Viktor Hygo

Victor Hugo

Victor Marie Hugo lindi në Besançon më 26 shkurt të vitit 1802, ishte një dramaturg, poet dhe shkrimtar francez, i konsideruar si babai i Romantizmit si dhe një figurë dominuese në letërsinë franceze të shekullit XIX.

Jeta e hershme

Vitet e para të jetës i kaloi në shumë vende të ndryshme i detyruar me familjen për shkak të punës së babait i cili ishte një gjeneral në fushatat aktive Napoleniane pas 3 vjetësh në Korsikë ; 2 në Paris dhe disa vjet në Italinë Jugore ai nisi shkollën në Spanjë dhe më vonë e vazhdoi në Paris.

Publikimi i tij i parë ishte një vëllim i "Odet" të cilën e publikoi vetëm kur ishte 20 vjeçar, një vepër nën influencën e shkollës klasike. Në letërsinë franceze tashme kishte filluar të përhapej romantizmi, ku Hygoi bazaur në këtë botoi pjesën e dyte të "Odet". Gjatë viteve 1831 dhe 1841 ai shkroi shumë vepra të cilat ia rriten shumë reputacionin, dhe më pak prej këtyre arritjeve ai u be pjesëtar i akademisë franceze në moshën 39 vjeçare. Romani "Notre Dame de Paris" dhe dramat "Lucrece Borgiaa", "Marie Tudor" dhe "Le roi s´amusë" nga e cila Verdi mori subjektin për operën e tij Rigo, patën një sukses të madh.

Gjatë viteve 1841-1851 Hygo shkroi pak, dhe u mor me politike, fillimisht si përkrahës i monarkisë së Lui Filipit me ide të zjarrta napoleoniane. Më vonë ai shfaq dhe mbështet Lui Napoleonin si president, por nuk përkrahu Napoleonin III, dhe kjo i kushtoi atij dëbimin nga Franca. Megjithatë vitet e mërgimit ishin shumë të frytshme, gjatë kësaj kohë shkroi dhe romanin "Te mjerët" e cila e beri të njohur edhe jashtë Francës "Punëtoret e detit", "Njeriu që qesh" etj.

Me rënien e perandorisë Hygoi u kthye në Paris dhe beri një tentative pa sukses pjesërisht në pjesën politike të Francës. Vitet në vazhdim e deri në vdekje i kaloi në Paris. Në vitin 1881 u emërua senator i përhershëm. Vdiq më 22 maj 1885 dhe u varros me një ceremoni madhështore në Paris.

Viktor Hygo është konsideruar si nderi i letërsisë franceze dhe ka arritur majat e saj. Ai u vlerësua në radhe të parë si poet, por edhe këtu ai i theu rregullat kryesore, thelbësore në të cilat bazohej letërsia franceze e asaj kohë. Stili i tij epik dhe lirika e tij janë të paarritshme. Ai do të ngelet përherë një nga shkrimtaret më të ndritur e të lavdishëm të Francës.

Jashtë Francës Viktor Hygo njihet kryesisht për prozat e tij tërësisht romantike, ai dashuronte antitezën, dhe kjo e çonte atë në ekzagjerim dhe krijon karikatura groteske. Krijimet e tij janë të gjalla dhe shumë të goditura, shpesh herë romanet e tij janë me detaje teknike dhe me përshkrime të tepruara. Viktor Hygoit i mungonte sensi i masës dhe kjo duket e qarte në idetë e tij të egzagjuara, si dhe mungesën e humorit në të gjithë veprat (përafërsisht). Në këtë aspekt ai nuk ishte kurrë lider në politike. Radhitet në një nga shkrimtaret që të prek shpirtin kur lexon veprat e tij.

Ai diti të qëndronte larg nga modelet melankolike dhe të vetmuara që karakterizonin poetet e kohës, duke ditur të pranoje peripecitë jo gjithmonë të lumtura të jetës së tije për ti bere eksperienca thelbësore dhe të mbledhi vlerat dhe sfumaturat e shpirtit human.

