Bullfinch, 1993). Enea në udhëtimin e tij homerik (sipas Virgjilit) mbërriti në bregdetin e Butrintit dhe u habit kur takoi kushëririn e tij Helenus-in dhe gruan e kushëririt të tij Hektor Andromakën. Ata e furnizuan me ushqime dhe Heleni profetizoi (sepse këtë dhunti e kishte së bashku me motrën e tij binjake Kasandrën) që Enea do të bëhej babai I një kombi të madh (kujton që Enea u martua me Lavinjën nga ku lindi kombi romak dhe Roma). (Virgil in Aeneid Book III). Më vonë Helenus-i u martua me motrën e Neoptolemit për të mbajtur mbretërinë e Mollosisë dhe të Epirit. Si përfundim, kështu lindi dhe u forcua gradualisht populli Helen që sipas mitologjisë por dhe historiografisë ishte tërësisht një fis tërësisht iliro-pellazgik, dhe jo ndryshe nga ta. Kjo është dhe arsyeja që ata flisnin të njëjtën gjuhë sepse gjatë luftës por dhe gjatë robërisë nuk kishin nevojë për përkthyes, por dhe se kishin të njëjtat rite, doke e tradita. Ndoshta është më e arsyeshme që në të ardhmen historianët grekë dhe shqiptarë të hulumtojnë për lashtësinë e iliro-pellazgëve së bashku sesa duke kundërshtuar njëri tjetrin; megjithatë historia e vërtetë është ajo që thotë mitologjia e cila ka në thelbin e saj të vërteta të cilat historiografia greke, shqiptare dhe e huaj sot po i kupton më mirë qoftë me ndihmën e gjuhës shqipe, qoftë me tejkalimin e urrejtjes së disa individëve nga të dy anët të cilët s’bëjnë gjë tjetër përveçse do të vonojnë por jo do të pengojnë zbulimin e të vërtetave historike që fshihen në muzgun e të kaluarës së përbashkët të të dy kombeve tona.

Bibliografia -Robert d'Angely ‘Enigma ‘ -vëllimi i I, Pellazgët, 1990, f. 5-140). -Myth&Legends të shkruar nga Thomas Bullfinch, 1993). -Virgil in Aeneid Book III). -Testamenti i Vjetër- Libri i Zanafillës-‘Pasardhësit e bijve të Noah-ut-10-d-25. F.15). -pjesë shkrimi të botuar te gazeta Koha Jonë më 31 mars dhe 1 prill 2005). -Marrë nga Forummi shqiptar: Arcas 10/11/2005): (http://www.answers.com/topic/greek-language, http://www.communicaid.com/language-courses/greek/index.php, http://www.toplanguagecommunity.com/greek-portal/, http://www.eslbase.com/language-exchange/greek, http://simple.wikipedia.org/wiki/Greek_language, http://www.studyabroad.com/lom/greek.html http://wapedia.mobi/en/Greek_language). -Hofman (J. B. Hofmann, (EWG), 1950). -Smith, Anthony D. (1999). Myths and memories of the nation. Oxford University Press. p. 21. ISBN 0-19-829534-0. "It emphasizes the role of myths, memories and symbols of ethnic chosenness, trauma, and the ‘golden age’ of saints, sages, and heroes in the rise of modern nationalism among the Jeës, Armenians, and Greeks—the archetypal diaspora people"). -Argyris Eftaliotis një histori të Greqisë më 1901 me titullin ‘Historia e Romanëve’ -Neritan Ceka, "Iliret", T 2000, f.33). -Mathieu Aref, "Shqipëria, odiseja e pabesueshme e një populli parahelen"). -Markezines, "Political History of Modern Greece", book A, pp.208, Athens.). -Formumi Shqiptar- Pellazgët, 2005). -"The Albanians. An Ethnic History from Prehistoric Times to the Present", Edwen E. Jacques). -Prof. Nezir Myrta (Drillon Gega) albanologu Nezir.Myrta@shqiperia.com)

Perse Korca mbeti pa Kishen e saj Karakteristike te `SHEN GJERGJIT`

Korça e shekullit të XX-të ishte Korça e Shën Gjergjit. Kjo është historia e një kishe legjendare në Korçë, nga ndërtimi i saj, shkëlqimi dhe aktiviteti deri në vitin 1968, kur ‘lart’, për arsye të paspjegueshme, kishin vendosur të shpëtohej Kisha e Mitropolisë, por jo Shën Gjergji…

Prof. Pirro Prifti, Tiranë

Shen Gjergji mbetet shenjtori karakteristik shqiptareve. Argumentet se përse Shën Gjergji është shënjtor karakteristik dhe I dashur për komunitetin Orthodoks shqiptar gjithmonë ka qënë lidhur me Heroi tonë kombëtar Gjergj Kastiroti-Skënderbu I cili u lind në një Familje orthodokse nga Babai Gjon ( emër I cili nuk është vetëm emër katolik siç pretendojnë sot disa katolikë, sepse në atë kohe shumica dërrmuese e popullatës arbërore dhe epirtote ishin të ritit lindor dhe emrat që sot quhen si katolkë ishin në atë kohë edhe orthodoksë), dhe nënës Vojsava. Stema dhe Flamuri I kësaj familje të lashtë ishin simbole të ritit bizantin,. Këtë symbol Shqipëria e sotme e ka në Flamurin e saj zyrtar. Heroizmat e Gjergj Kastrioti-Skënderbu I cili lindi me 23 prill 1405 sipas kalendarit të vjetër (sot I bie me kalendarin e ri 6 maj), ditën e Shënjtit Shën Gjergjtrofeprurësit, bënë që jo vetëm në popullatën orthodokse shqiptare për në të gjithë popullatën shqiptare katolike dhe myslimane të nderohet kjo ditë.

Madje në shumë fshtara të sotme të Shqipërisë festohet edhe tek popullata myslimane dita e Shën Gjergjit apo dita e pranverës. Në Elbasan festohet në 14 Mars në popullatat e veriut të Shqipërisë festohet me 1 Mars, duke përkujtuar dhe nderuar Heroi Kombëtar Gejgr Kastrioti -Skënderbeun se sa Shënjtorin Shën Gjergj, pikërisht sepse këto popullata myslimane në reminishencën e tyre përkujtojnë jo datën egzakte të Shëntit Shën Gjergj por përkujtojnë dhe nderojnë Heroin Kombëtar. Në Komunitetin tonë orthodox Shënjtori Shën Gjergj në kalendarin e sotëm orthodox festohet me 23 prill dhe nga katolikët me 6 Maj. Për shkak të nderimit dhe përkujtimit të Heroit tonë Kombëtar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu kemi një lidhje analogjike me Shënjtorin Shën Gergj I cili ka jetuar në Kapadoki nga vitet 500 e.s., dhe komuniteti ynë orthodox I cili krijoi Kishën e vet Autoqefale Orthodokse shqiptare nën drejtimin e Peshkopit tonë të nderuar Fan Stilian Noli I cili e bëri Krishtin të flasë shqip në Kishat orthodokse të Shqipërisë, ky komunitet orthodox u vendosi shumë kishave orthodokse në Shqipëri emrin e Shën Gjergjit. Nuk ka në asnjë vënd në Ballkan e ndoshta dhe në botë që të ketë kaq shumë kisha orthodokse me emrin e Shën Gjergjit se sa në Shqipërine e viteve para 1967. Diktatura shkatërroi kishat e xhamiat. Por në 1992 me ardhjen e demokracisë edhe komuniteti Orthodoks mori frymë lirisht dhe me ndihmën e Fortlumturisë së tij Anastas ndortoi dhe rindërtoi kishat e plot gjëra të tjera. Problemi qëndron edhe sot e kësaj dite se disa kisha me emrin Shën Gjergj (madje dhe kisha me erma tjetrë si p.sh., Kisha e Shën Marise e Tiranës), kur u rindërtuan nuk I u vu emri I mëparshëm. Pse? Kjo kërkon një analizë që unë tani për tani nuk e bëj dot por do të ngre problemin e Kishës së famshme të Shën Gjergjit Korce Kishë e cila u ndërtuar me kursimet e Korcarëve me gurë të mëdhenj dhe varrezën përqark saj, por pasi u prish nga diktatura u shkatërruan gurët mollokë, u larguan varrezat, populli u hidhërua kur u prish kjo kishë. kjo Kishë e famshme e Shën Gjergjit, përcaktonte identitetin e orthodksëve korcare nuk egziston sot. Ndoshta është bërë pa qëllim mos vendosja e emrit të Katëdrales se sotme të Korcës, por duhet ndërtuar në Korç e Kisha identifikuese dhe karakteristike e Shën Gergjit, sepse por ndryshohet dhe tjetërsohet reminishenca dhe imazhi I së kaluarës së Kishës së Shën Gjergjit, madje shumë Korcarë orthodoksë kanë ikur, ose janë `bërë` grekë, ose janë `bërë` vllehë duke e lënë Korçën një qytet orthodox pa Shënjtorin e vet. Kjo gjë duhet të ndryshojë. Shume kisha ne Arberi, Epir dhe ne Shqiperi para vitit 1967 kishin emrin e SHEN GJERGJIT. Ne kishat e restauruara nenvdrejtimin e Fortlumturise se tij ANASTAS, asnje kishe nuk i u vendos emri tradicional shqiptar per orthodokset shqiptare emri SHEN GJERGJ. Madje kisha kryesore e Shen Gjergjit Korce e cila u prish ne 1967, kur u ndertua nje e re , nuk e mori emrin Shen Gjergj. Perse? Pa i hyre aluzioneve, iluzioneve, konspiracioneve, KOASH ka per detyre te vendose emrin e kishes kryesore ne Korce emrin me te cilin krenohej Korca: Kisha e Shen Gjergjit. Intelektualet orthodokse te Tiranes ftojne te gjithe okomunitetin orthodoks te perkrahin nismen e vendosjes se Kishes katedrale ne Korce emrin e SHEN GJERGJIT. KOASH duhet te degjoje zerin e besimtareve te saj. Prandaj po shkruaj edhe këtë herë per SHEN GJERGJIN dhe per Kishen e Shen Gjergjit ne Korce e cila nuk egziston. Shen Gjergji festohet me Kalendarin e vjeter me 23 Prill. Nga Shenjtor e mori emrin Heroi yne Kombetar Gjergj Kastrioti -Skenderbeu. Per nder te Heroit Kombetar Gjergj Kastrioti -Skenderbeu- Komuniteti orthodoks shqiptar per nder te tij dhe ne perkujtim te tij se bashku me Shenjtorin Shen Gjergj, u ka vene nje mori kishave orthodokse emnrin Shen Gjergj. Kisha e Shen Gjergjit ne Korce e cila u shkaterrua nga komunizmi, nuk u rindertuar me duke e lene Korcen si nje qytet pa identitetin e saj te lavdishem Per ata qe nuk duan te kuptojne. Pergjigje te Nderuarit dhe Mikut tim At Grigorit, I Nderuar Grigor, mos te te vije hic keq sepse problemin nuk e kam ngritur per te share KOASH-in dhe as Fortlumturine e tij Anastas, perkundrazi. Duhet ta lexosh edhe njehere se ckam shkruar dhe do ta kuptosh. Shen Gergji ka qene dhe mbetet identiti i Komunitetit Orthodoks ne Korce. Kisha u shkaterrua nga diktatura. Ne kerkojme te ringrihet nje Kishe me emrin e Shen Gjergjit ne Korce, ose te gjendet nje menyre per te zgjidhur problemin. Pergjigje te Nderuarit Aleksander Dimroci I Nderuar Aleksander Dimroci, thirrjen e beme jo per te treguar se kush eshte me besnik ndaj Fortlumturise Anastas, por e beme per te treguar se Shen Gjergji eshte Shenjtori kryesor i Orthodoksise sepse kjo lidhet me ermin e Heroit Kombetar Gjergj Kastrioti -Skenderbeu, prandaj shume kisha orthodokse e kane kete emer ne Shqiperi, Se dyti problemi qendron tek Kisha e Shen Gjergji ne Korce e cila u shkakterrua nga rregjimi komunist dhe nuk u rindertua nje kishe me ermin e Shenjtorit Shen Gjergj. Duhet te dini i nderuar Aleksander Dimroci se Shen Gjergji eshte Shenjtori karakteristik i Korces. Mos pasja e nje kishe te tille ne Korce e ka bere te rrije ne hije identiteti orthodoks ne Korce duke shkaktuar nje konfuzion ne komunitet sepse harrohet identiteti shqiptar i percaktuar nga Kisha Shen Gjergjit.

priftipirro2017@gmail.com

Gjergj Kastrioti – Skënderbeu, vija ndarëse midis Shqiptarëve dhe Antishqiptarëve

Këmbëngulja e njerëzve të caktuar, përfshi këtu dhe përkthyesin e veprës Skënderbeu nga O.J.Schmitt-i, krahas përfitimit nga shitja e veprës në fjalë, nëpërmjet bërjes së reklamës nga TV private Klan dhe Top Channel, kanë arritur të prekin vijën ndarëse përtej së cilës mund të shihen vetëm shqiptarë, që nuk e duan Shqipërinë, të kamufluar apo dhe apostatë që tregojnë zemrën e tyre plot helm e dashakeqësi.

Këtu bëhet fjalë për një përkthim të thjeshtë që përkthyesi do ta promovojë e ta shesë librin e tij pavarësisht nga reperkusionet dhe komentet aspak respektuese ndaj heroit kombëtar. Nuk do të kisha shkruar në mënyrë të përsëritur këtë shkrim nëse nuk do të ishte parë këmbëngulja e përkthyesit për të vërtetuar gjoja që: – duhet parë heroi kombëtar jo si mit por ai reali!?

E nëpërmjet këtij argumenti zhgënjyes kërkohet që nëpërmjet të dhënave që ‘nuk na i paska dhënë asnjë autor tjetër’ sesi Heroi kombëtar na paska filluar luftën kundër turqve sepse turqit i kanë vrarë të atin (pse si mendon autori, çdo djalë a nuk do të kishte luftuar kundër vrasësit të babait ?); megjithatë argumenti tjetër me të cilën përkthyesi ka bërë reklamën, ishte që i ati i Skënderbeut quhej Ivan dhe se e ëma e Skënderbeut, Vojsava ishte sllave.

E me këto “risi”, përkthyesi na paska zbuluar Amerikën, duke marrë poza në TV si ndonjë ‘profesor i mbaruar’ që na e njokërka historinë e Kastriotëve (sigurisht nëpërmjet veprës së Schmitt), më mirë se historianët e debatit apo të historianëve të tjerrë të nderuar, por harron se del zbuluar katërcipërisht kur të tjerët që dëgjojnë këto blasfemi klienteliste dhe snobiste ndaj të huajve, se dy nga autorët më në zë shqiptarë: F. S. Noli, dhe K. Frashëri, kanë shkruar monografi të shkëlqyera për heroin kombëtar dhe F.S. Noli ka një bibliografi prej 600 autorësh (përveç Ou Xhej Schmitt-it që s’pati fatin t’i referohej), pa përmendur M. Barletin, i cili si bashkëkohës nuk diskutohet për thëniet e tij e sidomos për argumentet e lartpërmendura të Shmitt-it: Emrin e babait të Skënderbeut, nënën sllave Vojsava, dhe arsyen përse nisi luftën – argumente që përkthyesi ynë i nderuar po ta kishte lexuar veprën e Barletit, gjithashtu nuk do të merrte barrën e rëndë të përkthente një monografi që i shërben akademikëve e aspak popullit të thjeshtë (e jo më pastaj të mundohej t’i bënte publicitet një vepre profesionale që s’i duhet aspak lexuesit nëse bëhet fjalë për të hedhur dyshime ndaj një Heroi kombëtar).

Po të lexonte të paktën Skënderbeun e F. S. Nolit mund të shihte që të tre argumentat ‘e reja’ të O.J.Schmitt-it janë rrahur e përpunuar, argumentuar e stërthënë nga F. S. Noli me aq qartësi e në mënyrë bindëse saqë përkthyesi ynë nuk do t’i lindte nevoja të përkthente veprën e Schmitt-it nga aspekti profesional, por do t’ja u linte më mirë përkthimin akademistëve historianë të shkencës shqiptare se sa të ngrinte një rrokopujë amatoreske duke përzierë pa kuptim historianë e gjuhëtare vetëm e vetëm për publicitet e që t’i shitej përkthimi. Një nga autorët më të vjetër që i referohet Noli në monografinë e tij (të cilin përkthyesi-amator nuk e zë në gojë, domosdo se nuk e ka lexuar), është Tivarasi (latinisht – Antivarino) i cili ka botuar që më 1480 në Venedik një vepër për Skënderbeun (pra, përpara Barletit) për të cilin Biemi jep të dhëna më të plota për të përfshirë gjithashtu në bibliografinë e F. Nolit), i cili shpjegon fare mirë gjenealogjinë e Gjergj Kastriotit, familjes së tij, pesë motrave e katër vëllezërve dhe fatin e tyre.

Po të vëresh me kujdes pas debateve ku amatori ynë rrinte si Judë i antishqiptarizmës, mund të kuptosh dhe disa aspekte të tjera që fshihen nën këtë blasfemi ndaj heroit kombëtar, blasfemi të cilat për fat të keq nuk duhej përfshirë F. Lubonja, i cili ndoshta nuk e ka kuptuar qëllimin aspak nderues ndaj Heroit Kombëtar.

Këto aspekte janë: – Ulja e figurës së Skënderbeut për qëllime klienteliste (pra reklamë negative për të shitur përkthimin) – përfshirjen e TV private dhe disa miqve për ta bërë sa më serioze (sigurisht për qëllime klienteliste) një histori e cila është rrahur e stër-rrahur nga mijëra autorë shqiptarë e të huaj të interesuar e që kanë nderuar me shkrimet e tyre një hero sa kombëtar për shqiptarët aq dhe ndërkombëtar për shkak të luftës së tij anti turke e anti islame, – me dëshirën e tij për të shitur librin, ndoshta pa dashje ka aktivizuar njerëz të caktuar të cilët njihen si dyshues (që të mos u themi anti-shqiptarë) kur përmendin që në disa libra surrogato apo komente dashakeqe nën maskën e “sqaruesve të historisë shqiptare apo të rishikuesve të historisë shqiptare”, që Skënderbeu ishte për bekatshizmin dhe jeniçerët shqiptarë besnikë të tij erdhën dhe përhapën bektashizmin pra islamizmin e moderuar, – gama e këtyre njerëzve që jetojnë në Shqipëri por që janë antishqiptarë të vërtetë nëpërmjet maskimit me luftën kundër komunizmit – kanë kohë që po përpiqen të rishikojnë historinë e Shqipërisë e pikërisht hedhjen baltë mbi Heroin kombëtar (mbi origjinën e tij, familjen e tij, luftën e tij qoftë kombëtare e qoftë fetare kundër turqve), e duke bërë shaka apo duke e përfolur në Portokalli, duke nënçmuar frazën prekëse të dhuruar në nderim të tij nga Vatikani “Atlet i Krishtit”, duke bërë aludime absurde me gjendjen e sotme të simboleve kombëtare praktikisht të krishtera në një shtresë të gjerë “islame” sipas tyre.

