Soloni

Soloni ( rr. 630 – rr. 560 BC) ^[1] ishte një burrë shteti, ligjvënës, filozof politik dhe poet arkaik athinas . Ai është një nga shtatë të urtët e Greqisë dhe merita për hedhjen e themeleve për demokracinë athinase . Përpjekjet e Solonit për të nxjerrë ligje kundër rënies politike, ekonomike dhe morale rezultuan në reformën e tij kushtetuese që përmbysi shumicën e ligjeve të Drakos .

Reformat e Solonit përfshinin lehtësimin e borxhit, i njohur më vonë dhe i njohur në mesin e Athinës si seisachtheia (Shkundja e barrëve). Ai përshkruhet nga Aristoteli në Kushtetutën e Athinës si "kampioni i parë i popullit". Demosteni vlerësoi reformat e Solonit me fillimin e një epoke të artë.

Njohuritë moderne të Solonit janë të kufizuara nga fakti se veprat e tij mbijetojnë vetëm në fragmente dhe duket se përmbajnë interpolime nga autorë të mëvonshëm. Ai kufizohet më tej nga pamjaftueshmëria e përgjithshme e provave dokumentare dhe arkeologjike që mbulojnë Athinën në fillim të shekullit të 6-të para Krishtit.

Autorët antikë si Filoni i Aleksandrisë, Herodoti dhe Plutarku janë burimet kryesore, por kanë shkruar për Solonin shumë kohë pas vdekjes së tij. Oratorët e shekullit të katërt para Krishtit, si Eskini, prireshin t'i atribuonin Solonit të gjitha ligjet e tyre, shumë më vonë.

Biografia

Soloni lindi në Athinë rreth vitit 630 para Krishtit. ^[1] Familja e tij dallohej në Atikë pasi i përkisnin një klani fisnik ose eupatrid . Babai i Solonit ishte ndoshta Execestides. Nëse po, prejardhja e tij mund të gjurmohet në Codrus, mbreti i fundit i Athinës . Sipas Diogenes Laërtius, ai kishte një vëlla të quajtur Dropides, i cili ishte një paraardhës (gjashtë breza të hequr) të Platonit . Sipas Plutarkut, Soloni kishte lidhje me tiranin Pisistratus, sepse nënat e tyre ishin kushërira. Soloni përfundimisht u tërhoq në ndjekjen joaristokratike të tregtisë.

Kur Athina dhe fqinji dhe rivali i saj në Gjirin Saronik, Megara, po kundërshtonin zotërimin e Salamis, Soloni u bë udhëheqës i forcave athinase. Pas fatkeqësive të përsëritura, Soloni ishte në gjendje të përmirësonte moralin e trupave të tij përmes një poeme nacionaliste që shkroi për ishullin. I mbështetur nga Pisistratus, ai mundi Megarianët ose me anë të një mashtrimi dinake ose më drejtpërdrejt përmes betejës heroike rreth vitit 595 para Krishtit. Megarianët, megjithatë, refuzuan të hiqnin dorë nga pretendimi i tyre. Mosmarrëveshja iu referua spartanëve, të cilët përfundimisht ia dhanë zotërimin e ishullit Athinës në bazë të çështjes që Soloni u paraqiti atyre. Plutarku shpreh admirimin e elegjisë së Solonit. E njëjta poezi u tha edhe nga Diogenes Laërtius se i kishte trazuar athinasit më shumë se çdo varg tjetër. Sipas Diogenes Laertius, në vitin 594 para Krishtit, Soloni u zgjodh arkon, ose kryemagjistrat. Soloni shfuqizoi të gjitha ligjet e Drakos, përveç atyre që kishin të bënin me vrasjen.

Gjatë kohës së Solonit, shumë qytet-shtete greke kishin parë shfaqjen e tiranëve, fisnikëve oportunistë që kishin marrë pushtetin në emër të interesave seksionale. ^[2] Soloni u përshkrua nga Plutarku se i ishin dhënë përkohësisht pushtetet autokratike nga qytetarët athinas me arsyetimin se ai kishte mençurinë për të zgjidhur mosmarrëveshjet e tyre për ta në një mënyrë paqësore dhe të barabartë. Disa studiues modernë besojnë se këto fuqi u dhanë në fakt disa vite pasi Soloni ishte arkont, kur ai do të kishte qenë një anëtar i Areopagut dhe ndoshta një burrë shteti më i respektuar nga bashkëmoshatarët e tij.

