Shënvasil

Shënvasili

Shën-vasili është një fshat në komunën Lukovë në rrethin e Sarandës të Shqipërisë.

Fshati Shen Vasil gjendet ne kembet e malit Shendelli dhe malit te Bardhe ne rrethin e Sarandes. Eshte nje nder fshatrat e Rivieres se Bregdetit dhe kufizohet nga Nivica, deti Jon, Lukova dhe lumi i Kalases. Ze nje siperfaqe gati 3000 ha. Kufijte e hollesishem te fshatit jane:

Nga Jugu:

Qafa e Lukoves, Bregu i Llakes se Bujqerit, zbret te Lemi i Shen Vasilit, te ullinjte e Gjike, ne Lemin e Thomagjine, Bregu i Vranastirit, Perroi i Celles, Radhaia, Cafreger, Qafa e Siodelit, Llaka e Sines, Qafa e Llakes se Sines, kthehet majes se Brigjeve te Bathykes, Bregut te Binjarashe, zbret te Vidhi i Bakalle, Bregut te Alimanashit, c´derdhen ujerat.

Nga Lindja:

Bujana e Sime, Furrat e Vjeroduke, Vana, Bocashi, Lumi i Kalases deri tek Prapamullirja e Bezhane, Perroi qe varet nga Qafa e Kondoshesheve, ngjitet te ara e Gaqe Spiros ne krye, aty ndahet kufiri me Ksillohor, me Koqinoven e Zhulate, Spithari ne Koqinove i punuar me cimbiralle, Qafa e Koqinoves, Bregu i Madh, Qafa e Muzhaqit, Maja e Ndrakshanit, Qafat e Vrogoriut, Qafa e Ares se Nacit, Bregu i Ares se Nacit, Qafa e Vase, Kulla e Hitos.

Nga Veriu:

Gjondelet, Gryka e Shtratit, Bregu i Grykes se Shtratit, Rrethi i Muxgave, Qafa e Herespujes, Lemi i Hajdhe, Burimi i Lugjit, Ara e Kol Nacit, Brezaret e poshtme te Zhubdenes, Qafa e nomese se Goxhe, Ara e Bardhit, Bregu i Bardhit, Qafa e Pazarit, Ara e Senice, Bregu i Sitriotes, zbret ne Grille, ndahet me buzat e Bezhane, Faqja e Shpelles, Guri i Madh, Argeleja ne qafe te Plakotoit, Lisat e Thomare.

Nga Perendimi:

Deti Jon, Hunda e Gradecit, tek Vjeshtarakja e Shendelliut, del te Qafa e Lukes, Bregu i Llakes se Bujqerit dhe zbret tek Lemi i Shen Vasilit.

Fshati shtrihet ne Luginen e Malit te Shendelliut e Malit te Bardhe ne lartesine 282 m mbi nivelin e detit.

Eshte fshat  autokton mijeravjecare, me rrenoja tipike arkeologjike si: Kalaja e Dhoknes, si dhe mbetje arkeologjike ne Ovel, Celle, ne Manastirin e Shen Vasilit etj.

Eshte fshat i krishtere i ritit ortodoks. Ka dy manastire i Shen Vasilit dhe ai i Shen Merise se Krorezes, gjithashtu ka pase 11 kisha. Manastiri i Shen Vasilit qendron ne nje kodrine dhe prej tij ka mar dhe emrin fshati. Ka qene qender murgesh, ka pasur nje shkolle prifterinjsh dhe nje bibliotheke te pasur krishtare.

Manastiri i Shen Merise se Krorezes eshte ndertuar ne mes te shek. 14. në një breg shkëmbor, në një pozitë natyrore të mbrojtur dhe njëkohësisht piktoreske, prej nga hapet një pamje e gjerë e peizazhit bregdetar. Nga ndërtimet e vjetra të manastirit kanë arritur deri në ditët e sotme kisha, kulla dhe një ndërtesë me çardak. Kisha ne Krorez është pikturuar në vitin 1672 nga Mihal Jerma nga Delvina. Është e tipit në formë kryqi me kupolë, me përmasa të brendshme 7,90×4,40 m. Muratura eshte e ndertuar me gure dhe eshte rrafshuar mire me llac gelqereje. Ajo perfundon me nje kornize te holle guri. Apsida dhe tamburi jane te suvatuara me nje strese te holle llaci. Catia eshte e mbuluar me rrasa guri. Ndertesa me cardak eshte e ndertuar ne vitin 1762. Ajo eshte dykateshe. Ne katin e dyte del nje galeri e mbeshtetur mbi qemere dhe e hapur ne balle me nje radhe shtyllash druri. Cardaku eshte i mbuluar nga nje zgjatim i flegres se catise se pjeses tjeter te nderteses. Kulla eshte trekateshe, me karaktere te mbyllur dhe me hapesira ndricimi te pakta e te vogla. Hyrja ne katin e dyte te kulles behet me shkalle te jashtme prej guri, te mbeshtetura mbi nje qemer cilindrik.Pervec ketyre ndertimeve, rreth e rrotull kishes jane shperndare dhe rrenoja ndertimesh te tjera. Oborri i manastirit eshte i shtruar me plloca guri. Ky manastir ka pasur nje kembane e cila ju dhurua nga mbreti Ferdinand i Napolit si perkujtim te 30 lukovjoteve qe rane per mbrojtjen e mbretereshes se Napolit. Kjo kembane u zhduk ne vitin 1967 dhe deri me sot nuk u mesua fati i saj.

