Portal diskutim:Kumanova/Artikulli i muajit

Qyteti i Kumanovës ka një histori të gjatë e cila daton nga krijimi i kohës dhe jetës. Banorët e pare të këtij qyteti kanë qenë Ilirët. Ilirët nuk ishin banorë vetëm të këtij qyteti por ata popullonin mbarrë Gadishullin Ballkanik. Në këto vende flitej pothuajse e njejta gjuhë sikurse gjuha e sotshme Shqipe. Me rendësi është të përmendim se Pellasgët dhe Ilirianologjia konsiderohen si disciplina që studijojnë jo vetëm njeriun antik, por fillimin e krijimit të jetës dhe tokës. Ilirët lane pas arkifakte të cilat dëshmojnë dhe prezentojnë një civilizim inteligjent.

Në kohën e Ilirisë, Kumanova gjindej në provincën Dardane. Dardania ishte njera ndër krahinat më të mëdha Ilire. Besohet se edhe fiset tjera Ilire siç janë fisi Peon dhe fisi Narop jetonin në Karadak dhe Kumanovë. Fisi Narop besohet të jetë si nën fis Dardan. Arkifaktet provojnë se rrethi i Kumanovës ishte rreth me plot gjalleri jetë gjatë kohës antike. Ilirët ndërtonin qytetet në vende të volitshme për jetes. Ilirët ndërtonin qytetet afër maleve, ose në udhëkryqe kryesore. Kumanova gjindet në rrugën e lashtë që në atë kohë lidhte rrajonin e Panonisë me atë të Pontis. Në mitologji, Dardani ishte djali i Ilirit. Enkelei, Autarieusi, Maedusi, Taulanti, dhe Përhaebusi ishin djemt e Ilirit.

Në base të etimologjis, emri Kumanova është emër Ilir, dhe emër Shqip që përbëhet me kët kuptim “Ku” dhe “ma nova” ose “ma vendove.” Ilirët përdornin emrin Kumanova të cilin emër më vonë Romakët e adaptojnë. Sipas një legjende që është trashiguar nga brezi në brez thuhet se Kumanova, Tetova, dhe Gostivari ishin pjes të Shkupit. Një mace kishte mundësi të udhëtonte nga Kumanova gjer në Gostivar duke shkuar nga një mur tek tjetri mur i shtëpive. Sipas mitologjisë besohet se në atë kohë është zhvilluar një luft e madhe sa që nga gjaku i madhë rrugët janë vërshuar dhe rruga është shëndruar në lum gjaku. Ai lum gjaku ka qenë aq i thellë sa që lopa është fundosur. Nuk mundet të konfirmohet kjo legjend e mitologjis Shqiptare, por historia ka regjistruar dy here humbjen totale të qytetit të Shkupit.

Në kohën Ilire qyteti ishte i njohur me emrin Zheglig, emër që rrjedh nga fjalët Zheg – nzehtësi dhe lig – i sëmur ose i keqë. Qyteti ndryshoi emrin edhe dy here. Në vitin 26 para erës sonë arritën Romakët të pushtojn ket rrajon. Vendi ishte i bukur me lumenj dhe me plot pemë dhe hije. Romakët e quajtën “ Umbra – Nova” që do të thotë vend i hijeve ose hije të reja. Disa nga Romakët e quanin “ Umeonovo” që do të thotë vend i ri me lagështi. Qyteti ndërroi emrin edhe nji here. Në vitin 26 të erës sonë në ket rrajon u vendos një kontigjent ushtarak Romak. Në kohën Romake, ushtria nuk kishte të drejtë të hyn në qytetet e mëdhaja, dhe në ket rast ushtria Romake nuk hyri në Shkup. Oficerët Romakë e quajtën vendin Cumaenova(Kumaenova). Shumica e tyre ishin nga qyteti Kampanja i cili u quheshte Cuamae. Ata e quajtën qytetin si Kampanja e re, Cumae- nova, nova- e re. Por më vonë Romakët e quanin si Cum-a-nova(Kum-a-nova). Kjo rrjedh nga fjalët Latine “ Cum ose Kum” që në gjuhën Shqipe do të thotë kur ose që nga ose sëbashku dhe ‘nova’ që do të thotë e re. Sipas shënimeve antike Romake, Kumanova ishte fshat i madh. Emri Kumanova shifet edhe në hartën apo atlasine vjetër Romakë Tabula Peutingeriana . Tabula Peutingeriana është e vetmja hartë ose atlas që tregonte rrjeting rrrugor ushtarak dhe imperial Romak, cursus publicus. Harta Tabula Peutingeriana ësht bërë nga një murg i quajtur Kolmar. Gjithashtu edhe historiani antik Romak, Gaius Sallustius Crispus i njohur si Sallust, (86-34 BC), përmend Cumaenova dhe ushtrin Romake të jet e përgjendruar në Cumaenova afër Skupit.

Populli Sllav tentuan të ndryshojnë kuptimin e emrit. Sllavo Maqedonët duke mohuar existimin shekullor të Shqiptarëve dhe Ilirëve në këto rajone shpifiën një hipotezë se gjoja emri Kumanovë rrjedh nga fisi Kuman që paska jetuar në dhe përreth Kumanovës. Disa Shqiptarë të “ndershëm” të paguar nga shteti përmbanin ket ide dhe tentuan ta bindin popullsin Shqiptare të Kumanovës duke e mohuar autohtonomin dhe aborigjinalitetin e popullit Shqiptar dhe Ilir të ketIJ rajoni. Sllavët me të gjitha forcat e tyre mohojnë se Shqiptarët kan prejardhjen nga Iliriët dhe fabrikojnë ide që tentojnë të falsifikojnë historin e vërtet.Me e fundit ishte fabrikimi i historis me Enciklopedin shovene dhe nacionaliste dhe pansllaviste e cila i shpall luft popullit Shqiptar jo vetem ne Kumanov dhe vend por gjith Shqiptareve.