Si arkon, Soloni diskutoi reformat e tij të synuara me disa miq. Duke e ditur se ai ishte gati të shlyente të gjitha borxhet, këta miq morën hua dhe blenë menjëherë disa tokë. I dyshuar për bashkëpunim, Soloni zbatoi ligjin e tij dhe liroi debitorët e tij, që arrinin në pesë talenta (ose 15 sipas disa burimeve). Miqtë e tij nuk i shlyen kurrë borxhet.

Udhëtimet

Pasi përfundoi punën e tij të reformës, Soloni hoqi dorë nga autoriteti i tij i jashtëzakonshëm dhe udhëtoi jashtë vendit për dhjetë vjet, në mënyrë që athinasit të mos mund ta shtynin atë të shfuqizonte asnjë nga ligjet e tij. ^[3] ^[4] (reputedly Aristotle) the contracted period was instead 100 years. A modern scholar^[5] considers the time-span given by Herodotus to be historically accurate because it fits the 10 years that Solon was said to have been absent from the country.^[6]}}

Brenda katër viteve nga largimi i Solonit, përçarjet e vjetra shoqërore u rishfaqën, por me disa komplikime të reja. Kishte parregullsi në procedurat e reja qeveritare, zyrtarët e zgjedhur ndonjëherë refuzonin të largoheshin nga postet e tyre dhe herë pas here poste të rëndësishme liheshin vakante. Madje është thënë se disa njerëz fajësuan Solonin për problemet e tyre. Përfundimisht, një nga të afërmit e Solonit, Pisistratus, i dha fund fraksionizmit me dhunë, duke krijuar kështu një tirani të fituar në mënyrë jokushtetuese. Në tregimin e Plutarkut, Soloni akuzoi athinasit për marrëzi dhe frikacakë që e lejuan këtë të ndodhte.

Ndalesa e parë e Solonit në udhëtimet e tij ishte Egjipti. Atje, sipas Herodotit, ai vizitoi Faraonin e Egjiptit, Amasis II . Sipas Plutarkut, ai kaloi ca kohë dhe diskutoi filozofinë me dy priftërinj egjiptianë, Psenophis i Heliopolis dhe Sonchis i Sais . Një personazh në dy nga dialogët e Platonit, Timaeus dhe Critias, pretendon se Soloni vizitoi tempullin e Neith -it në Sais dhe mori nga priftërinjtë atje një rrëfim të historisë së Atlantidës . Më pas, Soloni lundroi për në Qipro, ku mbikëqyri ndërtimin e një kryeqyteti të ri për një mbret vendas, në shenjë mirënjohjeje për të cilin mbreti e quajti Solon.

Udhëtimet e Solonit më në fund e sollën atë në Sardë, kryeqyteti i Lidias . Sipas Herodotit dhe Plutarkut, ai u takua me Croesus dhe i dha mbretit lidian këshilla, të cilat Croesus nuk arriti t'i vlerësonte derisa ishte tepër vonë. Croesus e kishte konsideruar veten si njeriun më të lumtur të gjallë dhe Soloni e kishte këshilluar atë: "Mos e konsideroni askënd të lumtur derisa të vdesë". Arsyetimi ishte se në çdo moment, pasuria mund të ndizte edhe njeriun më të lumtur dhe t'ia bënte jetën të mjerë. Vetëm pasi kishte humbur mbretërinë e tij nga mbreti pers Kiri, ndërsa priste ekzekutimin, Kroesus e pranoi mençurinë e këshillës së Solonit.

Vdekja dhe trashëgimia

Pas kthimit të tij në Athinë, Soloni u bë një kundërshtar i vendosur i Pisistratus. Në shenjë proteste dhe si shembull për të tjerët, Soloni qëndroi jashtë shtëpisë së tij me armaturë të plotë, duke u bërë thirrje të gjithë atyre që kalonin t'i rezistonin makinacioneve të tiranit të mundshëm. Përpjekjet e tij ishin të kota. Soloni vdiq pak pasi Pisistratus uzurpoi me forcë pushtetin autokratik që Athina i kishte dhënë lirisht dikur. Soloni vdiq në Qipro rreth moshës 70-vjeçare dhe, në përputhje me vullnetin e tij, hiri i tij u shpërnda rreth Salamis, ishullit ku ai lindi.

Pausanias e renditi Solonin në mesin e shtatë të urtëve, aforizmat e të cilëve stolisnin tempullin e Apollonit në Delphi . Stobaeus në Florilegium tregon një histori për një simpozium ku nipi i vogël i Solonit po këndonte një poezi të Safos : Soloni, me të dëgjuar këngën, i kërkoi djalit ta mësonte ta këndonte. Kur dikush pyeti: "Pse duhet ta humbisni kohën tuaj për të?", Soloni u përgjigj: " ἵνα μαθὼν αὐτὸ ἀποθάνω ", "Që ta mësoj para se të vdes." Ammianus Marcellinus, megjithatë, tregoi një histori të ngjashme për Sokratin dhe poetin Stesichorus, duke cituar rrëmbimin e filozofit në terma pothuajse identikë: ut aliquid sciens amplius e vita discedam, që do të thotë "për të lënë jetën duke ditur pak më shumë".