Këto dyshues nën maskën e rishikimit të historisë, nën maskën e shitjes si pa të keq të vlerave që nuk e nderojnë Heroin tonë kombëtar, nën maskën e shakave apo të talljeve të Heroit kombëtar (mund ta vini re edhe për heronj të tjerë), nën maskën e lavdërimit të të ashtuquajturës ‘tolerancë fetare’ ( ku mund të shash çdo gjë kombëtare por pa prekur identitetin e sharësve), lexuesi dhe populli shqiptar mund të shohë e të dallojë se përse në Shqipëri ka pak nacionalizëm, se përse në Shqipëri përbalten heronjtë (qofshin ata dhe të luftës antifashiste), se përse në Shqipëri ekziston një klimë e luftës së fshehtë të klasave e cila mbahet ndezur nga njerëz të caktuar, kryesisht nga ata që kanë gëlltitur një ‘lugë çorbë’ qoftë për shkak të varfërisë, qoftë për shkak të pasurimit të shpejtë, qoftë se janë disa nga ata antishqiptarë të vërtetë.

Unë mund t’i kujtoj jo vetëm përkthyesit të nderuar, ashtu dhe të tjerëve, rrezikshmërinë se nëse kjo gjë do t’i ndodhte Heroit Kombëtar Turk Qemal Ataturkut, personat që do të talleshin me të apo që do të hidhnin dyshime ndaj tij, me siguri qeveria turke do t’i fuste në burg; ose nëse do të hidheshin dyshime apo sharje (qoftë dhe të kamufluara) ndaj Linkolnit, apo Xh. Washingtonit, këta njerëz pa tjetër do të hidheshin në gjyq; ose nëse do të shahej nëpër shkrime Jan Husi i Çekisë nga ndonjë çek, apo Heroi kombëtar grek nga ndonjë shkrimtar apo komentues grek, apo Car Llazari i serbëve nga ndonjë serb, apo ndonjë hero tjetër kombëtar i çdo vëndi respektiv, (kështu si bëhet në Shqipëri) këta vende do të merrnin masa ligjore ndaj tyre.

Në përfundim mund të them që janë disa heronj, janë disa vepra, janë disa aspekte me të cilat nuk duhet luajtur, sepse çdo vend sado që ndryshon, ka një ose disa figura kombëtare të cilave u referohet e nuk luan me to, as hedh dyshime e as bën ‘zbulime në jetën e tyre.

Edhe Shqipëria duhet të ketë tabu-në e saj, vijën ndarëse të saj, identitetin e saj me të cilën nuk duhet luajtur as për amatorizëm, as për komercializëm e as për të ekspanduar ideologji fetare, që vetë vendi apo vendet ku aspirojmë të futemi. I nderuar përkthyes lëre përkthimin tënd të shitet pa e reklamuar më, sepse je duke prekur një tabu të shenjtë për shqiptarët.

Në përkujtim të 115 vjetorit të vdekjes së Papa Kristo Negovanit, pse “harron” KOASH?!

Perse dhe si është e mundur të “harroj” KOASH?! Papa Kristo Harallambi që njihet më shumë si Papa Kristo Negovani (1875 – 12 shkurt1905) ka qenë prift ortodoks shqiptar dhe veprimtar i lëvizjes kombëtare në kapërcyell të shekujve XIX-XX. Lindi ne Negovan afër Follorinës në kohën e Perandorisë Osmane, një fshat që, bashkë me Bellkamenin fqinjë, kishte qenë banuar në mesin e shekullit të nëntëmbëdhjetë nga shqiptarë të Plikatit të krahinës së Kolonjës. Shkollën e bëri në Athinë, ku e dërgoi i ati Harallamb Çali, që ishte tregtar. Shkrimtar dhe klerik patriot. Luftoi kundër synimeve shkombëtarizuese të kishës e të qarqeve shoviniste të borgjezisë greke. Propagandoi idenë e bashkimit të forcave patriotike në luftën kundër lakmive të shteteve shoviniste fqinje. Vdiq i masakruar barbarisht nga andartët grekë.

Vdekja e të atit, të cilin e vranë banditët më 1891, e shtrëngoi Kristo Negovanin të braktisë studimet e të punojë si mësues në një shkollë fillore greke në Leskovik për të mbajtur familjen. Më 1894 emigroi në Braila të Rumanisë ku punoi tre vjet si marangoz. Po këtu ra në kontakt me lëvizjen kombëtare dhe mësoi të shkruajë shqip (me alfabetin e Stambollit). Më 1897 u kthye në fshatin e lindjes, u shugurua prift dhe vazhdoi punën si mësues. Shtëpinë e vet Negovani e ktheu në shkollë dhe u mësoi shkrim e këndim shqip mbi njëqind fëmijëve e të rriturve. Ai edhe meshën e mbante shqip, gjë që nuk i pëlqeu aspak hierarkisë ortodokse greke.

Më 10 shkurt 1905 Negovani mbajti një shërbesë kishtare shqip në prani të Karavangjelisit, peshkop i Kosturit, i cili duke dalë nga kisha, flitet se tha ato fjalë fatale, “Mos të gjettë viti tjetër ndër të gjallët”. Pas dy ditësh, të shtunën, 12 shkurt 1905, fshati u rrethua nga banditë që e detyruan tridhjetëvjeçarin Negovani të vetëdijshëm për fundin që e priste, të dilte jashtë shtëpisë në mes të natës për ta masakruar pastaj me sëpatë bashkë me pesë të tjerë, ndër ta edhe i vëllai. Për të marrë hak për këtë akt që hierarkia ortodokse greke ua veshi shqiptarëve, komiti shqiptar Bajo Topulli (1868-1930) i zuri pritë dhe vrau Fotin, peshkopin e Korçës, në shtator 1906.

Tituj të veprave

Papa Kristo Negovani është autor proze e poezie, si dhe tekstesh shkollore, përkthimesh e përrallash. Veprat e tij u botuan në revista të kohës, sidomos në Kalendari kombiar. Ndër botimet e tij janë:

Istori e dhiatësë vietërë, Bukuresht 1899; Vjershë shkresëtoreja, Sofje 1899; vjersha Prisheja e Hormovësë, Sofje 1903; një përmbledhje vjershash me 78 faqe ; Bënjatë të shënjtorëvet dërgimëtarë, Sofje 1906 (Bëma të apostujve shenjtorë); – libri me 122 faqe dhe një tjetër me 16 faqe Istorishkronja e Plikatit, Selanik 1909, botuar pas vdekjes; Përshtatjet e fabulave të Ezopit dhe të La Fontenit dhe poezia e tij didaktike me frymë patriotike e edukative u drejtoheshin kryesisht fëmijëve. Ato paraqesin kryesisht interes historik dhe mund të themi se nuk dallohen për ndonjë vlerë artistike të veçantë; Vjershëshkresëtoreja (1899 – vargje); I drunjti kryq (1906 – vargje vepra në dy pjesë) – Sofje 1906; Prishja e Hormovës (1904 – vjershë lirike); I vogëli Donat Argjendi (1908 – novelë për fëmijë) – Sofje 1904.

Referimet Robert Elsie : Histori e Letërsisë Shqiptare. Botim i dytë. Përktheu nga anglishtja : Abdyrrahim Myftia. Pejë : Dukagjini 2001, Fq. 211 – 212. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Kristo_Negovani

Kuvendi i Arbërit 1703 – 317 vite më pas

Një nga ngjarjet më të bujshmë nacionale dhe religjioze të Shqipërisë nën sundimin e Perandorisë Osmane ishte mbajtja e Kuvendit të Arbërit me dt.14 dhe 15 janar 1703 në fshatin Mërqi të Lezhës në Kishën e Shën Gjon Pagëzorit të atij fshati nën kryesinë e ipeshkvit Zmajeviç ditën e dytë të djelë pas krishtlindjeve. Në Koncilin e Arbërit muarën pjesë: Imzot Pjeter Karagjiku, arqipeshkëv i emnuem i Shkupit. Imzot Gjergji, ipeshkëv i Zadrimës. Imzot Nikollë Vladanji, ipeshkëv i Lezhës. Imzot Ndue Babi, ipeshkëv i emnuem i Shkodrës. Imzot Marin Gjini, ipeshkëv i zgjedhun i Pultit. Atë Fra Egjidi de Arsenta, Prefekt Apostolik i Misioneve t’Arbënisë. Atë Fra Frano Maria a Lycio, Prefekt Apostolik i Misioneve të Maqedonisë. Atë Fra Martini nga Gjonima (Gjonmi), i pari i Provinçes së Fretënve. https://ëëë.vaticanneës.va/sq/bota/neës/2019-01/kuvendi-kishtar-arberit-mborjtja-identitetit-kombetar-fetar.html

Ky Koncil mbajt për të ruajtur kristianizmin në tokat e Arbërisë kryesiht të veriut dhe të Kosovës . Koncili u mbajt në gjuhënlatinë dhe arbërisht. intteresant është fakti se në këtë konsil i cili u quajt i Arbërit tokat e shqipërisë u quajtën Arbëri dhe ggjuha arbënisht, por u fol për herë të parë për elementin shqiptar dhe gjuhën shqip. Këto element shqiptar dhe shqip i u atrubuan sarbërisht folësve apo më mirë shqip folësve myslimanë të vilët ishin kryesisht arbër të konvertuar në myslimanë osë të huaj të ardhur nga  provncat e largëta të Perandorisë Osmane kryesisht nga Persia, Abhazia, Libani, Cerkezë, pak turq,
KonsilI i Arbërit, u mbajt në zbatim të Propagandës FIDE, e cila u krijuar rreth vitit1622 nga Papa Gregori XV, me qëllim për të rregullua punëte misionarëve katolikë në vëndet ku kristianizmi ishte dëmtuar apo zhdukur ose ishte në prag të zhdukjes, sidomos në gadishullin ballkanik.

Kongregacioni FIDE kishte për qëllim si Kongregacion për Evangjelizimin e Popujve, dhe vetë emri FIDE u vendos për shkak të pallatit FIDE – i cili u ndërtua në Romë sipas arkitektit Bernini dhe arkitetktit Borromini.Ky Program u aktivizua plotësisht nga Papa Urban VIII më 1627 duke trainuar në fillim misionarët katolikë të cilët erdhën dhe në Arbëri dhe në Epir. Kongregacioni FIDE kishte në atë kohë 186 archdiocese, 785 diocese, 82 vicariate apostolic, 39 prefecture apostolice, 4 administratione apostolike, 6 missione sui iuris, 1 territorial abbacy, and 6 military ordinariates,” in today’s modern organization https://en.ëikipedia.org/ëiki/Congregation_for_the_Evangelization_of_Peoples

Me këtë Program FIDE, u trainuan dhe priftërinjtë katolikë të famshëm të Arbërisë, Pjetër Bogdani në kolegjin ilirik në Ankona si dhe para-ardhësit e tij Pjetër Budi dhe Frang Bardhi të dy rreth viteve 1640. Kurse Pjetër Bogdani u bë prift katolik në Pult dhe në 1654 – 1656  u tiullua Doktor në Teologji dhe Filosofi. Po kështu dhe Castellano i cili  erdhi me mission në jug në Himarë por në vitet 1730 për të katolicizuar jugun https://es.ëikipedia.org/ëiki/Pjet%C3%ABr_Bogdani.
Koncili i Arbërit u realizua nën kujdesin e Papa Klementit XII ( siç u quajt nga arbërit katolikë të asaj kohe – Papa Pretëmadhi).  Në përfundim, dekretet, pra vendimet e Koncilit të Arbërit, shkruar në shqip e latinisht nga vetë imzot Zmajeviçi, iu paraqitën për shqyrtim Papës dhe, pas miratimit më 28 janar 1704, u botuan nga Propaganda Fide nën titullin “Kuvendi i Arbnit o Koncili Provinciall i mbledhun Vjetit mijë shtaqind e tre ndenë Shqiptarin Klementin XI papë Pretëmadhin”. Aty tekstualisht u fol edhe për arbërit edhe për shqiptarët! ipeshkvi Zmajeviç tha:

“Ju binda urdhënit; ju solla dheut; kërkova rruzullimin; pashë plagët e tij. Pashë, – uh, ç’dhimbje, – vu nën haraç atë që dikur kje despoti i Provincjave; (pashë) (Shypninë) Zonjën e gjindëve ndrydhë nën thember, me dhimbje të idhta; shqytin e trimave – shembë; murin e forcës sonë – rrenue! E ndërkaq unë, me vëllazën të mij të tjerë të Arbënisë… lusim Hyjin t’ju ruejë Ju, Papën Arbënesh Pretmadhin, për shumë mot në Kishë e edhe ne të na ruejë shëndosh pa kurrnjë të keqe… Shkrue në Perastti, ditën e dhetë të korrikut, në vjetë të Krishtit njimië e shtatqint e tre”. (https://ëëë.vaticanneës.va/sq/bota/neës/2019-01/kuvendi-kishtar-arberit-mborjtja-identitetit-kombetar-fetar.html) Papa Klementi XI , alias, Xhanfrançesk Albani, me prejardhje nga Arbëria (ose siç i themi sot-shqiptare), këtë ngjarje të madhe kishtare e kombëtare ia besoi kryeipeshkvit të asaj kohe të Tivarit, imzot Vinçenc Zmajeviçit. Arbëria e cila tashmë filloi të quhej Shqipëri për shkak të popullatës arbirëisht folëse apo më mirë shqip folëse myslimane, ishtë islamizuar në shumicën dërrmuese të trojeve për shkak të sundimit të ashpër Osman. Për këtë arësye popullatës së Arbërisë dhe Epirit i ndodhën këto fataliete menjëherë pas pushtimit Osman dhe më vonë në vitet në vazhdim e deri në 1703: -Ose popullata u largua me nxitim , kryesisth shtresa e pasur dhe e mesme e qyteteve dhe e fushave, për në itali, Kroaci, More, Rumani, Ukrainë (dhe Odesa); në kuadrin e 40 viteve rresht pas pushtimit të Shkodrës, u larguan rreth 300.000 njerëz, Në Italinë e Jugut u quajtën arbëreshë, kryesisht popullatë orthodokse, kurese në Venedik dhe Kroaci, ikën arbërit katolikë. – ose një pjesë e popullatës u bashkua rreth Kishave orthodokse slave serbe dhe u quajtën -shkie, ose rreth kishave orthodokse bullgare dhe u quajtën maqedonas ose rreth kishave bizantinë në Greqi dhe u quajtën arvanitas, ose ata qe i kën në Rumani e Ukrainë u quajtën arnautë, kurse në Mal të zi arbërit orthodoksë u konvertuan në kishën serbe dhe u quajën malazezë (Mali i Zi- Maleci), -ose një pjesë e popullatës u fsheh në male për një kohë të gjatë dhe që andej luftoi kundër osmanëve sin ë veri ashtu dhe në jug, por mw vonw zbriti gradualisht nw fusha e qytete, – një pjesë e popullatës me kalimin e kohës u islamizua me dhunë ose me ligje e favore nga Osmanët me qëllim që të pushonin kryengritjet, – fushat e Arbërisë dhe Epirit ( fushe Kosovë, fushë Shkodër, fushë Shqipëri e Mesme, Fushë Korcë, Fushë Shkup, fushë Janinë, Fushë Myzeqe dhe vlorë, etj) dhe qytetet të cilat u ndërtuan jashtë Kështjellave të rrafshuara nga Sulltan Mehmet Fatihu me një Urdhër të veçantë të asaj kohe, dhe u mbushën gradualisht me të ardhur bujkrobër nga Perandoria osmane persë, abhazë, çerkezë, libanezë, sirianë, si dhe romë nga egjipti, apo romë ( jevgj) të ballknait; p.sh., Shkodra u mbush me myslimanë persë, dhe më vonë me shqiptarë nga malësia të islamizuar. Pak a shumë kështu ndodhi dhe në qytetet e tjera shqiptare, -një pjesë e popullatës mbeti deri në pavarësinë e Shqipërisë si popullatë laramane katolike apo orthodokse, ose mori fenë e bektashinjve gjërëisht në jug Shqipërinë e mesme dhe në veri, më pak.

Ky problem islamizimit të Arbërisë, Epirit dhe në përgjithësi të Ballkanit detyroi Propagandën FIDE të ri-kristianizoje këto troje. Propaganda FIDE pati sukses kryesisht në veri të Shqipërisë që atëhere quhej akoma Arbëri, si dhe në Kosovë e Maqedoni; kurse në Jug të Shqipërisë , kryesisht në Epir për shkak se Patrikana e Stambollit dërgoi Shën Kozmain i cili u përpoq të ruante dhe të gjallëronte orthodoksinë dhe kryesisht atë bizantine ( pra jo orthodoksinë sllave), nuk pati sukses.

Pra mund të thuhet se që nga shek i XV e deri në fillim të shek XVIII (pra 1703), u krijua një popullatë e re që u quajt shqiptare dhe vëndi Shqipëri, që kishte dy dallime: ishte myslimane por fliste gjuhen e lashtë të Arbërisë dhe të Epirit që u quajt gjuhë shqipe. Kjo u përhap shumë deri në 1912 , ku megjithëse njerëzit quheshin turq ose grekë, apo latinë, më në fund, në Pavarësinë e Shqipërisë u quajtën shqiptarë, myslimanët, orthodoksët, katoliket dhe bektashinjtë e këtyre trojeve.

Madje Kisha katolike dërgoi dhe popullatë katolike në numur të vogël sidomos në veri kryesisht në Shkodër qytet dhe rrethina të ardhur nga Libani, Tunizia, ndoshta Maroku(?!)

Ky veprim i Kishës Katolike nëprëmejt Koncilit të Arbërit dhe dërgimit të misionarëve dhe popullatës katolike në veri, minimizoi në veri të Shqipërisë islamizimin, kurse në jug nuk pati sukses të madh. Nuk pati sukses të madh as Shën Kozmai i cili më tëper u përpoq të bindëte popullatën që të fliste bizantinisht (greqisht), dhe të mos lutej në arvanitisht. Kjo shkaktoi konflikte të mëvonshme (https://en.ëikipedia.org/ëiki/Islamization_of_Albania). Sidoqoftë Koncili i Arbërit pati rëndësi të madhe në ruajtjen e identitetit arbëror-shqiptar dhe në ruajtjen e kristianizmit, duke krijuar premisa për të ruajtur gjuhën arbërisht – epirotisht-shqip e cila u realizua në Kongresin e Manastirit në të cilin ishte Drejtuesi Kryesor imzot Gjergj Fishta. Në kujtim të kësaj date dotë ishte mirë që të mbaheshin kumtesa dhe konferenca edhe kombëtare pavarësisht religjiozitetit, dhe shpresojmë që në vitet e ardhshme të përkujtohet më mirë. priftipirro2017@gmail.com

Përse KOASH duhet të vlerësojë zyrtarisht Figurën e Gjergj Kastrioti-Skënderbeut.

Viti i Gjergj Kastrioti-Skënderbeut, i lançuar nga shteti me rastin e 550 vjetorit të vdekjes së Heroit Kombëtar, ka shënuar shumë konferenca, mbledhje e takime përkujtimore për të përkujtuar veprën e pavdekshme të Heroit tonë Kombëtar Gjergj Kastrioti Skenderbeu. Madje edhe në Itali, tek Arbëreshët, këtë muaj është përkujtuar Heroi Kombëtar. Në këtë aktivitet mori pjesë edhe Presidenti shqiptar.