Ideja se fisi Kuman ka jetuar ne Kumanove ehste e gabuar dhe fabrikim dhe shpifje sllavo maqedone. Pasardhesit e KUmaneve jan Oguzet, dhe pasardhesit e Oguzeve jan Osmanlit ose Turqit e sotshem. Njohtohu me fisin Kuman i cili ku ka jetuar ka lene gjurma dhe artifakte sikurse varet ne Hungari, Rumuni, Ukrahin.

SLLAVO MAQDONET E VETASHTUQUAJTUR SHPIFEN IDEN SSE FISI KUMAN PASKA JETUAR DHE KUMANOVA ESHTE QUAJTUR SIPAS TYRE. PO JO FISI KUMAN NUK KA JETUAR NE KUMANOVE. SLLAVO MAQEDONI SHPIFI KET IDE QE TE TREGON SE EMRI KUMANOV ESHTE EMER SLLAV KUMAN - OVE OVA E KUMAN DHE AUTOMATIKISHT I BEN ATA PARARDHES NE KUMANOV SEPSE EMRI TITULLON SLLAVOMAQEDONISHT DHE MAQEDONI PASKAN JETUAR PARA KUMANEVE. KJO IDE E FABRIKUR MOHON TE DREJTEN E SHQIPTARIT I CILI ESHTE AUTOHTON DHE ABORIGJINAL NE KUMANOV. SHTETI SLLAVO MAQEDON KOMUNIST I PAGUAJTI TRADHTARET E KOMBIT NE KUMANOV QE TA SHPALLIN KET IDE TE FABRIKUAR QE SOT SHUMICA E KUMANOVAREVE BIEN PE.

Fisi Kuman ishte fis Asiatik jo shum i dalluar nga fisi Peçeneg. Kumanët ishin fis nomadik me origjinë nga kufiri i Kinës. Në shekullin e IX të erës sonë, Kumanët udhëtuan permes Siberis, në rrejonin e Volgës, ose pjesën perendimore të Kazahkstanit. Gjatë udhëtimit, Kumanët bashkohen me fise të tjera por akoma mbesin si fis kryesor-dominues . Duke e konsideruar jetën e tyre nomadike, këto vende konsiderohen si shtëpi të perkohshme. Në fillim ata ishin të njohur si Polovtsians.Kështu quhejedhe fisi asiatik Kipchak .Në gjuhën Latine ata njiheshin si Cumanicus ,ndersa vendi ku banonin quhej Cumania ose Kumania. Kumanët flitnin gjuhën e tyre nomadike që ishte e ngjajshme me atë Turke. Kjo është e konfirmuara nga fjalori Latin dhe Kuman që quhet Codex Cumanicus ose Kodeksi Kuman. Fisi Kuman ishte i vendosur në veri të detit të Zi përgjat lumit Volga. Në shekullin XI të erës sonë, Fisi Kuman hyri në jug të Ukrahines së sotshme, Moldavia, Vallaçia dhe një pjes të Transilvanisë(Rumuni të sotshme) Shumë shpejt vendi Kuman,u zgjërua duke përfshire kështu pjesën veriore të detit të Zi, dhe Detit Kaspik, gjer tek lumenjt Dniepri, Volga, Urali, dhe Irtish.Thëne më mirë , Kumania ishte vendi që përfshinte Kazakhstanin , Ukrainën, Moldovën, dhe Rumaninë esotshme.Ishte kjo Kumania e cila kufizohej me Bugarinë në shekullin e XI t.e.s. Në bazë të ngjyrës së lëkurës së tyre, Kumania ndahej në dy pjesë-, Kumania e Bardhë dhe Kumania e Zezë. Kumania e bardhë ishte Kumania perendimore dhe ajo e Zezë ishte Lindore. Fisi Kuman ishte aq i aftë të bashkohet me fiset të tjera, por kur vinte në pyetje statusi politik, ata e përdornin emrin Kuman, dhe emri i fiseve të tjera në konfiderat u humbej. Historiani persian Rashid al-Dinnë në librin e tij “ Historia e Mongolëve” referon vendin Kumania të jet e sulmuar nga invasioni Mongol në vitin 1236 ose 1237. Por Kumanët si popull janë zhdukur. Kumanët lan pas varre dhe arkifakte të tjera që gjinden në Hungari, Ukrain, Rumuni. Kumanët të zërr rob nga perandoria Byzante dërgoheshin nëpër burgjet famëkeqe të Maqedonisë. Me së shumti dërgoheshin në Tesalonik ose Selaniku i sotshëm. Sa i përket qytetit të Kumanovës së sotshme, këmba e fisit Kuman asnjëher nuk shkeli në të. Kumanova ishte në Dardani e jo në Maqedoni. Perandoria Byzante i dërgonte të burgosurit në rrugët më të shkurtura, por jo permes Kumanovës. Emri Kumanovë me fisin Kuman nuk ka asnjë lidhje, por është një tentim i faslifikimit të historisë nga ana Sllavo Maqedone. Në Kumanovë dhe as në rrethinë nuk ka gjurma ose arkifakte që dëshmojnë se i përkasin popullit Kuman. Emri Kumanovë është përdorur para se të paraqiten Kumanët në rekorded Latine dhe Bizante. Në Kumanovë nuk kan jetuar Kumanët. Emri Kumanovë nuk ka lidhje me Kumanët, por ka kuptim Latin. Por një gjë, historia nuk mundet të ndryshohet.

Shkruar nga: Richard Loku