Rivalitete historike

Trazirat shoqërore dhe politike që karakterizuan Athinën në kohën e Solonit janë interpretuar në mënyra të ndryshme nga historianët që nga kohërat e lashta deri në ditët e sotme. Rrëfimi historik i Athinës së Solonit ka evoluar gjatë shumë shekujve në një grup historish kontradiktore ose një histori komplekse që mund të interpretohet në mënyra të ndryshme. Ndërsa provat e mëtejshme grumbullohen dhe historianët vazhdojnë të debatojnë mbi çështjet, motivimet e Solonit dhe synimet pas reformave të tij do të vazhdojnë të tërheqin spekulime.

Dy historianë bashkëkohorë kanë identifikuar tre tregime të dallueshme historike të Athinës së Solonit, duke theksuar rivalitete krejt të ndryshme: rivaliteti ekonomik dhe/ose ideologjik, rivaliteti rajonal dhe rivaliteti midis klaneve aristokratike. ^[7] Këto llogari të ndryshme ofrojnë një bazë të përshtatshme për një pasqyrë të çështjeve të përfshira.

Reformat e Solonit

Ligjet e Solonit ishin të gdhendura në axones, pllaka të mëdha druri ose cilindra të bashkangjitur në një sërë boshtesh që qëndronin drejt në Prytaneion . Fillimisht aksonet regjistronin ligjet e miratuara nga Draco në fund të shekullit të 7-të (tradicionalisht 621 pes). Asgjë nga kodifikimi i Draco-s nuk ka mbijetuar përveç një ligji që lidhet me vrasjen, megjithatë ka konsensus midis studiuesve se ai nuk përbënte asgjë si një kushtetutë.

Gjatë vizitës së tij në Athinë, Pausanias, gjeografi i shekullit të II pas Krishtit raportoi se ligjet e gdhendura të Solonit shfaqeshin ende nga Prytaneion. Fragmentet e aksoneve ishin ende të dukshme në kohën e Plutarkut por sot të dhënat e vetme që kemi për ligjet e Solonit janë citate dhe komente fragmentare në burime letrare si ato të shkruara nga vetë Plutarku. Për më tepër, gjuha e ligjeve të tij ishte arkaike edhe për standardet e shekullit të pestë dhe kjo shkaktoi probleme interpretimi për komentuesit antikë. Studiuesit modernë dyshojnë në besueshmërinë e këtyre burimeve dhe njohuria jonë për legjislacionin e Solonit është në fakt shumë e kufizuar në detaje.

Në përgjithësi, reformat e Solonit duket se kanë qenë kushtetuese, ekonomike, morale dhe seksuale në shtrirjen e tyre. Ky dallim, ndonëse disi artificial, siguron të paktën një kornizë të përshtatshme brenda së cilës mund të merren parasysh ligjet që i janë atribuar Solonit. Disa pasoja afatshkurtra të reformave të tij janë shqyrtuar në fund të seksionit.

Morale

Në poezitë e tij, Soloni e portretizon Athinën si të kërcënuar nga lakmia dhe arroganca e shfrenuar e qytetarëve të saj. Edhe toka ( Gaia ), nëna e fuqishme e perëndive, ishte skllavëruar. Simboli i dukshëm i këtij perversioni të rendit natyror dhe shoqëror ishte një shënues kufitar i quajtur horos, një shtyllë prej druri ose guri që tregon se një fermer ishte në borxh ose detyrim kontraktual ndaj dikujt tjetër, ose një mbrojtësi fisnik ose një kreditori .