Shkrimet e tij harritën të mbulonin të gjitha gjinitë letrare, nga lirika, tek tragjedia, tek zakonet, tek satira politike, tek romani historik e social, duke ngjallur konsensus në të gjithë Evropën.

Biografia

Gjatë rinisë së tij ndoqi të atin Léopold-Sigisbert Hugo, ushtarak i ushtrisë së Bonapartit, që guxonte të merrte me vete në spostimet e tija, të shoen Sofia Trébucher, dhe të bijtë Victor, Abel dhe Eugene. I ati pati dhe një rol deciziv për kapjen e Fra Diavolo në Itali për këtë u emërua Guvernator i Avellinos ; me tej u dallua edhe në Spanjë, ku Bonaparti i dha gradën e gjeneralit.

Në periudhën nga 1815 deri në 1818 Viktori frekuentoi për një periudhe, për të plotësuar dëshirën e atit, Politeknikun e Parisit, por shumë shpejt i la studimet teknike për t’iu dedikuar letërsisë drejt së cilës e shtyu e ëma. Shkroi Odet, dhe keto ishin kompozimet e para letrare. Sëbashku me vëllain Abel themeloi Konservatorin Letrar (1819) ; shkroi më pas Odet dhe poezi të ndryshme (1822) dhe shumë shkrime të tjera deri tek Odet dhe balada, që i vleu një rentë prej 1 mije franga nga ana e mretit Luigji i XVIII.

Në 1823 u martua me Adele Foucher një shoqe fëmijërie ; dasma u kremtua në kishën e Saint-Sulpice (në të njëjtën kishë ku u pagëzuan markezi François de Sade dhe Baudelaire). Në të njëjtën periudhe nisi të frekuentoje rrethin e romantikeve të Parisit mes të cilëve edhe atë të Charles Nodier. Nga martesa me Foucher linden katër fëmijë : Leopoldinë, Charles, François-Victor e Adèle.

Zbulimi, mbas disa vjetësh, e tradhtisë së të shoqes me mikun e familjes Sainte-Beauve, do ta çojë të bëjë një jetë të lire ; e dashura e tij për gati 50 vjet u be Juliette Drouet, një aktore teatri të cilën e njohu gjatë provave të Lucrezia Borgia (1833). Drouet i qëndroi gjithmonë pranë pavarësisht e tradhtive të shumta të Viktorit.

Babai i Romantizmit

Në 1827 shkruan dramën historike për teatrin Kromuell, ai që u konsiderua si manifestimi i teorive të reja romantike, ndërsa në 1830 u prezantue Hernani në Komedinë Franceze ; prezantimi u ndërpre nga përplasjet mes mbështetësve të Hygos me disa horra. Puna megjithatë iu njohe nga shefi i shkollës së re romantike. Vete Hernani u kompozua me muzike dhe u prezantua edhe nga Giuseppe Verdi (Ernani, 1844). Në 1841, Hygo bënte pjesë në Akademinë Franceze, ndërsa në 1831 u publikua Notre-Dame de Paris, i cili pati një sukses të menjëhershëm dhe të gjere.

Në 1843 mbytet e bija Leopoldinë dhe dhëndri ; Viktori e mori lajmin kur po kthehej nga pushimet duke e lexuar në gazetën Siecle (shekulli). Tragjedia, e bashkuar me mos suksesin e punës teatrale “I Burgravi” në 1845, i shkaktoi një depresion të madh që do ta mbaje larg botës letrare për 10 vjet. Në të njëjtin vit emërohet Par i Francës nga mbreti Lui Filipi i Orleansit.

Në 1848 Hygo benë pjesë si deputet në Asamblenë Konstitutive, por grushti i shtetit i 1851 sjell në pushtet Napoleonin e III. Fillimisht, e mbeshtet, por pastaj – kur vete nisi të sillet në mënyre antiliberale – vendos distancimin dhe e sulmon me shkrime dhe diskutime kundër varfërisë dhe shtypjes që bëhen ndërkohë gjithnjë e më pak të tolerueshme.

