Pagjumësia
Pagjumësia është një çrregullim gjumi ku njerëzit kanë probleme me gjumin.[1] Ata mund të kenë vështirësi të bien në gjumë, ose të qëndrojnë në gjumë për aq kohë sa dëshirojnë.[2][3][4] Pagjumësia zakonisht pasohet nga përgjumja gjatë ditës, energjia e ulët, nervozizmi dhe humori depresiv. Mund të rezultojë në një rrezik të shtuar të aksidenteve të të gjitha llojeve, si dhe në probleme të fokusimit dhe të të mësuarit. Pagjumësia mund të jetë afatshkurtër, që zgjat me ditë ose javë, ose afatgjatë, që zgjat më shumë se një muaj. Koncepti i fjalës pagjumësi ka dy mundësi: çrregullimi i pagjumësisë (ID) dhe simptomat e pagjumësisë, dhe shumë abstrakte të sprovave të rastësishme të kontrolluara dhe rishikimeve sistematike shpesh nën-raportojnë se cilës prej këtyre dy mundësive i referohet fjala pagjumësi.[5]
Pagjumësia mund të ndodhë në mënyrë të pavarur ose si rezultat i një problemi tjetër. Kushtet që mund të rezultojnë në pagjumësi përfshijnë ADHD, stresin psikologjik, dhimbjet kronike, dështimin e zemrës, hipertiroidizmin, urthin, sindromën e këmbëve të shqetësuara, menopauzën, medikamente të caktuara dhe droga të tilla si kafeina, nikotina dhe alkooli. Faktorë të tjerë rreziku përfshijnë punën në turne të natës dhe apnea e gjumit. Diagnoza bazohet në zakonet e gjumit dhe një ekzaminim për të kërkuar shkaqet themelore. Një studim i gjumit mund të bëhet për të kërkuar çrregullime themelore të gjumit. Ekzaminimi mund të bëhet me dy pyetje: "a keni vështirësi për të fjetur?" dhe "a keni vështirësi të bini apo të qëndroni në gjumë?"[6]
Megjithëse efikasiteti i tyre si trajtime të linjës së parë nuk është vërtetuar pa mëdyshje, higjiena e gjumit dhe ndryshimet e stilit të jetesës janë zakonisht trajtimi i parë për pagjumësinë. Higjiena e gjumit përfshin një orar të qëndrueshëm të gjumit, një dhomë të qetë dhe të errët, ekspozimin ndaj dritës së diellit gjatë ditës dhe stërvitje të rregullt. Terapia njohëse e sjelljes mund t'i shtohet kësaj. Ndërsa pilulat e gjumit mund të ndihmojnë, ato ndonjëherë shoqërohen me lëndime, çmenduri dhe varësi. Këto barna nuk rekomandohen për më shumë se katër ose pesë javë. Efektiviteti dhe siguria e mjekësisë alternative është e paqartë.[7][8]
Midis 10% dhe 30% e të rriturve kanë pagjumësi në çdo moment të caktuar kohor dhe deri në gjysma e njerëzve kanë pagjumësi në një vit të caktuar. Rreth 6% e njerëzve kanë pagjumësi që nuk është për shkak të ndonjë problemi tjetër dhe zgjat më shumë se një muaj.[9] Njerëzit mbi 65 vjeç preken më shpesh sesa të rinjtë. Gratë preken më shpesh sesa burrat. Përshkrimet e pagjumësisë ndodhin të paktën që në Greqinë e lashtë.[10]
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "What Is Insomnia?". Health Topics. NHLBI. 24 mars 2022. Arkivuar nga origjinali më 28 korrik 2016. Marrë më 26 nëntor 2023.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "What Is Insomnia?". Health Topics. NHLBI. 24 mars 2022. Arkivuar nga origjinali më 28 korrik 2016. Marrë më 26 nëntor 2023.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Roth T (gusht 2007). "Insomnia: definition, prevalence, etiology, and consequences". Journal of Clinical Sleep Medicine (Supplement). 3 (5 Suppl): S7–10. doi:10.5664/jcsm.26929. PMC 1978319. PMID 17824495.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Punnoose AR, Golub RM, Burke AE (qershor 2012). "Insomnia". JAMA (JAMA patient page). 307 (24): 2653. doi:10.1001/jama.2012.6219. PMID 22735439.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Banno M, Tsujimoto Y, Kohmura K, Dohi E, Taito S, Someko H, Kataoka Y (shtator 2022). "Unclear Insomnia Concept in Randomized Controlled Trials and Systematic Reviews: A Meta-Epidemiological Study". International Journal of Environmental Research and Public Health. 19 (19): 12261. doi:10.3390/ijerph191912261. PMC 9566752. PMID 36231555.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Roth T (gusht 2007). "Insomnia: definition, prevalence, etiology, and consequences". Journal of Clinical Sleep Medicine (Supplement). 3 (5 Suppl): S7–10. doi:10.5664/jcsm.26929. PMC 1978319. PMID 17824495.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "How Is Insomnia Treated?". NHLBI. 13 dhjetor 2011. Arkivuar nga origjinali më 28 korrik 2016. Marrë më 9 gusht 2016.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Qaseem A, Kansagara D, Forciea MA, Cooke M, Denberg TD (korrik 2016). "Management of Chronic Insomnia Disorder in Adults: A Clinical Practice Guideline From the American College of Physicians". Annals of Internal Medicine. 165 (2): 125–133. doi:10.7326/M15-2175. PMID 27136449.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Roth T (gusht 2007). "Insomnia: definition, prevalence, etiology, and consequences". Journal of Clinical Sleep Medicine (Supplement). 3 (5 Suppl): S7–10. doi:10.5664/jcsm.26929. PMC 1978319. PMID 17824495.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Attarian HP (2003). "chapter 1". Clinical Handbook of Insomnia (në anglisht). Springer Science & Business Media. ISBN 978-1-59259-662-1.