Përkujtimore në respekt të Heroit, takime dhe mbledhje janë bërë edhe në Kosovë, Prishtinë, ku është Busti i Heroit Kombëtar, por edhe në trevat dhe diasporën shqiptare. Njihet gjithashtu kontributi i Kishës Katolike, e cila e vlerësoi Gjergj Kastriotin-Skënderbeu me titullin `Atlet i Krishtit`.

Shumë vende të tjera ku ka komunitete shqiptarësh, Heroi ynë përkujtohet me respekt të madh. Madje edhe shtete të tjera si Franca, Austria, Polonia, madje dhe Rusia, kanë edhe skulptura dhe përmendore të Heroit tonë Kombëtar. Shumë autorë dhe historianë të vendit dhe të huaj kanë shkruar për kontributin e jashtëzakonshëm të Heroit Kombëtar në ruajtjen e lirisë dhe pavarësisë së popullit Arbëror dhe Epirot, si dhe për më tepër, në përpjekjet për të ruajtur vlerat e Kristianizmit në Arbëri-Epir. Ballkan, dhe në Europë.

Dihet që Shteti Shqiptar i ka dhënë kësaj figure të madhërishme, e cila është ndoshta e vetmja figurë për të cilin të gjithë komunitetet fetare, i gjithë populli shqiptar, të gjitha trevat jashtë Shqipërisë të banuara më shqiptarë, e gjithë diaspora shqiptare, e njohin, e pranojnë dhe e respektojnë për kontributin e tij të jashtëzakonshëm në ruajtjen e identitetit Arbëror dhe të fesë kristiane. Shteti Shqiptar i ka dhënë titullin Hero i Popullit. Shteti Shqiptar ka bërë flamurin e familjes Kastrioti me shqiponjën e zezë dhe me sfondin e kuq si flamur kombëtar të shtetit shqiptar, por edhe të gjithë shqiptarëve. Ishte kontributi i jashtëzakonshëm i Rilindasve, kontribut i cili u shpërblye me ngritjen e flamurit në Vlorë më 28 Nëntor 1912, pasi Ismail Bej Vlora e mori flamurin pas rekomandimit nga shoqëria shqiptare e Bukureshtit, dhe pasi Marigo Posso (Poçi) i qëndisi thekët e flamurit të familjes Kastrioti (tashmë Flamur Kombëtar por pa diellin me gjashtë cepa), të sjellë nga Bukureshti.

Në të gjithë botën për figurën e Skënderbeut janë shkruar rreth 600 libra. Mes tyre janë dhjetra romane, libra historikë, studimorë dhe legjenda.

Papa Kalisti i dha titullin e Lartë që kur Gjergj Kastrioti ishte gjallë `Atlet i Krishtit`në vitin 1457dhe këtë e dëshmon ky pasazhi shkruar në revistën “Një Komb” në shkrimin `Koalicioni antiosman i Papa Kalistit tëII dhe Skënderbeu (1455-1458)`: ngaNdërmarrja e kryqëzatës antiosmane nga ana e Kalistit iII dhe përfshirja e Skënderbeut në të, hodhi bazat e politikës konsekuente të Heroit shqiptar, i cili deri në fund të jetës nuk ndërmori paqe me Europën dhe mbeti ashtu si e kishte cilësuar Papa Kalisti III në 23 dhjetor 1457, “fortis athleta et verus propugnator fidei Cristianae” – Atlet i fortë dhe mbrojtës i Krishtërimit http://www.njekomb.com/?p=14445dheht...p-in-albanese/.

Po Kisha Orthodokse Autoqefale e Shqipërisë përse nuk ka ndërmarrë asnjë hap gjatë këtyre 98 viteve Autoqefali, duke patur parasysh se Kisha Katolike e ka respektuar figurën e Heroit Kombëtar që në vitin 1457? Si ka mundësi që një Hero Kombëtar, familja e të cilit dhe vetë Heroi ishin të ritit lindor orthodoks, që kishin si stemë të familjes një flamur me shqiponjë bizantine dhe më diellin maqedonas sepse Heroi Kombëtar e quante veten si banor të Epirit maqedonas, troje të cilat ishin arbërore?

Le të hidhemi tek Kisha Orthodokse Autoqefale e Shqipërisë dhe përse KOASH duhet të vlerësojë kontributin e jashtëzakonshëm të Heroit Kombëtar, Gjergj Kastrioti-Skënderbeu dhe ta vendosë atë jo vetëm në Kalendarin Orthodoks, por edhe në ditët për të përkujtuar çdo vit heroizmin e tij dhe të bashkëluftëtarëve të tij që dhanë jetën për të ruajtur atdheun dhe religjionin. Në fakt, KOASH nëpërmjet Lidhjes së Intelektualëve dhe me kërkesën e intelektualëve, ka bërë në vite vetëm dy takime përkujtimore (një në 2016 dhe një 2018) për të kujtuar Heroin Kombëtar, dhe takime të tilla janë bërë edhe në të kaluarën me përpjekjet e intelektualëve orthodoksë.

Por kjo është farë pak në raport me atë që ka dhënë Heroi Kombëtar jo vetëm për lirinë e atdheut por e rëndësishme për komunitetin orthodoks është vlerësimi i kësaj figurë nga KOASH sepse familja Kastrioti njihet si një familje ortodokse, e cila së bashku me popullin e saj me princërit e asaj kohe luftuan kundër pushtuesit osman dhe u përpoqën fort për të ruajtur atdheun dhe fenë. Si ka mundësi që Kisha Orthodokse Autoqefale nuk vlerëson figurën e birit të saj, i cili luftoi me burrëri me ushtarët dhe me të gjithë popullin e Arbërisë dhe të Epirit kundër pushtimit osman, banorë që ishin me shumicë dërrmuese të ritit lindor, çka e konfirmojnë arbëreshët e Italisë, arb-arvanitasit e Moresë pra të Greqisë së sotme, arbërit dhe shqiptarët e Rumanisë dhe të Ukrainës të tërë të ritit lindor orthodoks.

Si ka mundësi që Kisha Orthodokse Autoqefale e Shqipërisë të hezitojë për të vlerësuar në rrugë religjioze ashtu si veproi para 550 vitesh Papa i Romës, Heroin Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, babai i të cilit, Gjon Kastrioti, vëllezërit Reposh dhe Kostandin Kastrioti, janë varrosur në Manastirin e Hilandarit në Malin Athos (Mali i At-it)?

Vetë Varri i Heroit Kombëtar, ndonëse është vendosur fiktivisht në Lezhë, aktualisht nuk dihet se ku janë të vendosura eshtrat e tij sepse sipas historiografit të shquar Dhosi Lipe, janë zhvendosur nga familja dhe legjenda e Marin Barletit se varri u hap nga osmanët ka shumë mundësi të jetë jo e vërtetë. Këtë fakt e konfirmojnë dhe historianët osmanë të asaj kohe. E vështruar nga kjo pikëpamje KOASH nuk ka bërë shumë madje mund të themi se ka bërë pak për këtë Hero Kombëtar, i cili është edhe i komunitetit orthodoks shqiptar.

Për këtë arsye, disa intelektualë orthodoksë kanë bërë një Promemorie drejtuar KOASH dhe Komunitetit Shtetëror të Kulteve për të krijuar një Komision i cili do të vlerësojë figurën e tij nga ana religjioze orthodokse me qëllim që ta vendosë këtë Hero Kombëtar në vëndin që meriton: në Kalendarin Orthodoks.

Argumenti është se secili respekton njeriun e tij dhe jo t’ua lërë vetëm të tjerëve. Në këtë aspekt, shumë vende të tjera të Lindjes dhe të Perëndimit kanë vlerësuar figurat religjioze si nga ana shtetërore, pra si të themi laike, ashtu dhe nga ana religjioze, përsa i përket anës shpirtërore të të cilëve u përkasin heronjtë.

Komuniteti orthdoks shqiptar, por dhe ai i huaj presin të ngrihet një Komision për të vlerësuar dhe vendosur në Kalendarin Orthodoks emrin e lavdishëm e Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, sepse figura e tij në mos është totalisht e barabartë me shenjtorët, martirët, dëshmorët bizantinë të orthodoksisë, mendoj se ua kalon çdo njërit nga ata për nga vepra e tij madhështore dhe heroike.

Vlerësimin e tij e presim me padurim ndryshe do të vërtetohet thënie e Testamentit të Ri se: ``Heroi vlerësohet gjithkund, përveçse në vendin e tij``, dhe këtu bëhet fjalë për bashkësinë orthodokse të Shqipërisë.

Shpresojmë se në këtë 550 vjetor, KOASH do të dijë të dalë mbi ngurtësinë 98 vjeçare të të lënit në harresë të klerikëve, patriotëve orthodoksë, por mbi të gjitha të anashkalimit të Birit të dashur të Orthodoksisë, Gjergj Kastrioti-Skënderbeu.

Promemoria e Intelektualeve Orthodokse te Tiranes

Tiranë, 25/10/2018 DREJTUAR KRYESISË SË KISHËS AUTOQFALE ORTHODOKSE TË SHQIPËRISË K.O.A.SH.

PROMEMORIE

Intelektualët Orthodoksë të Tiranës, dhe disa anetarë të LIOSH, i propozojnë Fortlumturise se tij ANASTAS dhe K.O.A.SH., ngritjen e nje Komision të Posacëm për të vleresuar Figurat e ndritura te Komunitetit Orthodoks te Shqipërisë, si dhe për të siguruar fonde të veçanta për të mbështetur dhe forcuar Kishën Autoqefale të Shqipërisë. Për këtë qëllim, i propozojmë Komisionit të veçantë që do të ngrihet nga K.O.A.SH.: 1 Vlerësimin e Figurave që kanë dhënë kontribut të jashtzakonshëm në mbrojtjen e Krishtërimit dhe në Krijimin dhe ruajtjen e Kishës Autoqefale Orthodokse të Shqipërisë dhe vendosjen e tyre në Kalendarin Orhtodoks.:

- GJERGJ KASTRIOTI-SKENDERBEU- t`i jepet titulli `Shenjtor i Krishtërimit` i Kishës Autoqefale Orthodokse të Shqipërisë, dhe të vendoset në kalendarin orthodox me 23 Prill ose 6 Maj.

-ANGJELINA GJERGJ ARIANITI (KOMNENI) – ti jepet tiulli `Shenjtore` e Arbërisë dhe Epirit, brënda datës që është në Kalendarin Orthodoks

-FAN STILIAN NOLI (MAVROMATI)- `Dëshmor` i KOASH, si Kryepeshkopi i Parë i Kishës Orthodokse Autoqefale të Shqipërisë (21/11/1923-1924) i cili e bëri Krishtin të flaës shqip, dhe të vendoset në kalendarin orthodox në një datë të caktuar

-VISSARION JOAN XHUVANI - `Dëshmor` i KOASH, si Kryepeshkopi i Dytë i Kishës Orthodokse Autoqefale të Shqipërisë (1924-1937) i cili i cili Ruajti me vendosmëri Autoqefalinë, dhe të vendoset në kalendarin orthodox në një datë të caktuar

-KRYEPPESHKOPI KRISTOFOR - (KRISTOFOR (?) KISSI) - `Dëshmor` i KOASH, si Kryepeshkopi i Tretë i Kishës Orthodokse Autoqefale të Shqipërisë (1937-1948), i cili Ruajti me vendosmëri Autoqefalinë. dhe të vendoset në kalendarin orthodox në një datë të caktuar

- KRYEPSHKOP PAISI- (PASHKO (?) VODICA) - `Dëshmor` i KOASH, si Kryepeshkopi i Katërt i Kishës Orthodokse Autoqefale të Shqipërisë (1949-1966), i cili Ruajti me vendosmëri Autoqefalinë, dhe të vendoset në kalendarin orthodox në një datë të caktuar

- KRYEPESHKOPI DAMIAN - (DHIMITER (?) KOKONESHI )- `Dëshmor` i KOASH, si Kryepeshkopi i Pestë i Kishës Orthodokse Autoqefale të Shqipërisë (1966-1967), i cili Ruajti me vendosmëri Autoqefalinë, dhe të vendoset në kalendarin orthodox në një datë të caktuar

B. Klerikëve orthodoksë dhe Patriotëve Orthodoksë, që dhanë kontribut në forcimin e Autoqefalisë së Kishës Orthodokse të Shqipërisë, dhe të vendosen në kalendarin orthodox në një datë të caktuar.

-KOSTANDIN KRISTOFORIDHI –Dëshmor i KOASH -PAPA KRISTO NEGOVANI -Deshmor i KOASH -MIHAL GRAMENO -Deshmor i KOASH -AT STATH MELANI -Deshmor i KOASH

Jemi të hapur edhe për vlerësime të tjera nga K.O.A.SH., dhe për përmirësimin e teknikaliteteve sipas kërkesave të Orthodoksisë.

2. I Propozojmë Kishës Orthodokse Autoqefale të Shqipërisë krijimin e një Fondi të Vecantë për ngritjen dhe Mirëmbajtjen e:

- Një Muzeu të "Intelektualeve dhe Klerikeve Orthodoksise qe kane dhene kontribute te shkelqyera per Lirine, Pavaresine e Shqiperise dhe Autoqefaline e Kishes Shqiptare",

- Per `Rikonstruksionin e Kulles se Shen Gjergjit ose Pirgu Arbanas-Manastiri Hilandar-Mali Athos`,

-per `Mirembajtjen dhe Rregullimin e Kishave te Vjetra` si nderim per te kaluaren orthodokse te popullit shqiptar qe dikur quhej Arbër dhe Epirotë.

Me Respekt Grupi i Intelektualeve Orthodokse të Tiranës

Në Pritje të Sinodit të KOASH për vlerësimin e Figurave shqiptare të Orthodoksisë