Mërgimi

Këto kontraste e cuan Hygoin të arratiset në ishullin Guernsey, duke e shtrënguar kështu të jetoje në mërgim për 15 vjet. Por, Hygo, gjatë mërgimit nuk pushoi kurrë së konsideruar nga francezet si Babai i atdheut në mërgim.

Mbyllet kështu për të një periudhe e lumtur, edhe pse me kontraste të forta, dhe po hapej një tjetër në të cilën do të merrte forme figura mitike e tij në poetike që duhej më pas ti dorezohej traditës historike letrare. Shkruan,duke shprehur ndjenjat e tij me personale, satira “Napoleon le petit” (Napoleoni i vogël) 1852 dhe vargjet “Chatimente” (Ndeshkimet) 1853 që evidentuan në mënyre të shënjuar dhe polemike veprimet e Napoleonit III.

Me inspirim humanitar ishin veprat Les contemplations (“Mendimet”) (1856) dhe me “ Legjenda e shekujve” Hygo përshkoi historinë e njerëzimit nga Gjeneza në shekullin e XIX, vepër që u publiku në tre pjesë : pjesa e parë në 1859, e dyta në 1877 dhe e treta në 1883.

Shkroi në të njëjtën periudhe veprat e tij më të njohura që do përçonin famën e tij në të gjithë Europen si “Te mjerët” (1862), “Punëtoret e detit” (1866), dhe “Njeriu që qesh” (1863).

Gjatë kësaj periudhe nuk iu kursyen fatkeqësitë : në 1855 vdes vëllai i tij Abel, në 1863 vajza e tij Adele çmendet dhe arratiset në Kanada, në 1868 vdes edhe e shoqja dhe disa nipër, por në të gjitha këto fatkeqësi do të këtë gjithmonë pranë besniken Zhuliet.

Impenjimi anti-monarkik e çoi në një publikim të ri dhe shumë më të mbyllur publicistik në favor të ideve demokratike. Me mërgimin impenjimi i tij anti-Napoleon (Napoleoni i III) nuk pushoi. Ai talli perandorin e ri në veprën e tij Napoléon le petit (Napoleoni i vogël), 1852. Në librin Les châtiments (ndëshkimet), 1853 dhunës verbale i përgjigjet dhuna e diktatorit ; ajo ishte e vazhdueshme në Les contemplations (“Mendimet”), 1856 në të cilën shkrimi behet kozmologji morale që vesh çdo fat njerëzor, shprehje e jetës së brendshme dhe e rikuperimit të memories në një dimension mitik.

Te vitit 1862 janë romanet “Te mjerët”. Në 1866 i pason “Punëtoret e detit”, vepër e pasur me figura fantastike dhe sureale. Kushtet proletare bëhen gjithnjë e më shumë kusht romantesk, shkrimtari gjendet gjithnjë e më shumë në prove me fatalitetet e gjerave (deti, natyra) dhe me fatalitetin e gjithëpranishem të zemrës njerëzore.

Rikthimi në atdhe

Rikthimi i tij në atdhe ndodh në 5 shtator 1870, pas mposhtjes së Napoleonit të III. U prit nga një turme brohoritese dhe entuziaste që kishte ardhur për të përshëndetur rikthimin e tij në Paris. Shtëpia e tij behet sërisht vend pritjesh mes shkrimtaresh dhe ai rifitoi qetësinë duke rinisur prodhimin letrar me “Viti ‘93” (1873) ; shkroi poezi të tjera, disa në lidhje me jetën e tij familjare si “Femijet e mi” (1874), dhe poezi të tjera satiro – politike si “Babai” (1887). U rikthye sërisht të beje pjesë në Senat në 1876.

Në 1878 goditet nga një kongjestion cerebral por kjo nuk e pengoi – pavarësisht së sëmundja e detyroi të pakësonte aktivitetin e tij – të çojë deri në fund “Torquemada” (1882), një vepër mbi fanatizmin e inkuizicionit që kishte nisur disa kohë më parë.