Shih edhe

Greqia e lashtë

Literatura

J. Blok and A. Lardinois (eds), Solon of Athens: New Historical and Philological Approaches, Leiden, Brill, 2006
Buckley, T. Aspects of Greek History. London: Routledge, 1996.
Cary, Cambridge Ancient History, Vol. III, Cambridge Uni. Press, 1925
Connor, The New Politicians of Fifth-Century Athens, Princeton, 1971
W. Connor et al. Aspects of Athenian Democracy, Copenhagen, Museum Tusculanam P., 1990
R. Develin, Historia, Vol. 26, 1977
Dillon, M and L Garland. Ancient Greece: Social and Historical Documents from Archaic Times to the Death of Alexander the Great. London: Routledge, 2010.
V. Ehrenberg, From Solon to Socrates: Greek History and Civilization, Routledge, 1973
J. Ellis and G. Stanton, Phoenix, Vol. 22, 1968, 95–99
W.R. Everdell, The End of Kings: A History of Republics and Republicans, Chicago: University of Chicago Press, 2000.
G. Forrest, 'Greece: The History of the Archaic Period', in The Oxford History of the Classical World, ed. Boardman J., Griffin J. and Murray O., Oxford University Press, New York, 1995
Frost, 'Tribal Politics and the Civic State', AJAH, 1976
P. Garnsey, Famine and Food Supply in Graeco-Roman World, Cambridge Uni. Press, 1988
J. Goldstein, Historia, Vol. 21, 1972
M. Grant, The Rise of the Greeks. New York: Charles Scribner's Sons, 1988
A. Grayling, Ideas That Matter: The Concepts That Shape the 21st Century. Basic Books, 2012
E. Harris, 'A New Solution to the Riddle of the Seisachtheia', in The Development of the Polis in Archaic Greece, eds. L. Mitchell and P. Rhodes, Routledge, 1997
C. Hignett, A History of the Athenian Constitution to the End of the Fifth Century B.C., Oxford University Press, 1952
K. Hubbard, Homosexuality in Greece and Rome: A Sourcebook of Basic Documents, Uni. California Press, 2003
H. Innis, Empire and Communications, Rowman and Littlefield, 2007
G. Kirk, Historia, Vol. 26, 1977
D. Lewis, 'Cleisthenes and Attica', Historia, 12, 1963
M. Miller, Arethusa, Vol. 4, 1971
I. Morris, The Growth of City States in the First Millennium BC, Stanford, 2005
C. Mosse, 'Comment s'elabore un mythe politique: Solon', Annales, ESC XXXIV, 1979
M. Ostwald, From Popular Sovereignty to the Sovereignty of the Law: Law, Society and Politics in Fifth-Century Athens, Berkeley, 1986
P. Rhodes, A History of the Greek City States, Berkeley, 1976
P. Rhodes, A Commentary on the Aristotelian Athenian Politeia, Oxford University Press, 1981
K. Robb, Literacy and Paideia in Ancient Greece, Oxford University Press, 1994
B. Sealey, 'Regionalism in Archaic Athens', Historia, 9, 1960
G. R. Stanton, Athenian Politics c. 800–500 BC: A Sourcebook, London, Routledge, 1990
M. L. West (ed.), Iambi et elegi Graeci ante Alexandrum cantati2: Callinus. Mimnermus. Semonides. Solon. Tyrtaeus. Minora adespota, Oxford University Press: Clarendon Press, 1972, revised edition, 1992
W. Woodhouse, 'Solon the Liberator: A Study of the Agrarian Problem', in Attika in the Seventh Century, Oxford University Press, 1938

Referime

^ ^a ^b "Solon", Encyclopædia Britannica, marrë më 13 prill 2019 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ In Sicyon, Cleisthenes had usurped power on behalf of an Ionian minority. In Megara, Theagenes had come to power as an enemy of the local oligarchs. The son-in-law of Theagenes, an Athenian nobleman named Cylon, made an unsuccessful attempt to seize power in Athens in 632 BC.
^ Herodotus 1.29 (e.g. Campbell's translation 2707).
^ Athenaion Politeia 7.2.
^ Stanton, G. R. Athenian Politics c. 800–55 BC: A Sourcebook Routledge, London (1991), p. 84.
^ Plutarch, Solon 25.6.
^ Walters, K.R., Geography and Kinship as Political Infrastructures in Archaic Athens "Florilegium". Arkivuar nga origjinali më 2007-10-13. Marrë më 2007-07-05. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[eb-1] "Solon", Encyclopædia Britannica, marrë më 13 prill 2019 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[2] In Sicyon, Cleisthenes had usurped power on behalf of an Ionian minority. In Megara, Theagenes had come to power as an enemy of the local oligarchs. The son-in-law of Theagenes, an Athenian nobleman named Cylon, made an unsuccessful attempt to seize power in Athens in 632 BC.

[3] Herodotus 1.29 (e.g. Campbell's translation 2707).

[4] Athenaion Politeia 7.2.

[5] Stanton, G. R. Athenian Politics c. 800–55 BC: A Sourcebook Routledge, London (1991), p. 84.

[6] Plutarch, Solon 25.6.

[infrastructures2007-7] Walters, K.R., Geography and Kinship as Political Infrastructures in Archaic Athens "Florilegium". Arkivuar nga origjinali më 2007-10-13. Marrë më 2007-07-05. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]