Në vazhdën e ngjarjeve të rëndësishme me anë të të cilave Komuniteti orthodox përkujtoj martirët, shënjtorët dëshmorët çod ditë të vitit përkatësisht sipas kalendarit lindr bizantin mund të vërehet vetëm një problem që shumë kujt mund të mos i bjerë në sy por që fakti përbën një mangësi të madhe për një Kishë Autoqefale e cila ka 96 vjet e krijua nga imzot Fan Noli i cili u zgjodh Kryepeshkop më (21/11/1923-1924) datë , e cila mund të quhet zyrtarisht si ditlindja e KOASH-it dhe dita e ndajes zyrtare nga kisha byzantine e greke. Pavarësisht marrjes së Tomosit më 1937 nga i dërguari shqiptar Kryepeshkopi Kristofor Kissi e cila quhet sot nga Kisha jonë si datë zyrtare, në fakt është Fan Stilian Noli arkitekti dhe themeluesi i Kishës sonë Autoqefale Orthodokse të Shqipërisë. Sidoqoftë përveç përkthimeve ekselente të psalmeve fetare nga imzot Fan Noli, përveç fillimit të Predikimit në shqip në të gjitha kishat tona orthodokse, ka mbetur veëm një re e zezë në horizontin e hapur të KOASH: vlerësimi i figurave religjioze Shqiptare dhe i kontribuesve celebritete të intelektualëve shqiptarë që ngritën lart dhe mbrojtën vlerat e krishtërimt në Shqipëri. Për këtë qëllim intelektualët orthodoksë të Tiranës dhe ish bashkëthemeluesit e KOASHi dërguan Fortlumturië së Tij Anastas një letër që në korrik 2015, në të cilën theksohej që KOASH duhet të ngrinte një Komision për të vlerësuar Fugurat që kanë kontribuar në mbrojtjen, ruajtjen e krishtërimit orthooks dhe të trashëgimisë së orthodoksisë shqiptare, por nuk muarën asnjë përgjigje. Për këtë arësye një nga bashkëthemeluesit e Lidhjes së intelektualëve Orthodoksë, Prof, Pirro Prifti dha dorëheqjen. Megjithë përpjekjet e vazhdueshme dhe përplasjet me disa nga drejtuesit e KOASH , si i rspektuari Andoni si drejtues në Elbasan, i respektuari Asti me të cilin patëm përplasjet më të ashpra intelektuale aq sa sot na ka mbyllur dhe facebook-un, dërguam dhe një Promemorie KOASH-it për këtë Problem. Kjo Promemorie e derguar me dt.25 tetor 2018 dhe 2 javë më vonë derguar Patriarkanës së Kostandinopojës z.Bartholomeu, e përsëritur disa herë në facebook-un e intelektualëve të Tiranës, pati një jehonë të madhe në internet dhe atë e kanë parë mbi 50.000 individë jo vetëm orthodoksë por edhe ateiste, katolike, myslimane dhe protestante te Shqipërisë dhe jashtë saj. Më kritikët kanë qënë çuditërisht disa minoritarë grekë ose më mirë pseudo minoritarë grekë, qëlimet e të cilëve fatkeqësisht dihen por kamuflohen me pretekstin e kritereve të përcaktimit të vlerësimeve të Shënjtorëve, martirëve, hëronjve, dëshmrorëve, kritere që sigurisht KOASH duhet ti respektojë por të përdoren po ashtu si i kanë vendosur shënjtorët e tyre kishat sllave dhe greke orthodokse dhe kisha të tjera lindore të cilat krahas res[ektit dhe nderimit ndaj Shënjtorëve e martirëve të përgjithshëm Orthodokse, - kanë vendosur dhe Heronjtë , Martirët, Oshënarët Dëshmoret e vëndeve të tyre përkatëse, duke dëshmuar se Orthodoksia, krahas qënies si një Religjion gjithëpërfshirës që nuk njeh Etni dhe Rracë por Zotin Jezu Krisht, ka dhe anën e saj patriotike atdhetare duke konfirmuar thënien e Shën Palit se: Predikimi në gjuhë të huaj në një popull që nuk e njeh atë gjuhë është njëlloj si kumbimi i Këmbane bosh e pa kuptim. Pra etnia në këtë rast merr karakter thelbësor në përhapjen e doktrinës së krishtere në gjuhën e mëmës. Për këtë qëllim Roli i Theofan Stilian Noli ( Mavromati) është Hyjnor. Idea jonë ka qënë dhe mbetet ne tërrenin e respektimit e ligjeve shtetërore dhe Riligjioze dhe kryesisht në këto pika: 1. Ngritjen e nje Komision te posacem per te vleresuar Figurat e ndritura te Komunitetit Orthodox te Shqiperise. Vleresimi i figurave te ndritura te Orthodoksise se Shqiperise propozojme te behet me dy menyra: - Ngritjen e nje Muzeumi te “Intelektualeve dhe Klerikeve Orthodoksise qe kane dhene kontribute te shkelqyera per Lirine, Pavaresine e Shqiperise dhe Autoqefaline e Kishes Shqiptare”, mbrojtjen e Krishtërëimit Orthodox ne Shqipëri dhe ruajtjen e Traditave Orthodokse, - Miratimin e Shënjtërimeve, Martirëve, Dëshmirëve, Oshënarëve, dhe Vendosjen ne Kalendarin Orthodox te ketyre Figurave te ndritura te Orthodoksise se Shqiperise-Arberise dhe Epirit pas paraqitjes së veprave të tyre para Sinodit: -GJERGJ KASTRIOTI-Skenderbeu si Shenjtor -i Kishës Autoqefale Orthodokse të Shqiperise, -FAN STILIAN NOLI (MAVROMATI)-Dëshmor i KOASH, -KRISTOFOR KISSI- Dëshmor i KOASH. -VISARION XHUVANI-Dëshmor i KOASH, -PAPA KRISTO NEGOVANI Dëshmor i KOASH -MIHAL GRAMENO-Dëshmor i KOASH -AT STATH MELANI -Dëshmor i KOASH -të tjerë të propozuar nga KOASH E gjith kjo përpjekje bëhet me qëllim që krahas ringjalljes se Fesë në Shqipëri e për pasojë dhe fesë Orthodokse të shkatërruar pabesisht dhe qëllimisht me dt. 5 shkurt 1967 të gjitha kishat dhe manastiret orthodose të asaj kohe gjithsej rreth 600 ndertesa, orthodoksia në Shqipëri të ketë edhe Heronjtë e saj jo vetëm brënda Shqipërisë por edhe jashtë saj në të cilën jetojnë shqiptarë qofshin ata të krishterë orthodoksë, qofshin abrër të sllavizuar apo të greqizuar, qofshin ata qrbër dhe epirotë të islamizuar. Ka ardhur koha që të gjithë shqiptarët brënda dhe jashtë vëndit, qofshin ata orthodoksë, ateistë, myslimanë por edhe katolikë e protestantë, të dëgjojnë Predikimin ndaj Zotit në gjuhën Hyjnore shqipe apo arbër&arvanitase. Të shohim vetëm një rast nga ana e Kishës Orthodokse Autoqefale e Shqipërisë: përse KOASH nuk e ka vlerësuar deri tani kontributin e jashtëzakonshëm të Heroit Kombëtar, Gjergj Kastrioti-Skënderbeu dhe ta vendosë atë jo vetëm në Kalendarin Orthodoks, por edhe në ditët për të përkujtuar çdo vit heroizmin e tij dhe të bashkëluftëtarëve të tij që dhanë jetën për të ruajtur atdheun, dhe religjionin, lrinë. Por kjo është farë pak në raport me atë që ka dhënë Heroi Kombëtar jo vetëm për lirinë e atdheut por e rëndësishme për komunitetin orthodoks është vlerësimi i kësaj figurë nga KOASH sepse familja Kastrioti njihet si një familje ortodokse, e cila së bashku me popullin e saj me princërit e asaj kohe luftuan kundër pushtuesit osman dhe u përpoqën fort për të ruajtur atdheun dhe fenë. Si ka mundësi që Kisha Orthodokse Autoqefale nuk vlerëson figurën e birit të saj, i cili luftoi me burrëri me ushtarët dhe me të gjithë popullin e Arbërisë dhe të Epirit kundër pushtimit osman, banorë që ishin me shumicë dërrmuese të ritit lindor, çka e konfirmojnë arbëreshët e italisë, arb-arvanitasit e Moresë pra të Greqisë së sotme, arbërit dhe shqiptarët e Rumanisë dhe të Ukrainës të tërë të ritit lindor orthodoks. Si ka mundësi që Kisha Orthodokse Autoqefale e Shqipërisë të hezitojë për të vlerësuar në rrugë religjioze ashtu si veproi para 550 vitesh Papa i Romës, Heroin Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, babai i të cilit, Gjon Kastrioti, vëllezërit Reposh dhe Kostandin Kastrioti, janë varrosur në Manastirin e Hilandarit në Malin Athos (Mali i At-it)? E vështruar nga kjo pikëpamje KOASH nuk ka bërë shumë madje mund të themi se ka bërë pak për Heroin tonë Kombëtar, i cili është edhe i komunitetit orthodoks shqiptar por dhe për të tjerë. Për këtë arsye, Promemoria drejtuar KOASH është dërguar për të krijuar një Komision i cili do të vlerësojë figurat e ndritura Religjioze shqiptare Klerikale dhe jo klerikale por që kanë dhënë kontribut të jashtzakonshëm në ruajtjen e Fesë dhe të Atdheut. As më pak as më shumë seç kanë bërë disa nga figurat e repektuara religjioze të fqinjëve respektivisht greke dhe slave: të Shën Nektarit, Shën Kozmait, At Paisit dhe Car Llazarit. Argumenti është se secili respekton njeriun e tij dhe jo t’ua lërë vetëm të tjerëve. Në këtë aspekt, shumë vende të tjera të Lindjes dhe të Perëndimit kanë vlerësuar figurat religjioze si nga ana shtetërore, pra si të themi laike, ashtu dhe nga ana religjioze, përsa i përket anës shpirtërore të të cilëve u përkasin heronjtë. Komuniteti orthdoks shqiptar, por dhe ai i huaj presin të ngrihet një Komision për të vlerësuar dhe vendosur në Kalendarin Orthodoks emrin e lavdishëm e Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, sepse figura e tij në mos është totalisht e barabartë me shenjtorët, martirët, dëshmorët bizantinë të orthodoksisë, mendoj se ua kalon çdo njërit nga ata për nga vepra e tij madhështore dhe heroike. Vlerësimin e tij e presim me padurim ndryshe do të vërtetohet thënie e Testamentit të Ri se: “Heroi vlerësohet gjithkund, përveçse në vendin e tij“, dhe këtu bëhet fjalë për bashkësinë orthodokse të Shqipërisë. Ky Sinod i ardhshëm do të jetë besoj një gur prove për klerikët e sotëm orthodokseë rë cilët krahas përkushtimit ndaj Zit duhet të jenë dhe patriot, njëlloj ashtu sic c janë simotrat dhe si vëllezërit e tyre grekë për vëndin e tyre, dhe sllave, apo kooptë ,për vëndet e tyre respektive. I Përjetshëm qoftë Kujtimi i Heronjve tanë orthodoksë dhe veçanërisht Figurave të Kryeheronjve shqiptarë: Gjergj Kastrioti –Skënderbeu dhe Fan Noli. priftipirro2017@gmail.com

Shënjtorja Ortodokse Shqiptare Angjelina Araniti (Komneni), dhe Kisha Ortodokse Shqiptare

Para se të flasim për një nga shënjtoret e rralla shqiptare të shek XV e cila për fat të keq nuk është futur në Kalendarin Ortodox Shqiptar si shënjtore, ndoshta për shkak të mos informimit të saktë për këtë Shënjtore të rrallë, është e arësyeshme të flasim së pari për familjen e saj të Fisit të lavdishëm të Aranitasve të cilët së bashku me Gergj Kastriotin-Skënderbeun luftuan kundër invazionit turk duke mbrojtur Krishtërimin dhe Atdheun për 25 vite rresht, por edhe pas vdekjes luftrat kundër turqve nuk rreshtën.

Pra nuk është vetëm Nënë Tereza Shënjtore shqiptare e krishterë. Ka dhe një shënjtore më të vjetër dhe po aq të fisme shqiptare: Shënjtorja Angjelina Araniti Komneni. Janë dy, ashtu si dy kokat e shqiponjës së flamurit. Të dhëna nga familja e Aranitëve ne gjejmë shkurt dhe saktë nga `Foundation of Mediaval Genealogy` ne pjesen e 4 “Araniti“ të dhëna të përmbledhura nga Charles Caëley ( të përdirësuara në Mars 2009) por dhe nga autorë të tjerë.

Historia e kësaj familjeje fisnike shqiptare me gjak blu (sepse mbiemrin Komneni e kishte marrë se kishte një gjak me perandorët e Bizantit me te njëjtin mbiemër që rridhte që nga dinastía e Komnenëve- Aleixo I Comneno perandor 1081-1118,) është e mbushur me martesa të shumta si me fisnikët shiqptarë ashtu dhe me ata sllavë (sërbë) fisnikë por dhe italianë fisnikë sepse së pari martesat bëheshin sipas sërës por më e rëndësishmja ishtë se nëpërmjet martesave forcoheshin aleancat për të luftuar armiqtë dhe për të mbrojtur zotërimet. Shënjtorja Angjelina Araniti bija e gjashtë e Gjergj Araniti u martua me një fisnik sërb djalin e Dhespotit të Sërbisë Gjergj Brankoviçit, një i verbuar nga turqit. Jeta e saj e mundimshme bëri që pas vdekjes së të shoqit, ajo tu bë me dëshirë murgeshë ortodokse në Manastir siç do ta spjegojmë më poshtë dhe i u përkushtua Zotit, Jezu Krishti dhe Shpirtit të Shënjtë: -pra Trinisë së Shënjtë.

Statuja e saj ne France (marre nga: perillos.comPa hyrë në debate pseudo-nacionaliste, shihet qartë se në Shqipëri pak është folur për të pikërisht sepse ajo u bë murgeshë në një Manastir hungarez që ishte i futur në zotërimet sërbe dhe sot tokat e Krushedolit i takojnë Sërbisë. Kjo nuk ka rëndësi se ku u fut murgeshë. Rëndësi ka se ajo i u kushtua Zotit, dhe dha gjithë pasurinë e saj kishës ortodokse dhe të varfërvë duke i ndihmuar. Njerzit e nderuan dhe e respektuan aq shumë sa Kisha Ortodokse Sërbe e bëri shënjtore. Bëri shenjtore një shqiptare, dhe shqiptarët nuk e kujtojnë. U bë shënjtorë e Ortodoksisë një shqiptare që para 500 vitesh, dhe asnjë shqiptar i krishterë nuk e kujton. Mendoj se kjo ndodh nga mos pasja e informacionit të duhur. Një shënjtore shqiptare që nderohet në një vënd fqinj me të cilin dikur kemi luftuar së bashku në një koalicion kundër sundimit turk (kujtoni vitin1389 kur koalicioni ballkanik luftoi me shqiptarë, sërbë, grekë, bullgarë, hungarezë-kundër turqve në fushën e mëllenjave në Fushë-Kosovë) dhe tek ne sot, qofshin për arësye të mos-njohjes së historisë së fisnikëve shqiptarë, qoftë për probleme politike të sotme- nuk duhet nënvlerësuar e harruar. Shënjtori është shënjtor si në vëndin ku ka bërë mirësi, ka dhënë ndihmë, ka vuajtur, i është lutur zotit Jezu Krisht qoftë në sërbisht , qoftë në shqip, s`ka rëndësi, rëndësi ka që Shënjtorja Angjelina Araniti i kushtoi jetën e saj Zotit Jesu Krisht, e kushtëyoi jetën duke u lutur në Kishën Ortodokse, i a kushtoi jetën të varfërve. Dhe të varfërit janë njëlloj kudo.

Sikundër thotë një i ditur: ` Shënjtorin (ose Martiri) e njohin të gjithë , por vetëm ai e di se çka hequr nga vuajtjet e mundimet nëpërmjet martirizimit`. Le të shohim më mirë historinë e një familjeje fisnike shqiptare me gjak blu nga e cila është Shënjtorja Angjelina Araniti Komneni, për të treguar që Familjet e mëdha shqiptare të asaj kohe luftuan dhe i u përkushtuan Zotit me luftën e tyre duke mbrojtur dy kollonat më të rëndësishme mbi të cilat ndërtohet një komb: Fe-ja dhe Atdheu. Këtë e dëshmon dhe titullin e nderit që i dhanë Gjergj Kastriotit-Skënderbeu: `Atlet i Krishtit`, sepse mbrojti Atdhuen dhe Krishtërimin. E nëse nga fisi i Kastriotëtve u dallua Skënderbeu që mbrojti Krishtërimin me Shpatë, Angjelina Araniti Komneni nga fisi me gjak blu i Aranitëve mbrojti Krishtërimin me Shpirt,duke i u përkushtuar lutjes, ndihmës, përkushtimit e duke ruajtur kështu gjallë fenë e bukur, fenë e ëmbël, fenë e zemrës/ Krishtërimin Ortodoks. I Kjo familje fisnike shqiptare me gjak blu kishte zotërimet nga Vlora (Valona) në perëndim , kufizohej ne liqenin e Ohrit në lindje dhe përfshinte në veri lindje Krahinën e Mokrës.Origjina e Fisit të Aranitëve është jo shumë e qartë por dihet që i pari i Aranitëve ishte: Komnen (Comen) Araniti, që kishte për nënë – vajzën e Nikola Sakatit që ishte `Lord of Sendir`. Komnen Araniti pati katër fëmijë (të dhënat e familjes Aranit janë marre nga rregjistrat e Familjes Muzaka): 1.Gjergj Araniti Komneni(i famshmi që realizoi koalicionin me Gjergj Kastriot-Skënderbeu dhe i dha njërën nga vajzat Donikën për grua), 2. Vëllai i dytë, Vlladen Golem Araniti Zoti i Biaska dhe i Cermenikes, u martua me Angjelina Kastrioti ( është kjo që disa historianë e ngatërrojnë me Angjelina Aranitin Shënjtoren e famshme shqiptare) te bijen e Gjon Kastrioti dhe Vojsava Tripalda. Angjelina ishte martuar me Vladen Golem Aranititin. Ajo kishte një djalë që njihej me emrin Muzaku i Angjelinës. Muzaku i Angjelinës mbante edhe një emër tjetër, (që vinte nga i ati), Golem Arianiti. Muzaka i Angjelinës, sipas Barletit, ishte “një burrë i pashoq për mjeshtëritë e luftës”. Ky pati një fat të keq. Ai u kap rob nga Ballaban pasha dhe u rop i gjallë nga sulltani. 3. Vëllai i tretë Komnen (Comen) Araniti. Nuk dite gje tjetër përveçse është martuar më Vojsavën bijën e …? 3.Një motër që nuk i dihet emri por që u bë gruaja e parë e Pal Dukagjinit, dhe një motor të dytë me nënë tjetër Vojsava (Gojasava) Komneni (Comeni) që nuk dihet se si ka shkuar jeta e saj. Gjergj Araniti një nga bashkëkohësit, bashkëluftëtarëtm, dhe vjehri i i Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, pati nëntë fëmijë më gruan e parë Maria Muzaka (martesa para 1444) bija e Andrea Muzaka-s dhe Ana Zenebishi (Zenevesi), dhe me gruan e tij të dytë me emrin Pietrina Franko (vejusha e Sarmazzo të Korfuzit e bija e Baronit Oliver Franko të Taurizanos), pati katër fëmijë (martesa e dytë duhet të jetë bërë para 1449). Në një dokument martesor të martesës së parë të asaj kohe thuhet se:`.. Gjergj Araniti ishte Zoti (ose Signor ose Princ) i Cermenikes, Mokres dhe i Spatarit (Shpatit)..`.

Me martesën e parë pati këto fëmijë sipas rradhës së lindjes: 1.Andronika (Donika) Araniti (lindur?- vdekur pas 1500), martuar me Heroin tonë kombëtar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu. 2.Vojsava Araniti (ose Gojsava, lindur?-vdekur para korrikut 1469) e cila u martua Zotin Ivan (Giovanni) Cernojeviç, Zoteruesin e Malit të Zi dhe të Zeta-s që ishte i biri i Stefan Cernojeviç dhe i Mara Kastriotit (lindur?-vdekur korrik 1490) motra e Skënderbeut. 3. Thoma Araniti (lindur?-vdekur 11korrik 1489), nuk ka të dhëna të tjera por ka qënë Protonotar i Papës (protonotar –njëri nga 12 klerikët e Papës të cilët janë noterë dhe bëjnë dorëshkrime autentike). 4. Kyrana (Qerana ose Qyrana )Araniti, u martua me Gjergj Dukagjini (lindur?-vdekur pas 25 qershorit 1462, sot mbiemrër i njohur shqiptar) dhe pati i dy fëmijë. Manastiri në Krushedol ku gjënden eshtrat e Shënjtores shqiptare Angjelina Araniti5. Elena Araniti u martua dhe kjo me Gjergj Dukagjinin (lindur?-vdekur para1462); pati disa fëmijë-të gjithë u konvertuan në myslimanë. 6.Despina Araniti u martua me Tanush Dukagjinin me të cilin pati një djalë dhe një vajzë me emrin Teodora e cila gjithashtu pati dy djem: zotin Blasio dhe Jacobo. 7.Angjelina Araniti (lindur?-vdekur me 1516 në Krushedol), shëntorja për të cilën bëhet fjalë. Angjelina u martua me zotin Stefan, djalin e zotit Gjergj Despotit të Serbisë (sipas dorëshkrimit të Masarelit që gjëndet në Vatikan). Edhe Teodor Spandounes e konfirmon kur thotë në shënimet e tij që `…Agjelina, bija e Golemo (të madhit ose Gjergj ndodhta) Aranitit u martua ë Shkodër 1461 me Stefan Brankoviç djalin e Gjergj Brankoviç, Despotit të Sërbisë dhe të Irena Kantakuzenit (vdekur me 1476). 8. Comita (Komita) Araniti (lindur?/vdekur mr 1461). U martua me zotin Colco Basichi (ose Z. Gojko Stres Balsha lindur?-vdekur pas 1478) Zotin e Misisë, me të cilin ajo pati një djalë dhe një vajzë. 9. Katerina Araniti u martua me z. Nicolo Boccali-Zoti i Moresë dhe pati dy vajza, e para u martua tre herë: me Andre Spani (Shpani) dhe pastaj me Nikola Bochalis Baroni I Moresë dhe së treti me Merkur Bua-Shpata Zoti I Viano dhe Cerveterit Merkur Bua njihet si nga trimat që e pajtuan disa herë për të luftuar kundër armiqve të tyre , shumë nga Orborret mbretërore të asaj kohe me tepër Franca dhe Italia). Gjergj Araniti me gruan e tij të dytë pati katër fëmijë: 1.Konstandin Araniti Komneni (1456- vdekur 8 maj1530 ne Montefiore) quhej dhe Princi i Maqedonisë dhe Zoti i Fanit. U martua me Franceska Paleologu dhe pati 7 femije. 2.Marija Araniti (lindur?-vdekur1474). U martua me Giupo Bartolomeo. Adoptoi djalin e Papa Sixtus IV zZoti I Cerveteri dhe I Vianos. 3.Teodora (nuk dihet data e lindjes dhe e vdekjes) . U martua me nje shqiptar ne Venedik nuk I dihet emri. 4.Komnen Araniti (nuk i dihet lindja), por është vrarë më 1486. II Shënjtorja Angjelina Aranitit bija e gjashtë nga nëntë bijat e Gjergj Aranitit të famshëm; nuk i dihet ditelindja, por dihet që ka lindur në rrethin e Elbasanit dhe ka vdekur ne Krushedol (Krushedoli, ka qënë pjesë e Hungarisë së atëhershme) më 1516. Ka jetuar në kohën e luftrav e që bëri Gjergj Kastrioti –Skënderbeu. Motra e saj Andronika (Donika) bija e parë e Gjergj Arantit (1404-1461 vdekur në Leçe të Italisë), u martua me Heroin tonë kombëtar në Ardenicë. Martesa e saj me djalin e Despotit të Sërbisë Gjergj Brankoviç, u bë më 1461 në Shkodër. Njohja e saj me Stefanin e verbër djalin e Despotit të Sërbisë ndodhi më 1459 në kohën kur Despoti I Serbisë së bashku me djalin e tij u strehua tek I jati I Angjelinës Gjergj Araniti për shkak të ndjekjes që I bënë turqit pas rënies së Smederevës. Aty u dashuruan. Stefan Brankoviçi(1417-Beograd- 9 Oct1476 in Friulia) u verbua nga Sulltani turk pasi sipas Sulltanit i jati i Stefanit shkeli kushtet. Stefan Brankoviçi u zu rob ne Amaseia ne Azine e vogel dhe u verbua nga Sulltani me 8 maj 1441. Stefani Brankoviçi nuk u prit thjeshte si mik ne oborrin e Princit Gjergj Aranitit, ai u trajtua si nje pjesetar i familjes. Dhe nuk eshte per tu cuditur qe Stefani dhe Angjelina u dashuruan me njeri-tjetrin. Me bekimin e prinderve ata u martuan ne kishe. Pas disa vitesh, cifti u bekua me dy djem: Gjergjin (Maksim) dhe Joanin. Kur djemte u rriten, Shen Stefani dhe familja e tij u detyruan qe te largohen ne Itali per te shpetuar. Angjelina ka ndenjur një farë kohe në Itali por u largua nga Italia me djemte e saj ne vitin 1486, duke ndaluar me pare ne Serbi per te varrosur ne vendlindje trupin e paprishur te Shen Stefanit.Atje ajo i kishte bartur edhe eshtrat e të shoqit, Stefanit. Pas vdekjes së të shoqit, Stefanit (1471), Angjelina tashmë vejushë, me familjen e saj vendoset në Srem, ku mbreti hungarez, Mateja, ia jep në pronësi qytetin dhe pasurinë e Kupinovës.