80 njetori i tij u festua nga një turme festuesish që vendoste lule përpara shtëpisë së tij ; disa muaj më vonë do të goditej nga një zi e re, me vdekjen e besnikes së tij Zhuliet. Hygo qëndroi për ta qare i vetëm deri në 22 mars 1885, pra deri në vdekje në shtëpinë e tij në Paris. Trupi i tij u vendos për një natë nën Harkun e Triumfit dhe u shoqërua nga 12 poet. Në ceremoninë e tij të varrimit morën pjesë persona të ardhur nga çdo cep i Francës.

Tashme Viktor Hygo (1802-1885), në romanticizem të plotë, kisht filluar të fiksonte prototipin e klounit tragjik me personazhet e Tribuletit dhe të Guinpleinit, respektivisht protagonista të veprave Le roi s’amuse (Mbreti dëfrehet) dhe L’homme qui rit (Njeriu që qesh).

Ky roman i fundit (1869), në vecanti, është një vepër pak e njohur e Viktor Hygos, në të cilën shfaqën opinionet dhe angazhimi i tij politik. Në këtë vepër Hygo e vendos njeriun përkundrejt shoqërisë shfrytëzuese, dhe zhvillon pikëpamjet e tij demokratike mbi të kaluarën dhe mbi epokën e tij.

Në pjesën e parë të romanit që përben një të treten e të gjithë veprës, fabula nuk e kapërcen pikëlidhjen : Guinpleni i braktisur shpeton vogëlushen Dea dhe së bashku me të gjen strehe tek endacaku filizof, Ursusi.

Personazhi i parë i denje për tu përmendur që hasim është një shitës ambulant me emrin Ursus. Shoku i tij i vetëm është Homo, një ujk i zbutur. Ursus jeton në një karvan, me të cilën spostohet nga panairi në panair për ti shitur njerëzve kurat e tij popullore.

Ngjarja zhvillohet në një breg deti diku në kontinentin evropian : është nata e 29 janarit 1690. Nje grup njerëzish, identiteti i të cilëve nuk na tregohet, përgatitet për tu nisur me anije. Para së të nisen, ata braktisin në breg një fëmije 10 vjeç.

Fëmija, i dëshpëruar, i uritur dhe këmbëzbathur, endet nëpër stuhi derisa harrin një forca, ku gjen kufomën e një të varuri. Me tutje, zbulon të mbuluar me bore një grua të vdekur nga i ftohti, që mban në krahë një të porsalindur akoma të gjallë. Me në fund strehoet në një karvan, që zbulohet që është ajo e Ursusit. Aty mëson që vogëlushja është e verbër.

Në pjesën e dyte, pjesa më e gjere e romanit, paraqitet Anglia aristokratike e fillimit të shek. XVIII–te, përkundrejt së cilës qëndron si mishërim i një parimi moral me të vërtet fisnik që rrojnë mes njerëzve të mjere, heronjtë kryesore : Guinpleni, Dea dhe Ursusi.

Ngjarja spostohet përpara me 15 vjet. Takojmë dukeshën Xhozianë, që, e mërzitur nga jeta e oborrit, mëson se i vetmi sherim nga çdo mërzitje është “Guinplein”, edhe pse nuk e di se çfarë apo kush është ky Guinpleini.

Fëmija i mësipërm, tashme, është bërë një burrë 25 vjeçar. Emri i tij zbulohet të jetë tamam Guinplein. Nga fëmijëria e tij, na thotë narratori, ka fytyrën dhe buzët e shpërfytyruara – gati sa formon një ngerdheshje të frikshme. Jetimja e verbër, me emrin Dea, është tashme 15 vjeçe. Ursus dhe çifti i të rinjve jetojnë me spektakole të vogla që i prezantojnë në dite festash. Dukesha Xhoziane, duke marre pjesë në një prezantim teatral, dashurohet me Guinplenin.

Zhvillimi i subjektit kushtëzohet, nga një anë, dashurisë së dlire të Guinplenit për Dean dhe pasionit të ulet që ushqen ndaj Guinplenit bukuroshja demoniake, aristokratia Xhozianë, dhe nga ana tjetër, prej zbulimit të sekretit të origjinës së Guinplenit, hyrjes së tij në dhomën e Lordëve dhe fjalimin demaskues që ai mban në parlament.