Fshati lindi ne shek 329 pas Krishtit dhe e emri i tij i pare ishte Ayios Basiley. Fshati i vjeter ka qene i pozicionuar ne krahun veri-lindor te malit Shendelli dhe ka pasur 3 lagje: Bilushin, Binjarin dhe Marjushen. Ndodhet i rregjistruar ne te gjitha rregjistrat qe ka bere Perandoria osmane ne 1431-1582. Fshati u dogj dy here: Ne vitin 1640 nga turqit se bashku me Nivicen dhe Zhulatin dhe me 23 Prill 1798 diten e Pashkes se Madhe me Nivicen dhe Lekursin nga Ali Pashe Tepelena , komanduar nga Jusuf Arapi. Francezet e lejuan flloten e Ali Pashe Tepelenes te kalonte kanalin e Korfuzit dhe te zbarkonin naten e Pashkeve dhe te godisnin ne pabesi bregdetasit. Ja c´thote edhe kenga:

Pashk e Krishtit mos ardhc kurre

As per turq, as per kaure!

Si na bere detin ure?

Na u be ure deti?

Korfuz te rafte termeti,

Dhe u shofsh me freng dhe frenga

Se nga ti na erdhi renga,

Na e solle hasmin brenda.

Fshati i vjeter u braktis dhe fshati i ri u ndertua me 1801 ne afersi te Manastirit te Shen Vasilit. Simboli i tij eshte rrapi 205 – vjecar. Historiani francez Francois Pouqueville ne udhetimin e tij ne Epir dhe Shqiperi(1806 François Pouqueville: Travels in Epirus and Albania) shkruan me nje saktesi per te gjthe fshatrat e Bregdetit si dhe per Agios Vasili (Shen Vasili sot).

Four hundred yards farther we arrived near the ruined village Agios Vasili (Saint Basil). On the hill behind the village ruins are said to be discovered near the chapel of Panagia Kronia, (the Virgin of Cronia) a name which perhaps bears some allusion to a temple sacred to Saturn. There we found a sort of fortress, regarded by the Albanians, and for some time by Aly himself, as the key of the Ceraunian mountains. Seating ourselves in the sun against a wall, we dried our clothes, and took our repast, whilst our horses were refreshed. Round the fort a new village of fifty Christian families promised to become a place of importance. Two miles beyond St. Basil we saw on the right Nivitza-Bouba [Nivicë-Bubar], a village reviving from its ashes;

Ne breg ne rrenojat e fshatit Agios Vasili zbuluam nje kishe te vogel Panagia Kronia (Virgjeresha e Kronjes) ku gjetem vend te pushonim. U ulem ne diell dhe duke thare rrobat e lagura nga shiu dhe duke ngrene buke po sodisnim poshte rreth 50 familje te krishtera te cilet po ngrenin nje fshat te ri. 2 mile me lart siper Shen Vasilit ne krahun e djathte shikoje Nivice Bubarin, nje fshat qe ringjallej nga hiri.

Bekoje, o Perendi,

Si ulli e si mulli

si ujet ne Shovasi

Si ujet ne Bistrice

Si fieri ne Prapanice.

Ka qene fshat me tradite ne kultivimin e ullirit dhe te bimeve te arave, Ka pase te zhvilluar blektorine, kryesisht te imtat.

Me 1870 ka pase shkolle greke, ndersa me 1918 u cel shkolla shqipe. Ka pase ne vitet 1970 shkolle 8-vjecare dhe me 1985 te mesme bujqesore te pergjithshme. Eshte sot nje fshat i vogel ne Luginen e Malit te Shendelliut e te Malit te Bardhe ne lartesine 282 m mbi nivelin e detit. Fshati ka rreth 1494 banore.

Lagjet e fshatit

Lagjia Kopace, Hani, Rimi, Mesohori, Burimi, Gurreza, Bregu i Shqeve, Hundecove.