Duke pare se nuk ishte me ne gjendje ti ndihte te gjitha manastireve, ajo iu drejtua me nje apel prekes Princit te madh, Vasil i II-te i Moskes. Ajo shkruajti: ” Pushteti tone po i vjen fundi, ndersa tendi sa vjen e rritet. Prandaj edhe te marresh persiper detyren tone per tu perkujdesur edhe ndihmuar Kishat edhe manastiret e shenjta, te ngrejtura prej te pareve tuaj te pershpirtshem edhe te mite.” Me burimet e dhuruara prej Princit Vasil, Shen. Angjelina ndertoi Lavren e Krushedol, ku tek ky i fundit u varrosen me vone edhe eshtrat e saj te paprishura, se bashku me ato te te shoqit te saj Stefanit edhe te dy bijve te saj Maksimit(Gergj) edhe Princit Joan. Angjelina Araniti pas vdekjes së të shoqit ndërtoi aty një manastir dhe sipas nje doreshkrimi qe gjendet ne Vatikan te shkruajtur nga Massareli ajo u be Murgeshe ne Krushedol ku ndihmoi te varferit, me mission si bamirëse dhe religioze, dhe vdiq po aty si murgeshe.

Gjate kohes se pushtimit turk, serbet iu drejtuan me lutje qe te liroheshin nga sulmuesit e tyre. Madje edhe jobesimtare jane sheruar prej saj, edhe u mrekulluan per madheshtine e Beses se krishtere. Biri i saj, Gjergji, kishte refuzuar titullin e dhespotit, që ia kishte ofruar mbreti hungarez Matejë, Korvini, për t’ia lënë vëllait të vogël Joanit, i cili vdiq pak më vonë. Pastaj, Gjergji (i biri) bëhet kallogjer dhe e ndërron emrin në Maksim. Më 1716, kur turqit u vunë zjarrin këtyre kishave dhe manastireve, murgeshat arritën ta shpëtojnë vetëm një pjesë të eshtrave të Shën-Angjelinës – dorën e majtë, që sot e kësaj dite ruhet në kivotin e kishës së Manastirit të Krushedoll-it (sot pjesë e Serbisë) . Të dy motrat janë dy nga nëntë bijat e Gjergj Aranitit vjehrit të Skënderbeut dhe zotërues i Shqipërisë së jugut pjesë të Epirit dhe të Arbërisë së atëhershme nga Vlora e deri ne Moker perfshi dhe Çermeniken dhe Shpatin (signor de Cerminica et de Mochino e de Spatennia), dhe kampion i luftës kundër turqve. Në Beograd gjëndet edhe një rrugë që mban emrin e Angjelina Araniti.

Literatura. 1.Fine, J. V. A. (1994) The Late Medieval Balkans, A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (Ann Arbour, University of Michigan Press), p. 51, 157-164, 185,235-249, 320-415, 534-561,595-598. 2.Hopf, C. (1873) Chroniques gréco-romanes inédites ou peu connues (Berlin), Breve memoria de li discendenti de nostra casa Musachi, p. 270-340. 3.Massarelli, A. Dell’Imperadori Constantinopolitani Vat. Lat. 12127 f. 349v-353. [MB] 4.Charles Cawley’s Medieval Lands (update 14mars-2009); Copyrights©Charles Cawley’s anf FMG 2006-2009 6. Albanians in Belgrade *free wikipedia-2007. 7.Lidhjet familjare të kastriotëve dhe Mamica; Prof. as. dr. Luan Malltezi- Revista UNIVERS, Viti 2006, Nr.VIII. 8. Theodore Spandounes (Spandugnino), De la origine deli Imperatori Ottomani, Sathas, C. N. (ed.) (1890) Documents inédits relatifs à l’histoire de la Grèce au moyen âge, IX (Paris), p. 158. 9.”Massarelli manuscript” because it was found in the papers of Angelo Massarelli (1510 – 1566).

Shqipëria e dyzuar përballë Lirisë së Fjalës dhe Lirisë së Disinformimit

OSBE organizon më 11 tetor deri në në 14 tetor në Hotel Rogner, Tiranë Konfernencën e 8 vjetore për Median në Europën Juglindore me temë `Gazetaria në Krize`, ku marrin pjesë 120 pjesëmarrës nga Shqipëria, Bosnje dhe Hercegovina, Serbia, Maqedonia e Veriut, si dhe nga Mali i Zi, përfaqësues të qeverisë, medias, shoqatave të gazetarëve, shoqërisë civile dhe sferës së akademisë. Ngjarjet dhe aktivitetet e ndryshme në kuadër të Javës së Medias do të vazhdojnë deri të enjten, 14 tetor.

Në këtë Konferencë do të diskutohen këto probleme:

-Çështja e dezinformimit dhe shkaqet që e krijojnë atë, tek rreziku përkatës dhe tek roli kundërshtues që mund të luajë gazetaria. -Angazhimi ndaj parimeve themelore të gazetarisë, si paanësia dhe raportimi me fakte, është shumë irëndësishëm për të ndërtuar besimin tek media dhe shërben për të ndrequr dezinformimin. - Praktikat më të mira dhe përpjekjet për të lehtësuar situatën e rënduar të gazetarëve të rajonit, duke përfshirë pengesat që ata hasin përgjatë zhvillimit të veprimtarive gazetareske dhe zbatimit të të drejtës së shprehjes. - Diskutimin e sfidave profesionale të kohës dhe rreziqet e posaçme për shkak të gjinisë me të cilat përballen gazetaret në rajonin e Evropës Juglindore. -Pasja e redaksive të ekuilibruara nga pikëpamja gjinore dhe të përmirësojmë gjendjen e gazetareve në rajon. -Korniza e dokumentit për shprehjen e qëndrimit për rininë dhe median, zhvilluar përgjatë Kampit Rinor të këtij viti “Vëmendja tek të Rinjtë dhe tek Media” si pjesë e “Shtigjeve Rinore: Përkrahja e Vlerave të OSBE-së në Ballkanin Perëndimor” (https://ata.gov.al/2021/10/11/gazetaria-ne-kohe-krize-tirana-mirepret-konferencen-e-8-te-te-osbe-se-per-median-ne-evropen-juglindore/). Dihet se Shqipëria sidomos gjatë 30 viteve të pas diktaturës ka vuajtur shumë nga mediat e shkruara në fillim dhe ato radio-tv, dhe tashti pas viteve 2010 edhe nga Mediat elektronike përsa i përket dis-informimit, kryesisht disinformimi politik dhe ai social-ekonomik, të cilat vepronin dhe veprojnë në dobi të qeverisjes përkatëse që është në pushtet. Interesant mbetet fakti se me futjen gjërësisht të Medias Elektronike, lufta mediatike ka marrë një zhvillim të madh dhe përplasja midis mediave që përfaqësojnë grupet politike të fuqishme në Shqipëri (dhe ndoshta edhe të fuqive të huaja antiamerikane dhe anti-BE). Kjo luftë mediatike është përqëndruar kryesisht në luftën midis informacioneve opinionike dhe informacioneve që bazohen në Fakte. Kjo luftë qoftë ajo brënda llojit si ajo brënda PD ashtu dhe midis Opozitës dhe Qeverisjes, ka dëmtuar rëndë reputacionin e Shqipërisë brënda dhe jashtë vëndit, madje Opozita aktuale vite më parë përdori informacioneqë unë iquaj në mënyrë të thjeshtë opinione disinformuese ose gjysëm të vërteta që ingjanin si dy pika uji tregimit në librin për fëmijë `Dinpaku dhe shokët e tij`, shkaktoi një valë akuzash dhe çështjet apo debatet e rënda brënda dhe jashtë parlamentit përfunduan në gjykata, të cilat edhe sot e kësaj dite vazhdojnë duke minuar shumë besimin e shoqërisë shqiptare ndaj politikës dhe politikanëve.

Një nga çfaqjet më të sofistikuara të përplasjes mediatike të internetit dhe të Tv, të cilat janë blerë nga grupe politike shqiptare për të shpëlarë trutë e shqiptarëve dhe për ti dhënë të drejtë vetes së tyre janë:  hedhja e dyshimeve daj zgjedhjeve, nxitja e idesë se Shqipëria na qënka baza e prodhimit të kanabisit dhe shpërndarjes së kokainës e për pasojë dëmtimi i imazhit të Shqipërisë në Europë dhe në botë, njollosja e policisë, debatet shterpa për probleme ekonomike e tendera të cilat duheshin dërguar së pari në prokurori me fakte dhe jo opinione, ngritja e grupeve të gazetarëve dhe analistëve të blerë për të justifikuar humbjet në zgjedhje qoftë dhe për të kamufluar imazhin e këtij apo atij poltikani, përhapja e disinformimeve ku raste të veçanta vdekjesh, vrasjesh, suicidesh, përdhunimesh,  konfliktesh në familje shumëzohën dhe shumëfishohen sikur të jenë masive, pra duke përdorur gjysmë të vërteta për të destabilizuar situatën sociale dh ekonomike, duke nxjerrë lloj lloj konspiracionistesh për të trembur popullin gjithashtu me gjysmë të vërteta të përkthyera direkt nga anglishtja ashtu shpejt e shpejt nga celulari apo kompjuteri.

Kjo ka dëmtuar dhe ka shkelur vijën e hollë e të kuqe midis faktit dhe opinionit duke përdorur demagogjinë naziste të Gebels-it për të shpërndarë disinformimin. Dihet se Joseph Goebbels në librin e tij `Djalli i rremë` spjegon teknikat e tij të propagandës dis-informuese naziste të asaj kohe duke e sintetizuar me një frazë: “Propaganda është si art. S’është nevoja të respektosh të vërtetën”. Këtu vihet në pikpyetje të vërtetë në kohën e sotme nëse Liria e Fjalës duhet të jetë absolute, kur në të njëjtën kohë përzjerë me Lirinë e Fjalës është dhe Liria e Shpifjes apo me terma më sofiste-Liria e Dis-informimit. Dihet gjithashtu se Liria nuk është absolute sepse liria e fjalës në shoqërinë njerëzore mbaron aty ku dëmtohet Liria e fjalës së tjetrit, aq më tepër sikurse p[ërmëndi kryeministri shqiptar se… “kur vjen fjala për median në internet, liria e përhapjes së saj ka minuar një fare soj lirinë e fjalës”…. (https://kryeministria.al/neësroom/konferenca-e-osbe-se-per-europen-juglindore-gazetari-ne-kohe-krizash/). Idea kryesore është se duhet një ligj që rregullon Lirinë e fjalës nëpërmjet faktimit të saj në median e shkruar dhe atë elektronike dhe jo duke shkruar gjysmë të vërteta dhe opinione, sepse siç thotë një fjalë e urtë : `Para faktit edhe Zoti tërhiqet`. Së fundmi mund të përmënd se grupe të caktuara politike shiqëptare dhe ndoshta dhe ato fqinjë apo ato që kanë interesa gjeopolitike kërkojnë ta mbajnë Shqipërinë të destabilizuar duke financuar dis-informimin dhe shpifjen, prandaj duhet që ligji për Median dtë miratohet duke përfshirë edhe median elektronike e cila praktikisht po përdoret më shumë duke ndotur trurin e shqiptarëve me informacione dhe opinione djallëzore dhe të pasakta, për të realizuar atë që përmëndëte i madhi Noli tek 5 Anarkitë që sundojnë në Shqipëri që nga viti 1912 e deri më sot. Qëllimi? Qëllimi për gjeopolitikat fqinjë është mbajtja e Shqipërisë nën një përçarje të vazhdueshme, të një Shqipërie të dobët, dhe që të mos integrohet, e të bashkohet me Kosovën.

Religious Discrimination that Kills Through Caricature

The event of a few days ago when he was learning French and killed by a Muslim believer, has caused a stir by all standards, as in Albania, but the consequence has raised security and controversy over whether he is able to go through severe death - in the face of justification of Cause, such as the right to Freedom of Speech, Expression, and the Press.

Is it regulated that persons exercising the two basic rights of freedom of speech, expression and the press, do not retain your protection of the protection which it derives from its proud exposure to media society and still to politics?

The assassination of high school teacher Samuel Pay, occurred on October 16, 2020 in a district of Paris, Saint Honorine.

Samuel Paty was killed by beheading which is what can become a crime committed and a current Islamic terrorist. The killer, surnamed Anzarov, an 18-year-old Chechen immigrant, was shot dead by French police a few minutes later.

(https://en.ëikipedia.org/wiki/Murder_of_Samuel_Paty#: ~: text =% 20murder% 20of% 20Samuel% 20Paty, an% 20act% 20of% 20Islamist% 20terrorism. & text = Anzorov% 20was% 20shot% 20and% 20% killed% 20 by% 20police% 20 minutes% 20 late). Also five years ago on January 7, 2015 two brothers Said and Cherif Kouachi, forcibly entered The offices of the satirical weekly magazine Charlie Hebdo in Paris, gunmen, killed 12 and wounded 11 others

(https://en.wikipedia.org/wiki/Charlie_Hebdo_shooting#: ~: text = In% 207% 20 January% 202015% 20s, people% 20 and% 20 damaged% 2011% 20 other).

These were the two criminal and bloody consequences of a Cause that is underestimated today by many Western TV and journalistic media, even in Albania, attaching importance to the consequences - that is, murders committed as if they were without cause. By not justifying at all the murders which constitute a crime that should be punished with maximum punishment in every country of the world, in fact one should exert pressure to the fact why these murders occur? In these two unfortunate cases the cause was clear: Cartoons of the Prophet Muhammad. These cartoons made by this satirical magazine which continues to ridicule one of the spiritual leaders of Islam - the Prophet Muhammad, have been made justifying themselves with the international law of Law and Freedom of Speech and Expression. It is true that the right and freedom of speech and expression is legitimate for every educated or uneducated person, of the people who run the country or of the opposition, of the publishers but also of the critics, of the print and TV media, of a people to another people.

Of course there is always a `BUT`.

Even the right to freedom of speech and expression may be unrestricted when dealing with the same conditions of expression, but this law has its limitations regardless of whether the President of France or any other country leader speaking on behalf of Freedom, Democracy, and Equality, in power leaving free a perhaps prestigious Magazine to mock and ridicule a Religious Leader repeatedly and discriminate against an entire religious community. The event of five years ago should have brought to justice the editorial staff of this magazine because it was the cause of those macabre killings. After five years, the French teacher repeats the same mistake but in a different form, removing students who are of the Islamic religion in order to insult the Islamic religion and listen to the rest of the students. But in a secular school, why should teaching be directed at and discriminate against another Religion?

Is not the state separated from religion in France as well? Is not the state secular in France?

Why, then, is religious hatred instigated in secular schools and is Islam deliberately confused with Islamic radicalism? It is known that in France about 10% -12% of the population is of the Islamic religious faith. They too are human beings and should be respected. The idea I have to express is that the causes must be eliminated so that the consequences do not occur. Leaving Religious Discrimination free will certainly cause resentment and revolt. France as one of the leaders in the EU should probably have been the initiator of the regulation of EU laws, including in the law the prohibition of religious instruction in any elementary school throughout the EU and even throughout Europe, because religious indoctrination, be it Islamic whether that Christian distorts the little pupil and forces him to become a religious fanatic and later a contingent of extremism and crime. No religious school for children because it distorts their pure and undefiled character. I think it is necessary in both Albania and Kosovo to ban religious schools for primary school children. Only after they grow up and reach maturity can this contingent be informed or even attend religious school as desired. Second, the media should not be allowed to ridicule or ridicule religious spiritual leaders such as Jesus Christ, the Prophet Muhammad, or even the Buddha, because they are the ones who incite religious hatred, religious discrimination, and cause grave death, as has happened several times in France and in some other EU countries, and in the World. At this point every state must be held accountable because hatred and religious discrimination cause murder and war. There are plenty of examples in world history. Just as there are laws in many parts of the world that put you in jail if you insult the incumbent President or Prime Minister so, why not make laws to stop swearing and mockery of religious spiritual leaders who are respected and honored by the respective religious communities around the world ? They also need to curb media that promotes violence, hatred and religious discrimination. Albania remains one of the most brilliant examples of respect for the religious beliefs of others. Hopefully the western world will get at least this example from our small country.

priftipirro2017@gmail.com

Religious Discrimination that Kills Through Caricature

The event of a few days ago when he was learning French and killed by a Muslim believer, has caused a stir by all standards, as in Albania, but the consequence has raised security and controversy over whether he is able to go through severe death - in the face of justification of Cause, such as the right to Freedom of Speech, Expression, and the Press.

Is it regulated that persons exercising the two basic rights of freedom of speech, expression and the press, do not retain your protection of the protection which it derives from its proud exposure to media society and still to politics?

The assassination of high school teacher Samuel Pay, occurred on October 16, 2020 in a district of Paris, Saint Honorine.

Samuel Paty was killed by beheading which is what can become a crime committed and a current Islamic terrorist. The killer, surnamed Anzarov, an 18-year-old Chechen immigrant, was shot dead by French police a few minutes later.

(https://en.ëikipedia.org/wiki/Murder_of_Samuel_Paty#: ~: text =% 20murder% 20of% 20Samuel% 20Paty, an% 20act% 20of% 20Islamist% 20terrorism. & text = Anzorov% 20was% 20shot% 20and% 20% killed% 20 by% 20police% 20 minutes% 20 late). Also five years ago on January 7, 2015 two brothers Said and Cherif Kouachi, forcibly entered The offices of the satirical weekly magazine Charlie Hebdo in Paris, gunmen, killed 12 and wounded 11 others

(https://en.wikipedia.org/wiki/Charlie_Hebdo_shooting#: ~: text = In% 207% 20 January% 202015% 20s, people% 20 and% 20 damaged% 2011% 20 other).