Gjete një performance, një nënpunës i shtetit e urdhëron Guinplenin ta ndjeki në një burg ku po torturohet për vdekje një burrë me emrin Hardkuanoni. Ai e njohu aktorin, që ai vete, 23 vjetë më parë, e kishte shpërfytyruar për ta bere një palaco.

Në vitin 1682, gjatë mbreterimit të Jakut të II, një nga armiqtë e mbretit ishte Lord Klencarli. Mbreti urdheroi vrasjen e fisnikut. Me vdekjen e tij, biri i tij, Fermen, trashëgimtar i tokave të tij, iu dorëzua, me ndihmen e Hardkuanoni, bandës së Kompracikos, tregtareve të fëmijëve. I malavitosi, në 1690, me në fund e kishin braktisur fëmijën, Fermen/Guinplein, gjatë një stuhie.

I shpërfytyruari rifitoi titullin e tij fisnik, por, mbasi beri një fjalim në Dhomën e Lordëve në të cilën denoncon indiferencën e qeverisë mbi kushtet në të cilat jeton populli anglez, përqeshet për shkak të ngërdheshjes së tij të pavullnetshme. Heroi romantik që ka sfiduar në emer të popullit turmën e aristokrateve që gajasën së qeshuri, mbetet i vetmuar. Në breshërinë e talljeve dhe fyerjeve, ai ndien prapa shpinës se vet mbështetjen e miliona njerëzve, dhe kjo i jep force që të vazhdoje. Por, vetëm demaskimi me fjale del i pamjaftueshëm për të ndrequr rendin shoqëror, dhe Guinpleni deshton në orvatjen e tij për ti bere aristokratet të kuptojnë të vërtetën. Megjithatë, fjalimi i tij përshkohet nga një optimizëm social, i drejtohet të ardhmes. Vendos të kthehet tek Ursus dhe Dea.

Guinpleini u bashkua me të dashurit e tij ndërkohë që këta gjenden mbi një varke, në pritje për tu nisur për në kontinent. Kur Dea ndjen prezencën e të dashurit, vdes. I riu e “harrin”, duke u hedhur nga anija për tu mbytur në det.

“Ursus, ankohej, oh i mjeri unë !, që nuk kam qare kurre. Serbatori i i lotëve ishte plotë. Nje rezerve e tille, i cili është mbledhur, pike për pike, dhimbje mbas dhimbjeje, gjatë gjithë ekzistencës së gjatë, nuk boshatisët në një çast. Ursus Renkoi gjatë. Loti i parë është një shpim. Qau mbi Guinplenin, mbi Dean, mbi veten e tij, Ursusi, mbi Homon. Qau për të gjithë atë për të cilën kishte qeshur. Pagoi edhe për të prapambeturit. E drejta e një njeriu për të derdhur lote nuk jepet me recete”.

Finalja tragjike e romanit nuk e pakeson besimin në clirimin e ardhshem të njerezve të shtypur, sepse në anene e heronjeve mbetet forca e pathyeshme e drejtesisë morale.

Demokratizimi i flaket i Hygoit që shihte tek populli burimin e të gjitha forcave të gjalla dhe krijuesë të kombit, urrejtja e tij për të gjithë shtypesit e popullit, - të gjitha keto përcaktojnë pathosin ideologjik dhe vleren artistike të romanit “Njeriu që qesh”.

Personazhet

Secili nga heronjte e romanit është një figure, rendesia dhe kuptimi i së cilës del në pah jo vetëm nga fjalet dhe veprimet e veta por, edhe nga përshkrimet e autorit që i prijnë ose i shoqërojnë veprimet. Figurat e paraqitura në roman, kanë pak vecanti konkrete të shek XVIII. Forcen bindesë artistike ua jep atyre jo aq përputhja me epoken e dhene sesa vertetesia e përgjithshme sociale e psikologjike. Moria e personazheve të dhene ndihmojnë në zhvillimin e veprimit dhe e nderlikojnë intrigen e romanit. Ata i nëvojiten autorit për të venë në dukje edhe më tepër me anë të kontrastit mes tyre fisnikerinë e shpirterore, pastertinë morale dhe humanizmin e lartë të heronjëve të tij pozitive.