These were the two criminal and bloody consequences of a Cause that is underestimated today by many Western TV and journalistic media, even in Albania, attaching importance to the consequences - that is, murders committed as if they were without cause. By not justifying at all the murders which constitute a crime that should be punished with maximum punishment in every country of the world, in fact one should exert pressure to the fact why these murders occur? In these two unfortunate cases the cause was clear: Cartoons of the Prophet Muhammad. These cartoons made by this satirical magazine which continues to ridicule one of the spiritual leaders of Islam - the Prophet Muhammad, have been made justifying themselves with the international law of Law and Freedom of Speech and Expression. It is true that the right and freedom of speech and expression is legitimate for every educated or uneducated person, of the people who run the country or of the opposition, of the publishers but also of the critics, of the print and TV media, of a people to another people.

Of course there is always a `BUT`.

Even the right to freedom of speech and expression may be unrestricted when dealing with the same conditions of expression, but this law has its limitations regardless of whether the President of France or any other country leader speaking on behalf of Freedom, Democracy, and Equality, in power leaving free a perhaps prestigious Magazine to mock and ridicule a Religious Leader repeatedly and discriminate against an entire religious community. The event of five years ago should have brought to justice the editorial staff of this magazine because it was the cause of those macabre killings. After five years, the French teacher repeats the same mistake but in a different form, removing students who are of the Islamic religion in order to insult the Islamic religion and listen to the rest of the students. But in a secular school, why should teaching be directed at and discriminate against another Religion?

Is not the state separated from religion in France as well? Is not the state secular in France?

Why, then, is religious hatred instigated in secular schools and is Islam deliberately confused with Islamic radicalism? It is known that in France about 10% -12% of the population is of the Islamic religious faith. They too are human beings and should be respected. The idea I have to express is that the causes must be eliminated so that the consequences do not occur. Leaving Religious Discrimination free will certainly cause resentment and revolt. France as one of the leaders in the EU should probably have been the initiator of the regulation of EU laws, including in the law the prohibition of religious instruction in any elementary school throughout the EU and even throughout Europe, because religious indoctrination, be it Islamic whether that Christian distorts the little pupil and forces him to become a religious fanatic and later a contingent of extremism and crime. No religious school for children because it distorts their pure and undefiled character. I think it is necessary in both Albania and Kosovo to ban religious schools for primary school children. Only after they grow up and reach maturity can this contingent be informed or even attend religious school as desired. Second, the media should not be allowed to ridicule or ridicule religious spiritual leaders such as Jesus Christ, the Prophet Muhammad, or even the Buddha, because they are the ones who incite religious hatred, religious discrimination, and cause grave death, as has happened several times in France and in some other EU countries, and in the World. At this point every state must be held accountable because hatred and religious discrimination cause murder and war. There are plenty of examples in world history. Just as there are laws in many parts of the world that put you in jail if you insult the incumbent President or Prime Minister so, why not make laws to stop swearing and mockery of religious spiritual leaders who are respected and honored by the respective religious communities around the world ? They also need to curb media that promotes violence, hatred and religious discrimination. Albania remains one of the most brilliant examples of respect for the religious beliefs of others. Hopefully the western world will get at least this example from our small country.

priftipirro2017@gmail.com

Përse nuk festohet nga KOASH Përvjetori i Kongresit Kishëtar të Beratit me 10 shtator 1922?

Është një fakt i qartë historik kur flitet për Autoqefalinë e Kishës Autoqefale Orthodokse të Shqipërisë nuk përmëndet Kongresi Themeltar Kishëtar i Beratit. Dikur në 10 shtatorin e largët të vitit 1922 në sallën e shkollës së Mangalemit në Berat, u mbajt Kongresi i Kishëtar i Beratit, në të cilin morën pjesë klerikë shqiptarë dhe patriot shqiptarë për të shpallur Autoqefalinë e Kishë orthodokse shqiptare. Kongresi Kishtar i Beratit, plotësoi kësisoj aspiratat e ortodoksëve shqiptarë – u vendos përfundimisht pavarësia e Kishës Ortodokse Shqiptare, e drejta e zgjedhjes së Kryepeshkopit dhe të klerikëve të lartë me gjak shqiptari, si dhe përdorimin e gjuhës shqipe prej klerikëve shqiptarë brenda kishës. Njihen peripecitë e përplasjeve dhe konflikteve që patën klerikët patriotë shqiptarë me Patrikanën e Stambollit dhe kishën greke e cila kishte shtrirë ndikimin e saj në të gjithë Shqipërinë e Jugut e të mesme, me klerikët e saj dhe me filo grekët që paguheshin për të mbajtur gjëndjen e tillë, dhe nuk dëshëronte që Shqipëria e pavarur të kishte një Kishë Autoqefale.

Përpjekjet e patriotëve shqiptarë për ta shkëputur kishën orthodokse shqiptare nga ndikimi grek dihet që filluan që në 1908 kur ndodhi incidenti i Hudsonit, në Boston, disa shqiptarë ishin pjesë e Kishës Ortodokse Greke, e cila i kundërvihej me forcë çështjes kombëtare shqiptare. Kur një prift ortodoks grek, refuzoi t'ia kryente shërbesat e fundme të ndjerit Kristaq Dishnica, Noli me një grup shqiptarësh patriotë krijuan Kishën e pavarur (Autoqefale) Ortodokse Shqiptare. Noli, prifti i parë i kishës së re, u shugurua prift më 8 mars 1908 nga kryepeshkopi Platon Rozhdestvensky i Kishës Ruse në Shtetet e Bashkuara, në kushte jo fort të qarta.

Më 24 mars 1918, Noli u caktua administrator i Kishës Ortodokse Shqiptare në Shtetet e Bashkuara dhe në fillim të korrikut të atij viti mori pjesë në një konferencë për popujt e shtypur në Mount Vernon, Virxhinia, ku u takua me presidentin Udrou Uillson, përkrahës i të drejtave të pakicave në Evropë. Më 27 korrik 1919 Noli u emërua peshkop i Kishës Ortodokse Shqiptare në Amerikë, që tashmë ishte dioqezë e pavarur. Në Shqipëri, mesha e parë në gjuhën shqipe u mbajt nga Fan Stilian Noli (Mavromati), nga ky atdhetar i madh, Mesha u mbajt me dt. 10 Mars 1914 jashtë Kishës së Shën Spiridonit, që sot nuk egziston më…sepse Peshkopi grek i Durrësit, Jakovi, nuk e lejoi Fan Nolin të mbante meshën shqip brënda Kishës. Fan Noli mbante titullin kryepshkop i Durrësit, Tiranës, Elbasanit, i Gorës dhe i Shpatit, Primat dhe Egzark i ilirisë, Detit të Perëndimit dhe i të gjithë Shqipërisë dhe selinë do ta kishte pikërisht në Durrës

Fjala e Nolit para qindra besimtarëve ishte dhe një mbështetje për Princ ëied-in i cili sapo kishte mbërritur në Durrës. Mesha që u mbajt në Kishën e Shën Spiridonit, u shkatërrua në vitin 1967. Sot në atë vend ngrihet godina e Shërbimit informativ Shtetëror.

Kisha Orthodhokse e Shqipërisë u shpall Autoqefale fillimisht nga Kongresi Themeltar i Beratit, më 10-19 shtator 1922. Vendimet e tij i njohu qeveria shqiptare, e cila dhe e kishte shtyrë atë që të zhvillohej. Në Kongres u caktua Këshilli i Lartë Kishtar, që do të drejtonte përkohësisht Kishën. Kongresi i Bashkësisë Ortodokse Shqiptare i mbledhur në Berat shpalli autoqefalinë e Kishës Ortodokse Shqiptare. Partrikana e Stambollit kërkonte autonominë kishtare dhe joautoqefalinë e saj. Ndryshimi midis këtyre dy formave qëndron në faktin se autoqefalia ndërpret çdo raport administrativ me kishën nënë (Patrikanën e Stambollit). Kisha Autoqefale vetqeveriset pa ndërhyrjen e kishave të tjera. Autonomia do të paktën që kryepeshkopi të emërohet ose të konfirmohet nga kisha mëmë (Patrikana e Stambollit). Me këtë akt sublim të krijimit të KOASH-it, shqiptarët ortodoksë deshën të shkëputen nga ndërhyrja e huaj greke për të mbrojtur kombësinë. Eshtë i drejtë mendimi i Fan Nolit se: “Fatkeqësitë e shqiptarëve nuk kanë ardhur kurrë nga diferencat fetare, por nga udhëheqësit fetarë.” Sipas profesor A.Glavinas, kongresi i Beratit shpalli në mënyrë puçiste Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë. Autori ynë i sipërpërmendurështë bazuar tek protesta absurde që bën qeveria greke në Lidhjen e Kombeve duke e quajtur këtë kongres puç kundër Ortodoksisë. Vendimet dhe Statuti që ky kongres kishtar miratoi më 17 shtator 1922, jo vetëm që u pranuan në heshtje nga hierarkia, por patën fuqi ligjore dhe peshë kanonike deri në krijimin e Sinodit të parë të KOASh-it, në vitin 1929. Kjo bazohej në kanonin se një kishë e një shteti nuk mund të veprojë në një kishë tjetër dhe parimin “kishë e pavarur në shtet të pavarur”. Kongresi miratoi rregulloren e Kishës, po atë ditë. Neni 1 ndante Kishën në katër episkopata, Qendër e Kishës u zgjodh Korça. Statuti përcaktoi autoritetin më të lartë të kishës Këshillin e Lartë, të përbërë prej katër klerikësh dhe prej katër laikësh të zgjedhur nga Kongresi. Kryetar i tij u zgjodh Atë Vasil Marku. Sipas statutit ky këshill do të ishte i përkohshëm derisa të krijohej Sinodi i Shenjtë. Fan S. Noli, më 21 nëntor 1923, u shugurua peshkop i Korçës dhe mitropolit i Durrësit në Durrës (ndërsa më 27 dhjetor 1923 u zgjodh deputet i Korçës). (https://sq.ëikipedia.org/ëiki/Fan_Noli). Në shkurt 1929 u formua Sinodi i Shenjtë i përbërë nga: Visarioni (Xhuvani) (që ishte dorëzuar në episkop, në Serbi më 1925) si Kryepiskop i Shqipërisë dhe mbikëqyrës i mitropolisë së Korçës, Agathangjeli (Çamçe) mitropolit i Beratit, Ambrozi (Ikonomi) mitropolit i Drinopolit dhe Efthimi (Kosteva) ndihmës i Kryepiskopit. Në 29 qershor 1929, në Kongresin e Dytë Kleriko-laike që u mbajt në Korçë, u votua “Statuti i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë”. Patriarkana Ekumenike refuzoi të pranonte këto veprime jokanonike, por u tregua e gatshme për t’i dhënë vetadministrim dhe paralelisht përdorimin e gjuhës shqipe në adhurim, predikim dhe në arsimimin kishtar. Që të normalizoheshin marrëdhëniet me Patriarkanën Ekumenike, u mblodh në Korçë, në maj 1936 Kongresi Kleriko-laik, me pjesëmarrjen e përfaqësuesve nga të 4 dioqezat (krahinat kishtare). Kongresi kërkoi falje nga Patriarkana; u bënë bisedime në Athinë (13 mars 1937) dhe një komision i përbërë nga shqiptarë shkoi në Konstandinopojë për të rregulluar përfundimisht çështjen. (https://orthodoxalbania.org/2020/kisha-jone/historia-e-kishes/). Hap i rëndësishëm për të trija fetë në vendin tonë ishte pranimi më 05.06.1923 nga Parlamenti shqiptar i Statutit Legal të Komuniteteve Fetare që deklaronte: “Paria fetare e shkallës më të lartë duhet të ketë këto cilësi: të jetë nënshtetas shqiptar, të dijë gjuhën shqipe, të gëzojë të drejtat civile dhe politike, të jetë prej racës shqiptare, ose prej fëmijë prej tre brezash në Shqipëri. Po në këtë vit në Korçë, më 4 dhjetor u bë fronëzimi i Theofan Nolit nga peshkopët Jerothe dhe Kristofor. U bëjmë të ditur dëgjuesve të nderuar se dhe në pranimin e Statutit Legal të Komuniteteve fetare si dhe në fronëzimin e Fan Nolit. Shtetasit shqiptarë nuk do t’i nënshtroheshin më asnjë legjislacioni kanonik, veçse me dëshirë, por sidoqoftë duke iu bindur ligjeve të shtetit….Kleri duhet të përbëhej i tëri nga njerëz me kombësi shqiptare dhe duhet të merrte leje nga qeveria (R.M.della Roça, vepër e cituar). Vlen të theksohet se edhe me zgjerimin e Statutit të vitit 1921, si dhe në nenet 5 të statuteve themelore të Republikës së 2 marsit 1925 dhe të Mbretërisë së shtatorit 1928, sanksionohej se feja nuk duhet të përdorej për qëllime politike (http://iliriatv.com/12-shtator-1922-ne-berat-u-vendos-autoqefalia-e-kishes-orthodokse-shqiptare/). Në atë kohë Kisha e Shqipërisë kishte përveç Kryepiskopatës edhe tri episkopata, 19 zëvendësi arkieratike, 330 enori dhe 25 manastire. Që nga viti 1912 e deri në 4 prill 1967 KOASH drejtuan 5 Kryepeshkopë të nderuar shqiptarë: -Fan Stilian Noli (Mavromati)- `Dëshmor` i KOASH, si Kryepeshkopi i Parë i K.O.A.SH., (21/11/1923-1924), -Vissarion Joan Xhuvani - `Dëshmor` i KOASH, si Kryepeshkopi i Dytë i K.O.A.SH, (1924-1937), -Kryeppeshkopi Kristofor -(Kristofor (?) Kissi) - `Dëshmor` i KOASH, si Kryepeshkopi i Tretë i K.O.A.SH., (1937-1948), -Kryepshkop Paisi-(Pashko (?) Vodica) - `Dëshmor` i KOASH, si Kryepeshkopi i Katërt i K.O.ASH., (1949-1966), - Kryepeshkopi Damian -(Dhimiter (?) Kokoneshi )- `Dëshmor` i KOASH, si Kryepeshkopi i Pestë i K.O.A.SH., (1966-1967),

Klerikëve u hoqën rrason, shumë prej tyre i burgosën ose i internuan dhe disa i martirizuan. Midis tyre, ish-Kryepiskopi Visarion u burgos dhe Ndihmës-episkopi i Apolonisë, irineu (Banushi), u internua. Kryepiskop Damiani nuk u përndoq, ai vdiq në shtëpi në Pogradec, më 18 tetor 1973.
Së fundmi mund të komentoj se KOASH i sotëm në vitin 1992 nuk e ka marrë mundimin të vlerësojë dhe të rishikojë historinë e Orthodoksizmit shqiptar dhe të vlerësojë klëriket shqiptarë sipas Promemories së Intelektualëve Orthodoksë të botuar që në vitin 2015 dhe ribotuar në 2018, për të përfshirë në kalendarin Orthodoks të pestë  Kryepeshkopët shqiptare me në Krye Fan Nolin dhe klerikët patriotë shqiptarë që kontribuan në shqiptarizimin e Kishës Orthodokse si Kostandin Kristoforidhi – si Dëshmor i KOASH, Papa Kristo Negovani -si Deshmor i KOASH, Mihal Grameno -si Deshmor i KOASH, At Stath Melani -si Deshmor i KOASH etj.

Interesant dhe keqardhës është fakti se në Sinodin e parë pas vendosjes së Demokracisë u ndryshua Statuti i KOASH duke e quajtuar Kisha Orthodokse Autoqefale e Shqiperisë, në vënd të fjalës Shqiptare, dhe nga 1997 deri në korrik të 1998, çështja e formimit të Sinodit të Shenjtë u arrit me pranimin e skemës që ai të përbëhej nga dy kryepriftërinj me origjinë greke dhe dy me origjinë shqiptare. Shpresojmë se koha ka ardhur që në KOASH të mendohet se pas Fortlumturisë së tij Anastas të vihen në vënd kërkesat e intelektualëve Orthodoksë dhe të Komunitetit Orthodoks për sa u shkruajt më sipër.

Prof. Dr. Pirro Prifti

Përse nuk u bë asnjë Meshë përkujtimore për 139 vjetorin e lindjes së Peshkopit të parë shqiptar- THEOFAN S. NOLI?

Askush nga mediat shqiptare dhe aq më pak kosovare nuk u kujtua të përkujtonte ditlindjen e Kryepeshkopit te Parë të Kishës Autoqefale Orthodokse të Shqiperisë , të Madhit Theofan S. Noli (Mavromati) lindur me 6 Janar , 1882, Qyteze, perandoria Osmane, pra 139 vite me parë. Një Gabim i rëndë i takon Klerikëve të KOASH dhe Administratës së Koash, Sinodit të Koash, dhe të gjithë klerikëve të tjerëve që predikojne në shqip në Kishat tona të nderuara Orthodokse Autoqefale. Madje Peshkopi i Gjirokastrës në Kishat e qytetit të Gjirokastres ka harruar të predikojë në shqip dhe kjo përbën nje karshillëk ndaj parimeve të Kishës Autoqefale Orthodokse të Shqipërisë, sepse pavarësisht që në këto Kisha mund të predikohet në greqisht për shkak të greqisht folësve të asaj zone, por klerikët e asaj zone e kanë detyrim që të predikojne në shqip Meshën e nderuar të përditëshme.,

Cfarë po ndodh me klerikët tanë Orthodokse të nderuar të Shqipërisë? 

I ka zënë gjumi?

I takonte KOASH të porosiste një meshë për nder të Peshkopit të parë shqiptar Fan S. Noli i cili me trimëri, atdhedashuri dhe inteligjencë, e detyroi Patrikanën  të pranonte idenë se një shtet ka nevojë për një kishë të tij e autoqefale. Pa I hyrë përpjekjve të kishës motër greke e cila nuk e dëshërontë këtë gjë, Noli i Madh ja arriti qëllimit që të Mesah dhe të gjitha liturgjitë në Kishat shqiptare të bëheshin në shqip. Një fitore e madhe të cilën e përkrahu fuqimisht edhe qeveria e asaj kohe e Zogut.
Fan Stilian Noli (Mavromati), personi që `e bëri Krishtin të flaës shqip për herë të parë`, i cili pas shumë peripecish të stisura nga Patrikana, në Mars të vitit 1908, F. Noli u dorëzua prift i ligjshëm. Noli u shugurua prift nga tre peshkopë; një rus, një ukrainas dhe një rumun. Kjo ngjarje u prit me gëzim nga të gjithë shqiptarët kudo që ndodheshin dhe pati jehonë të gjerë në të gjithë shtypin e kohës. Për të shkroi gazeta “Drita” e Sofjes, të cilën e nxirrte Shahin Kolonja, “Shpresa e Shqypnis”, si dhe gazeta të tjera shqiptare të Misirit dhe të Amerikës.

Meshën e parë në gjuhën shqipe, F. Noli e dha më 22 Mars 1908. Pas kësaj, në Amerikë fillon ethshëm ndërtimi i Kishave ortodokse shqiptare; kisha e Shën Kollit në Sauth Brixh, e cila përfundoi në vitin 1912; kisha e Shën Palit dhe e Shën Pjetrit në Filadelfia. Iniciativën e mori emigranti Stavri Seminaku nga Berati dhe prifti nga Rehova e Kolonjës, at Naum Cerja Meshën e dytë të parë e dha në Durrës në vitin 1914 në 10 mars, para oborrit të Kishës së Shën Spiridonit, kishë e cila nuk egziston më në Durrës sepse aty është godina e ish SHIK-ut Nga ana tjetër, Kuvendi i 30 Korrikut 1919 e shpalli Kishën Ortodokse Shqiptare të Amerikës kishë autoqefale dhe F. Nolin peshkop të saj. Më 21 Nëntor 1923, Sinodi i Parë i themeluar në Berat, shpalli F. Nolin kryepeshkop. Ceremonia u bë në kishën e Shën Gjergjit në Korçë. Kështu, sikurse shkruan dhe F. Noli, pas 500 vjetësh u krijua Sinodi i Parë i Kishës Ortodokse Shqiptare qysh në vitin 1478, kur e gjithë Shqipëria (Arbëria) ra nën sundimin osman. Ky Sinod i Shenjtë përbëhej nga Hireotheu, mitropolit i Korçës dhe i Gjirokastrës, Kristofor Kisi, mitropolit i Beratit dhe i Vlorës, F. Noli, mitropolit i Durrësit dhe i Tiranës. Ky Sinod sipas F. Nolit, vijoi deri më 24 Dhjetor 1924, kur Fan Noli u detyrua të largohej nga Shqipëria (Historia e kishës ortodokse shqiptare - Opinion / Editorial (sot.com.al) dhe (Doktoratura-Ardit-Bido-Fakulteti-i-Histori-Filologjise-Departamenti-i-Historise.pdf (unitir.edu.al).

KOASH siç u tha më lart nuk ka filluar ne 1992, por KOASH u themelua ne Kongresin e Beratit ne 10-13 shtator 1922, dhe ne kongresin e Korces të vitit 1923 u zgjodh Fan S. Noli Drejtues i KOASH, pavaresisht se TOMOS u miratua ne 1937, e kjo nuk do të thotë që të harrohet historia e orthodoksisë shqiptare dhe e gjithe Shqiperisë.

KOASH duhet medoemos të bënte një meshë përkujtimore për Fan Nolin e Madh. Një sugjerim për zotërinë e nderuar Miron Cako, për të cilin kam respekt të madh, por të justidikohet KOASH nga ana juaj se .`në kemi tre festa që përkujtojmë është aspak normale dhe është dukshëm si një pe I zi mbi pëlhurën e bardhë të Orthodoksisë autoqefale shqiptare. Komenti i z. Miron Cako, per Fan Nolin nuk e nderon aspak as z. Miron dhe as KOASH. Jo. KOASH duhet nderojë specifikisht ditlindjen dhe dit vdekjen e krijuesit të Kishës Autoqefale Orthodokse të Shqipërisë Fan Nolin. Justifikimi që thotë.z. Miron, në fakt mbetet një mungese respekti për klerikun e famshëm shqiptar. Pa ja mohuar vlerat Fortlumturisë së tij Anastas, është detyra e z. Miron dhe e KOASH së pari, dhe detyra e klerikëve të tjerë shqiptarë që ti kujtonit Fortlumturisë së tij se Fan Noli mbetet krijuesi dhe themeluesi i Auroqefalisë shqiptare. Komunisteti Orthodoks praktikisht po mbetet I zhgënjyar dhe I përçarë për shkak të indiferentizmit të KOASH. Heshtja e KOASH është nje mungesë respekti për kleriket që përfaqësojnë komunitetin orthodoks shqiptar, dhe njëmungesë respekti që lejohet të predikohet vetëm në greqisht në Gjirokastër duke shkelur rregullat e KOASH. Kur vjen puna për një Hero të Autoqefalise si Fan Noli, ja vlen të ndryshohën rregullat nëprmjet Sinodit shqiptar. Në fund të fundit, ashtu si u ndryshua Statuti i KOASH ku përveç ndrishii të disa neneve u ndryshua edhe fjala shqiptar me fjalën Shqiperi. Po kështu SINODI shqiptar duhet të ndryshojë dhe të shqiptarizojë Kalendarin Orthodoks ashtu siç kanë bërë edhe vëndet e tjera orthodokse në të cilat krahas shëntorëve dhe martirëve të orthodoksisë kanë shtuar shënjtorrë dhe martirë të vëndeve përkatëse. Pra, ndryshoni dhe vendosni në kalendarin orthodoks një vënd për Fan Nolin dhe bëni një meshë përkujtimore. Po kështu harruat edhe vjet 500 vjetorin e Shenjtores shqiptare Shën Angjelina Arianiti duhet të kishit bërë një meshë përkujtimore. Përse kështu harroni heronjtë , shënjtorët, martirët shqiptarë? Si jeni katandisur këshru mor të nderuar klerikë të sotëm shqiptarë. Asnjë martir , hero shenjtor i mesjetes dhe asnjë nga ata të propozuar nga ne në PROMEMORIA nuk keni nderuar dhe as e keni marre parasysh. Duhet të mos harruar se KOASH nuk është shtojcë e kishës greke por një institucion I rëndësishëm I komunitetit tonë orthodox.

Prof. Dr. Pirro Prifti

Përse Arsimi i Lartë në Shqipëri është në Krizë të rëndë

Problemet e Arsimit të Lartë nuk kanë të mbaruar. Pavarësisht se Shqipëria ka firmosur `Magna Carta Universitarum Europaeum` dhe Deklaratën e Bolonjës, mbeten probleme të mëdha për tu zgjidhur në Shqipëri . Pak Histori. Dihet që përpara firmosjes së Procesit dhe Deklaratës së Bolonjës në vitin 2007, u miratua ``Magna Charta Universitatum Europaeum`` dhe u nënshkrua nga rektorët e 430 universiteteve më 18 shtator 1988 në Piazza Maggiore në Bolonjë, për të përkujtuar 900 vjetorin e themelimit të Universitetit të Bolonjës. Teksti përfundimtar i dokumentit është hartuar në janar të vitit 1988 në Barcelonë (Magna Charta Universitatum - wikipedia). Procesi i Bolonjës ishte një seri e takimeve ndërministrore dhe marrëveshjeve midis vendeve Evropiane të dizajnuara për të siguruar krahasueshmërinë e standardeve dhe cilësisë së kualifikimeve të arsimit të lartë. Përmes Marrëveshjeve të Bolonjës, procesi ka krijuar Zonen Evropiane të Arsimit të Lartë, në veçanti nën Konventën e Lisbonës. Ajo është emëruar sipas vendit ku ishte propozuar, Universiteti i Bolonjës, me nënshkrimin e Deklaratës së Bolonjës nga ana e Ministrave të Arsimit nga 29 shtete të Evropës në vitin 1999, duke krijuar një pjesë të integrimit Europian. Ajo ishte e hapur për vendet e tjera nënshkruese të Konventës Kulturore Evropiane, të Këshillit të Evropës; për më tepër takimet qeveritare janë mbajtur në Pragë (2001), Berlin (2003), Bergen (2005), Londër (2007), dhe Leuven (2009). Dihet se firmosja e Procesit të Bolonjës dhe Deklaratës së Bolonjës për Arsimin e Lartë është bërë nga Ministri i Arsimit të Shqipërisë me qëllim që Diplomat universitare, gradat shkencore të ishin të barasvlefshme me ato të BE, dhe më e rëndësishmja ishte Diploma të krahasueshme për një Treg pune të përbashkët. Idea ishte kjo: adoptimi i një sistemi të gradave shkencore lehtësisht të njohshme dhe të krahasueshme, gjithashtu përmes Suplementit të Diplomës, me qëllim që të nxitet aftësia për punësim e qytetarëve evropianë dhe konkurrenca ndërkombëtare e sistemit europian të arsimit të lartë. Adoptimi i një sistemi kryesisht të bazuar në dy cikle kryesore, universitare dhe të diplomuar me grada shkencore. Promovimi për në ciklin e dytë do të kërkojë plotësimin e sukseshëm të ciklit të parë të studimeve, që zgjat në një minimum prej tre vjetësh. Grada shkencore që jepet mbas ciklit të parë do të njihet në tregun evropian të punës si një nivel i përshtatshëm kualifikimi. Cikli i dytë do të çojë në titullin master dhe/ose doktoratë si në shumë vende Evropiane. Vendosja e sistemit të krediteve -te tilla si sistemi ECTS - si një mjet i përshtatshëm për nxitjen e lëvizshmërisë më të gjerë të studentëve (Deklarata e Bolonjës - Ëikipedia).

Ç`po ndodh në Arsimin e Lartë në Shqipëri?
Problem i madh është rënia e cilësisë së mësim dhënies, qoftë për shkak të pedagogëve jo të përgatitur qoftë për mungesa të shumta akademike që do ti rreshtoj më poshtë.

Megjithëse Ligji i ri për Arsimin e Lartë ka gjashtë vjet që është miratuar, mangësitë në arsimimin e lartë për Kolegjet dy vjeçare dhe për Programet Bachelor tre vjeçare, dhe Programet Master, janë shtuar. Shkaqet janë të shumta. Mangësitë fillojnë nga heshta e ligjit se si, përse, pas sa kohë, dhe çfarë titujsh profesionalë kërkimore&shkencorë duhet të jepen për për Programet Profesionale . Së pari, dihet se Programet Profesionale dy dhe tre vjeçare duhet të kenë rreth 50% të programit akademik si Praktika Profesionale, por kurrikulat e këtyre programeve dhe kalendari akademik i tyre nuk i përfshin, qoftë edhe për shkak të gabimeve në VKM nr 41 të vitit 2018, dhe me e keqja mbetet se Praktikat Profesionale kanë mangësi të mëdha duke filluar që, vëndi ku do bëhen praktikat, nga laboratorët përkatës dhe specifikë sipas Programeve brënda universiteteve, Laboratorë të cilët duhet të kenë buxhete të veçanta për ti përmirësuar dhe përditësuar me qëllim që studentët të aftësohen.

Së dyti,  Gabime të rënda në Kurrikulat mësimore për Programet tre vjeçare dhe ato dy vjeçare, Kurrikulat mësimore të Programeve Master janë kaotike dhe të pa krahasueshme me asnjë kurrikul përkatëse të asnjë Universiteti që ka nënëshkruar Bolonjën. Pse? Sepse Kurrikulat janë bërë pa  kontrollin përkatës, pa Udhëzime përkatëse por janë lënë në dorë të lirë të Drejtuesve të Departamentit pa u konsultuar ose duke kopjuar kurrikul të ndonjë universiteti tjetër.

Së treti, Ligji për Arsimin e Lartë nuk vendos që drejtuesit e Programeve dhe Kurrikulave të jenë rreptësisht të Profileve përkatëse për të cilat zhvillohet kurrikula, por në vënd të kësaj e le evasive. Po të shohësh me kujdes, ka drejtues të Departamenteve, madje dhe Dekanë, që mund ti kenë titujt përkatës por nuk janë të Profilit. Që këtu lind gabimi dhe mashtrimi. Së katërti, një nga gafat e Arsimit të lartë është mos përmëndja e dhe mos vendosja në ligj që studentët duhet të studjojnë me tekste mësimore shqip, të përditësuara dhe të miratuara nga Departamenti. Kështu studentët studjojnë ku të mundin dhe pa cilësinë e nevojshme. Budallallëku më i madh është që (më tepër për tu dukur), në silabuse të venë literaturë të detyrueshme të huaj dhe jo shqiptare, megjithëse dihet fare mirë që studentët në Bachelor dhe Master në Shqipëri nuk mund të studjojë në gjuhë të huaj , por duhet të studjojnë në shqip, kurse tekstet në gjuhë të huaj ti kenë të rekomanduara.. Dihet se çdo universitet anglo-amerikan dhe i BE ka përgatitur tekste mësimore përkatëse për studentët e vet. Në Shqipëri ndodh e kundërta, nuk ka fare tekste në shqip. Madje edhe ato tekste mësimore të huaja që janë miratuar për tu përkthyer në dobi të studentëve , janë përkthyer për faqe të zezë. E domosdoshme është përgatitja e teksteve mësimore nga pedagogë apo grup pedagogësh me tituj , tekste të cilat duhet të jenë të miratuara nga universiteti dhe Departamenti, duhet të përditësohen çdo pesë vjet dhe të kenë referenca të autorëve të dëgjuar. Së pesti, Studentët me `xixa` siç përmëndi Kryeministri shqiptar, që marrin bursa të plota si brënda dhe jashtë vendit, në fakt duhen kontrolluar mirë, se shumë prej tyre nuk janë me `xixa` prej vërteti por, po vërehen `ekselenca` me nota jo të merituara sepse mesa duket vendosen nota maksimale fiktive. Së gjashti, pedagogët e stafeve akademike përzgjidhen apo janë të ftuar jo sipas eksperiencës dhe intervistës, por sipas miqësive. Kjo shkakton uljen e cilësisë së mësim dhënies. Problematike është marrja në punë e pedagogëve që nuk janë të profilit të cilët japin lëndë të profilit?! Këto nuk janë të sqaruara as në ligj e as në udhëzime. Së shtati, mbetet problematike, se ligji është kryesisht për Shkollat e Larta publike dhe jo për Shkollat e larta Private. Së teti, Puna shkencore, artikujt shkencorë dhe kërkimorë, që janë vendosur si kushte për të marrë tituj shkencorë, kanë vendosur revista të huaja shkencore arbitrarisht me impakt factor, të cilat Ministria i ka hequr e vënë sa herë që vjen ministër i ri, por ka harruar të pikëzojë për pedagogët që kërkojnë tituj- edhe tekstet mësimore përkatëse që pedagogu ka realizuar, përfshi dhe Monografitë. Këtë e them sepse në Shqipëri nuk ka punë shkencore të mirëfillta, por më tepër punë kërkimore të bazuara në statistika jo shumë të sakta. Prandaj Kushtet për të marrë tituj duhet të rishikohen edhe një herë dhe të mos lëvizën cdo herë që ikin e vijnë ministra aspak profesionistë. Së fundmi, është e domosdoshme që të ketë një Ministri të Arsimit të Lartë të ndarë nga MASR, pikërisht me qëllim që të verë punët në vijë të specialistët e Ministrisë të jenë më të vërtetë specialist dhe jo militant. Këtu duhen përfshirë e Këshilltarët e Ministrit të cilët duhet të jenë profesionistë me mbi 20 vjet punë në arsimin e lartë , dhe të ndërpritet urgjentisht marrja e këshiltarëve pa eksperiencë punë apo militantë partie.

Ka edhe faktorë të tjerë  politikë, të cilët pengojnë arsimin e lartë, por sikundër e thotë një professor i madh: `Kur përplaset Politika me Ligjin, Ligji e pëson shumë rëndë`.

Prof, Dr. Pirro Prifti

Goditjet kundër Gjuhës shqipe të standartizuar- janë goditje kundër identitetit kombëtar Problemet e gjuhës shqip dhe e të folurit në gjuhën shqipe ishin dhe janë probleme që janë zgjidhur kryesisht në shek e xx, sepse në kohën e Perandorisë Osmane gjuha shqipe u ndalua shkruhej gjatë shek XIX duke i dhënë përparësi gjuhës greke dhe osmanishte në shkollat ku përfshihej popullata shqiptare e katër sanxhaqeve.

Lufta për një gjuhë shqipe të njëjtë apo të standartizuar ishte dhe mbetej objektivi kryesor i intelektualëve shqiptarë sepse ata e kuptonin se një komb duhet të ketë një gjuhë të shkruar dhe jo shumë radikale të saj.

Kështu vetë Sami Frashëri ka thënë:“Një komb që nuk ka gjuhën e vet, ai nuk është komb”. Është e njohur dhe thënia e Sapirit se “Gjuhë ideale është ajo që me më pak mjete arrin rezultatet më të mira”. Pak Histori. Detyra e parë që duhej zgjidhur, ishte njësimi i alfabetit. Deri atëherë, shqipja ishte shkruar në disa alfabete: alfabeti latin, alfabeti grek, alfabeti turko-arab dhe alfabete të veçanta. Këtë detyrë e zgjidhi Kongresi i Manastirit, i mbledhur më 14 deri më 22 nëntor të vitit 1908, në qytetin e Manastirit, që sot ndodhet në Maqedoninë e Veriut. Ne këtë Kongres, pas shumë diskutimesh, u vendos që të përdorej një alfabet i ri, i mbështetur tërësisht në alfabetin latin, i plotësuar me nëntë digrame (dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh, zh), dhe me dy shkronja me shenja diakritike (ç, ë), është alfabeti që ka edhe sot në përdorim gjuha shqipe. Kongresi e la të lire edhe përdorimin e alfabetit të Stambollit, që kishte mjaft përhapje, por koha ja lëshoi vendin alfabetit të ri, që u paraqit në Kongres, pra alfabetit të sotëm. Një hap tjetër për njehsimin e gjuhës letrare shqipe, bëri Komisioni Letrar Shqip, që u mblodh në Shkodër në vitin 1916. Komisioni nënvizoi si detyrë themelore lëvrimin e gjuhës letrare shqipe dhe zhvillimin e letërsisë shqiptare. Ky komision gjuhëtarësh e shkrimtarësh, krijuar nën pushtim-administrimin austro-hungarez, për të ndihmuar në formimin e një gjuhe letrare të përbashkët përmes afrimit të dy varianteve letrare në përdorim, vlerësoi të adaptojë idiomën gego-jugore të Elbasanit, si një urë në mes toskërishtes dhe gegërishtes dhe përcaktoi disa rregulla për drejtshkrimin e tij, të cilat ndikuan në njësimin e shqipes së shkruar. Vendimet e Komisionit letrar shqip për gjuhën letrare e për drejtshkrimin e saj, u miratuan më vonë edhe nga Kongresi Arsimor i Lushnjës më 1920 dhe vijuan te zbatoheshin duke fituar terren në zyrat e shtetit dhe në shkolla (sidomos shkollat fillore - Xhuvani për një kohë të gjatë ishte sekretar i përgjithshëm i Ministrisë së Arsimit) deri në Luftën e Dytë Botërore (https://sq.ëikipedia.org/ëiki/Gjuha_shqipe). Gjuha standarde shqipe u krijua mbi gjuhën e Naimit, Çajupit, Konicës, Nolit, Kutelit, Poradecit, Xoxës, Shuteriqit, Kokonës, Bulkës, Andrea Varfit, e shumë të tjerëve, por brenda saj janë përfshirë elemente të shumta të dialektit gegë: pasuri leksikore e frazeologjike, pasuri dhe larmi ndër­timesh sintaksore, elemente morfologjike dhe gjedhe fjalë­formuese. Këtë e dëshmojnë mirë Fjalorët e gjuhës së sotme shqipe. Dhe kjo përfshirje nga dialekti nuk e ka kufizuar aspak standardin. Hyrja e elementeve gjuhësore, e pasurisë leksikore, frazeologjike, sintaksore, më në fund edhe mor­fologjike nga të folmet dialektore në gjuhën standarde do të vazhdojë edhe më tej sepse ajo është e hapur ndaj prurjeve nga burimet e saj dhe e gatshme për risimtari të brendshme dhe të jashtme (http://ëëë.gazetadita.al/gjuha-standarde-shqipe-dialektet-dhe-letersia/).

Kongresi i Drejtshkrimit të gjuhës shqipe i mbajtur nga data 20 nëntor deri në 25 nëntor të vitit 1972 në Tiranë kishte si Objektiv kryesor përcaktimen e parimeve dhe drejtimeve kryesore për hartimin e rregullave të drejtshkrimit, për të pasur një gjuhë letrare të njësuar kombëtare. Ky Kongres, si forumi më i lartë shkencor, analizoi e diskutoi gjerësisht parimet themelore, çështjet e përgjithshme dhe shumë zgjidhje të veçanta të drejtshkrimit të shqipes, si edhe probleme të tjera teorike e praktike, që kanë të bëjnë me normën letrare në përgjithësi. Aty ishin të pranishëm 87 delegatë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi si dhe arbëreshë nga Italia. U paraqitën tre Rezoluta. Pika I e Rezolutës: Rregullat e drejtshkrimit të mbështeten sa më gjerë në trajtat e përbashkëta të gjuhës kombëtare shqipe. Pika II e Rezolutës: Në hartimin përfundimtar të "Rregullave të drejtshkrimit të shqipes" të kihen parasysh disa kërkesa të Kongresit, Pika III e Rezolutës: Kongresi i bën thirrje gjithë popullit shqiptar që ta përdorë gjuhën letrare të njësuar si një mjet të fuqishëm të përparimit shoqëror dhe ta shohë kujdesin për zhvillimin e lulëzimin e saj te pandalshëm si detyrë të vazhdueshme. Kongresi shprehu kërkesën që: Duke u mbështetur në parimet e përgjithshme dhe në zgjidhjet kryesore të Projektit të vitit 1967, brenda vitit 1973 të hartohen përfundimisht "Rregullat e drejtshkrimit të gjuhës shqipe"; Në bazë të "Rregullave të drejtshkrimit të gjuhës shqipe" brenda vitit 1974 të hartohet "Fjalori drejtshkrimor i gjuhës shqipe"; Për të kodifikuar plotësisht normat e gjuhës letrare të folur e të shkruar, brenda vitit 1975 të hartohen "Rregullat e drejtshqiptimit" dhe "Rregullat e pikësimit të gjuhës shqipe". Sidoqoftë, para Kongresit të Drjtshkrimit shqip të 1972 u konfirmuan disa marëveshjë dhe mirëkuptime të viteve të kaluara si më poshtë: Më 1967, u botua nga Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, projekti i ri “Rregullat e drejtshkrimit të shqipes”. Ky projekt filloi të zbatohet në të gjithë hapësirën shqiptare, në Republikën e Shqipërisë, në Kosovë dhe në Mal të Zi. Ndërkohë, përpjekje për njehsimin e gjuhës letrare dhe për drejtshkrimn e saj bëheshin edhe në Kosovë. Më 1968 një konferencë studiuesish kosovarë, të mbledhur në Prishtinë, vendosën të të përqafonin gjuhën zyrtare shqipe. Këtë kosovarët e bënë për të theksuar kombësinë e tyre shqiptare në formë proteste kundër refuzimit të Federatës Jugosllave për t'i dhënë Kosovës statusin e Republikës[36]. Ky vendim politik i marrë në Prishtinë në vitin 1968 sot po sfidohet nga shkrimtarë, gazetarë dhe sidomos rinia që shkruan në internet si jo frutdhënës dhe diskriminues ndaj folësve të dialektit gegë, në veçanti ndaj kosovarëve të cilët tingëllojnë si emigrantë kur flasin gjuhën standarde shqipe. Pas Kongresit të Drejtshkrimit, janë botuar një varg vepra të rëndësishme, që përcaktojnë normat e gjuhës standarde, siç janë "Drejtshkrimi i gjuhës shqipe" (1973), “Fjalori i gjuhës së sotme letrare" (1980), "Fjalori i shqipes së sotme" (1984), "Fjalori drejtshkrimor i gjuhës shqipe" (1976), "Gramatika e gjuhës së sotme shqipe, i Morfologjia" (1995), "Gramatika e gjuhës së sotme shqipe, II Sintaksa" (1997) (https://sq.ëikipedia.org/ëiki/Gjuha_shqipe). Cfarë ndodhi pas ndryshimit të sistemit komunist në Sistemin e Demokracisë Perëndimore në Shqipëri? Më shumë si reflektim i luftës kundër komunizmit, doli edhe idea se Kongresi i 1972 meqënëse u realizua nën drejtimin e Akademisë së Shkencave e Kohës së Diktaturësm, ashtu si u shkaktërruan të gjitha vlerat e ndërtuara në diktaturë edhe kjo duhet shkatërruar. Kjo nuk duhet të jetë e vërtetë, sepse prania e 87 studjuesve, profesorëve, doktorëve, mëuesve nga të gjitha trevat shqiptarenë 1972, tregoi se nuk pati asnjë ndikim diktatura, dhe se ky Kongres ishte Kongres Profesional dhe nacional i cili zgjidhi një nga Problemet më të rëndësishme që ndikonte thelbësisht në identitetin tonë si shqiptarë dhe si Komb shqiptar.

Argumentat e kundërshtuesve të gjuhës standarte shqipe ishin;

-Përse nuk u vendos gegërishtja si gjuhë standarte, -Përse u vendos toskërishtja si gjuhë standarte, -Përse të mos ketë një gjuhë `kosovare` meqënëse ka një komb Kosovar. Në këto kundërshti, krahasmllefeit antikomunist nuk mund të mos vihet re se sulmet kundër gjuhës së standartizuar shqip, ka shumë mundësi të jenë bërë nga lobe të caktuara anti-shqiptare ndër fqinjët, të cilët kërkojnë një komb të përçarë dhe të dobët shqiptar të ndarë në po aq pjesë me po aq gjuhë sa janë të ndarë edhe sot e kësaj ditë me qëllim që ti mbajjnë në hyqëm. Ky mbetet qëllimi: për të shkaktërruar edhe këtë ikonë të identitetit Kombëtar shqiptar: gjuhën e standartizuar shqip. Gjuha shqipe e Standartizuar sot, po e vuan goditjen nga perpjekjet e disa individëve (që mund të përfaqsojnë dhe grupe), që duan të shkatërrojnë atë qe eshte arritur në Kongresin e gjuhes shqipe ( drejtshkrimit te gjuhes shqipe) ne 1972 ku morën pjese 87 profesore e studiues te te gjitha trevave shqiptare , me pretekstin se e beri diktatura...... Kush jane këta ndivide? Duke filluar me Arshi Pipen, Bruno Shllaknu e deri me Gjekmarkajn (si `katolike`) dhe me Nexhmedin Spahiun e bashkëpunues të tij kosovarë që kerkojnë komb kosovar e gjuhë kosovarce. Një shëmbull:“Personalitete të kulturës dhe shkencës shqiptare si prof. Arshi Pipa etj, mbas kapitullimit të diktaturës komuniste erdhën më 1992 – 1993 prej emigracionit dhe u shprehen për braktisjen e gjuhës letrare shqipe, gjuhës standard të përbashkët të krijuar mbi bazën e toskërishtes, si një krijesë me dhunë e kohës së diktaturës. Ata kërkuan krijimin e një gjuhe të re letrare me bazë gegërishten, meqenëse dialektet gegë i flet shumica e popullit shqiptar, etj ( sipas tyre).” (https://gazetadielli.com/arshi-pipa-per-standarditetin-e-gjuhes-shqipe/) Përse këta duan të shkaterrojne Shqipen standarte, por duan ta copezojne, kur thuhet qarte se shqipja standarte ...mund te permiresohet nga dialektet.? Mendoj se përpjekjet e tyre nuk do të kenë sukses pavarësisht se disa nga këta individë përpiqen të argumentojnë se në kongresin e atëhershëm u hoq paskajorja, dhe se ka probleme me gërmën `ë`, etj. Dihet që ka probleme që mund të zgjidhen fare lehtë, sepse gjuha e standartizuar mund të pasurohet lehtësisht nga dy dialektet kryesore, por e rëndësishme është që gjuha e standartizuar të jetojë dhe të përhapet në të gjitha trevat shqiptare sepse është e vetmja mundësi që të identifikohemi si komb shqiptarë. Dihet se standartizimi i gjuhës shqipe ka marrë si shëmbull gjuhën italiane standarte e cila ka mbi 100 dialekte, apo gjuhën gjermane që ka deri në 100 dialekte, apo fundja dhe kinezçen e cila ka gjuhë standarte gjuhën mandarinë, midis mijra dialekteve. Shpresojmë që Akademia e Shkencave shqiptare dhe e Kosovës të përkrahë fuqimisht gjuhën e standartizuar shqip dhe të mos bjerë pre e individëve mllefaxhinj, që kërkojnë të lënë `nam` si të ditur, apo dhe `të blerë` nga të huajt për të dëmtuar shqipen standarte.

priftipirro2017@gmail.com

Përse nuk promovohen librat e autorëve të letersisë Shqipe por vetëm të huaj në TV e media?

Përse nuk promovohen librat  e autorëve të letersisë Shqipe

por vetëm të huaj në TV e media?

Panairi i Librit i hapur në Tiranë që nga data 16 nëntor e deri me 20 nëntor 2022 në Pallatin e Kongreseve,  ka bërë që sytë e shqiptarëve të kthehen edhe njëherë nga librat  dhe nga literatura e shumtë artistike dhe profesionale nga autorë shqiptarë dhe të huaj.

Me kalimin e viteve shohim ndryshime të mëdha dhe në shijen e letërsi-dashësve si dhe të atyre që nuk i honepsin librat apo janë indiferentë ndaj tyre. Të dy këta kontigjentet e fundit  në vënd të librave lexojnë nëpërmjet celularëve kryesisht lajmet dhe shohin portalet si facebook, Instagram, tik-tok, whatsup, etj, por leximi i librave dhe i literaturës artistike ka rënë shumë. Këtë vërteton dalja e librave nëpër trotuaret e kryeqytetit afër bllokut tek rr.Myslym Shyri, apo diku më larg, por një gjë të trishton kur sheh emrat e disa autorëve të mëdhenj dhe emra të autorëve të rinj e të vjetër që sikur luajnë rolin e lypsave për të fituar diçka nga shitja e tyre në rrugë, ndërsa lypsat e vërtetë nuk kërkojnë libra por bukë për të ngrënë apo për të tregëtuar diçka tjetër aspak të ndershme.

Lypsa dhe Libra, dy të kundërta që përplasen në trotuaret e rrugëve të Tiranës: dikush për tu shitur kulturën popullit e dikush për të `blerë`  lëmoshën e popullit.

Vërehen disa paradokse të çuditëshme dhe në disa raste vërehet që mediat dhe tv private madje dhe ato të RTSH, nuk i kanë qejf promovimet e librave të  autorëve shqiptarë qofshin ata të talentuar apo dhe jo të talentuar, megjithse kriteri i talentit letrar në Shqipëri nuk është vetë talenti, por politikani, njeriu i medias dhe i tv, që promovon sipas qejfit dhe  në interes të  njërit apo tjetrit vetwm pwr pwrfitim matwrial apo dhe privat.

Kjo gjë vërehet edhe tek disa shtëpi botuese të cilat preferojnë librat e autorëve të huaj se sa ata shqiptarë me pretekstin se janë autorë mediokër dhe u venw tarifa tw larta vetwm pwr ti hequr qafe. Në fakt një pjesë e mirë e autorëve shqiptarë me shumë vështirësi gjejnë fonde për të botuar librat e tyre sepse i paguajnë botimet me rrogën e pakët mujore që kanë, ndërsa përsa i prket sponsorizimeve autorët shqiptarë të letërsisë marrin shumë pak sponsorizime ose aspak, sepse shumica e sponsorëve paguajnë ….balerinat, këngtaret, spektakle, erotizmin e seksin.

Ndoshta kanë të  drejtë se përfitimet  personale të moderatorëve tv , mund të jenë edhe materiale por edhe private.

Interesant është fakti se në Panair dje, përshëndetën disa politikanë, por dhe plot deputetë që vijnë për tu dukur më tepër. Ky lloj njerëzish që nuk lexojnë drejton letërsinë, njëlloj si dikur kur kishte ndeshje ndërkombëtare, biletat i marrnin ata që nuk ishin tifozë.

Është për të ardhur keq që dy TV kombëtare private si Top Channel, dhe njëra nga RTSH, madje dhe Shtpia e Librit qw ndjek tw favorizuairt nga politka dhe biznesi se sa talentin,  që promovon librat, i kanë bërë emisionet e tyre promovuese - shumë klienteliste, aq sa mesa duket për të promovuar një libër ose duhet ti thuash pronarit, ose duhet të paguash një shumë të madhe parash, duke harruar se letërsia shqipe duhet të ketë prioritet krahas librave të përkthyer.

Me pak fjalë  klientelizmi vulgar për të promovuar miq të politikës dhe klientë të pasur por jo më të mirë se letrarët shqiptarë të tjerë që përpiqen të promovojnë librat e tyre nëpërmjet fb, instagramit, dhe tiktokut, nuk preferohen në tv e mediat shqiptare.

Më mirë dalin në TV e Media të shkruar disa ish-a, apo bij e miq, apo servilë të isha-ve me poste të dikurshmë në PPSH, se sa autorë të rinj, të talentuar apo jo (kriteret se kush është talent letrar, varet se si vendosen kriteret).

Neveritja ndaj letrarit shqiptar që shkruan tregime, romane, vepra në shqip është e dukshme në këto TV dhe Media, aq sat ë duket sikur Shqipëria nuk egziston, dhe përulja dhe servilizmi ndaj të huajve mbetet një mani e këtyre TV -ve dhe Media-ve.

Vetë industria e Librit ka problem të rënda qoftë për shkak të uljes së interesit për leximin e librave në raport me leximin e lajmeve nga cel dhe tv,  Probleme të tjera janë edhe se industria e librit në Shqipëri   ka rreth 100 shtëpi botuese, ka rreth 300 shtypshkronja, dhe dalin në treg mesatarisht rreth 1200-1500 libra në treg dhe nga këta 1/3 është letërsi shqipe artistike dhe profesionale.

Sidoqoftë fuqia blerëse është e mirë për librat artistikë, dhe e vështirë për librat profesionalë sidomos për tekstet shkollore apo tekstet profesionale për universitetet sipas UNSKO-s.

Element tjetër interesant është fakti se letërsia artistike është gjithmonë e pëlqyeshme, sidomos për femrat që mbeten më besniket. Meshkujt janë më shumë të interesuar për letërsinë shumë cilësore, të natyrës historike, por edhe me karakter studimor. Mosha që lexon më shumë është mbi 25 vjeç. Petrit Ymeri  spjegon se shiten më shumë libra të huaj…sigurisht nëse nuk promovohen librat e autorëve shqiptarë???!!!

Problem tjetër është se libri në Shqipëri ka tvsh më të lartë 20%, ndërsa në Europë e ka 6%.

Së treti sipas znj. Dudaj: “Prodhohet shumë e për lumë”, do të ishte shprehja e duhur, dhe shiten pak. Është një raport shumë i lëvizshëm.  

Së katërti në një shoqëri ku po rriten dhe shtohen të paarsimuarit mirë, siç po ndodh te ne; ku shkolla e mesme dhe e lartë i detyron (jo rekomandon) të lexojnë letërsinë e shkrimtarëve që u krehin bishtin pushteteve; ku roli i letërsisë në jetë dhe shoqëri është zbehur, shfaqet hapur nevoja për t’i ndenjur pranë kësaj fushe me politika fiskale.

Së pesti, përsa i përket e-books, mundet të jetë Europa, tregu që do të udhëheqë. Sipas analizave, në SHBA lexuesit lexojnë mesatarisht 24 e-books në vit kundrejt 15 librave të printuar që lexojnë ata që nuk e preferojnë atë format. Gati gjysma e e-book-eve publikohen në gjuhën angleze. Ato kanë avantazhe kundrejt librit të printuar. Edhe pse në Europë e-book janë subjekt i një niveli më të lartë të taksimit të TVSH-së, Komisioni Europian nxit zhvillimin e tyre. Sa i përket piraterisë, edhe industria e e-books është e përfshirë. Në Rusi, 90% e këtij tregu është i miratuar. Konvertimi i librave fizikë në e-book varet nga natyra e tij (Kaosi me biznesin e librit - Revista Monitor).

Së gjashti librat për fëmijë, Letërsia për fëmijë është “kontingjent librash” që më së paku shiten! Fëmija nuk shpërblehet dhe nuk gëzohet me një libër. Fëmijës i blihet një celular dhe me këtë i kërkohet që të jetë sa më i mirë në raport me orarin e pushimit ditor të prindërve. Ray Bradbury thoshte: “Ka krim edhe më të rëndë se djegia e librave! Ky krim është mos leximi i tij”.

Së shtati për sa i përket politikanëve, p.sh., në bibliotekën e parlamentit gjerman, çdo deputet tërheq mesatarisht 9-10 libra në vit për t’i lexuar, në Suedi e Norvegji nga 12-14 libra në vit, në itali e Francë 8-9, në Poloni e Hungari 6-7, në Rumani 5 etj? Dy vite më parë, nga Kuvendi i Kosovës “rrodhi” informacioni se brenda vitit 2019 biblioteka e Kuvendit u frekuentua nga dhjetë deputetë, të cilët kryesisht e kanë kërkuar Fjalorin e Gjuhës Shqipe! Nga Maqedonia e Veriut na vjen informacioni se në hapësirën e librave në Kuvend nuk është parë të jetë futur ndonjë deputet shqiptar! Bibliotekën e Kuvendit të Shqipërisë vitin e kaluar e kanë frekuentuar 7 deputetë. Deputetët tanë kanë libra shumë nëpër shtëpi, por ku ta gjejnë kohën për t’i lexuar! Prandaj dhe institucionet tona shtetërore nuk kanë më të voglën brengë në raport me (mos)leximin. Mosleximi, fatkeqësisht, po na bëhet handikap, ndërsa ne po shndërrohemi në “popull me aftësi të kufizuar”!(Pse botohen librat! | 1KlikLarg.com- prill viti 2022).

Kosova është njëlloj me Shqipërinë përsa i përket problemeve të industrisë së librit.

Së fundmi mendoj se ka ardhur koha që tv dhe Mediat në Shqipëri ti kthejnë sytë nga autorët shqiptarë, qofshin ata botues të librave artistike por edhe të librave profesionalë, shkencorë dhe historikë apo mjekësorë , madje për këtë duhen derdhur fonde të veçanta  nga Universitetet. Shpresojmë se ky Panair Letrar të jetë pika e kthesës , pra pika e ndryshimit ndaj letërsisë shqip. Populli kërkon dije, kërkon autorë shqiptarë të rinj.

Mjaft më me autorët e super promovuar të diktaturës dhe me servilët e tyre që mbushin internetin dhe mediat e shkruara dhe tv-të.

Shqipëria ka nevojë për njerëzit e saj dhe jo vettëm të promovojë të huajt, se kështu po dëmtojmë gjuhën shqipe dhe shqiptarët.

priftipirro2017@gmail.com Pirro2021 (diskutimet) 18 nëntor 2022 11:27 (CET)