Portreti i Deas

Dea tashme ishte 16 vjece. Ajo ishte e zbehte, me floke të zeza, me shtat të hedhur, të hajthet dhe aq të hollë, sa dukej sikur po keputej në mes, e bukur si hyjneshe, me syte plotë drite por, e verber.

Verbesia i kishte bere të palevizshem përgjithmonë bebezat e asaj femije, e cila tani ishte grua. Në fytyren e saj, që nuk mund të përshkrohej nga drita, kendet e buzeve të varura me trishtim shprehnin një deluzion të hidhur. Syte e saj, të medhenje e të shkelqyer, kishin një veti të cuditeshme : ishin të shuar për të por, shndrinin për të tjeret. Pishtare të mistershem, të ndezur, që ndriconin vetëm boten e jashtme! Leshonte drite ajo që s’kish për vete. Syte e saj vezullonin. Ajo roberesh e erresires kthjellonte ambjentin e ngrysur ku jetonte. Nga fundi i terit të saj të pasherueshem, që prapa atij muri të zi që quhej verberi, ajo shndrinte. Nuk e shihte diellin tonë, por tek ajo shihej shpirti i saj.

Veshtrimi i saj i vdekur kishte një palevizshmeri qiellore. Ajo ishte misherim i natës dhe ndrinte si yll, ndrinte në atë erresire të dendur që e rrethonte nga cdo anë.

Ursusi e kishte pakezuar me emrin dea dhe ajo padyshim që shembellente me një perendeshe. Ajo vogelushe përfaqësonte boten qiellore. Ligeshtia e saj është në të vertet plotëfuqi.

Ngjashmeria dhe uniteti i të dy figuarave

Te dy keta personazhe edhe pse në dukje të kundert në thelbet e tyre ishin të njëjte. Në të dy ishte misheruar mjerimi njerezor. Dukej sikur kishin ardhur në këtë dhe nga bota e hijeve : ai nga pjesa ku mbreteron tmerri, dhe ajo nga pjesa ku mbreteron erresira. Këtë terr Dea e kishte brenda në veten e saj, kurse Guinpeni në fytyren e tij. Dea kishte dicka si fantazem, kurse Guinpleni dicka si hije. Dea rrethohej nga një hon i zi, Guinpleni dicka edhe më të tmerrshme. Për Guinplenin që kishte sy ekzistonte edhe mundesia për tu krahasuar me të tjeret. Te kesh sy në të cilët nuk pasqyrohet bota e jashtme, është një fatekeqësi shumë e rende, por jo aq e madhe sa të jesh enigma e vetvetes. Dea kish një tis mbi syte e saj, Guinpleni kish një maske : fytyren e tij.

Te dy ishin të vetmuar. Vetmia e Deas ishte e trishtuar : ajo nuk shihte asgje. Vetmia e Guinplenit ishte ogurzeze : ai shihte gjithcka.

Mbi ta rendonte denimi i kobshem i fatit, dhe fati nuk e kish shnderruar kurre me aq mjeshteri jetën e dy qenieve njerezore të pafajshme në një vuajteje të paprere, në një torture të sketershme.

Dhe, megjithatë, ata ishin në parajse : duheshin.

I endur me kontraste, figura e Guinplenit vihet përkundrejt figures së Deas dhe njëkohësisht është i lidhur me të në mënyre të pazgjidhshme. Nga njëra anë kemi një shemtim të dukshem, nga ana tjetër një bukuri të natyrshme dhe të verber.

Te dy janë misherim i vetive pozitive që karakterizojnë njerezit e popullit : pasterti morale, pasuri shpirterore, dliresi ndnjenjash, aftesi për të dashuruar dhe vetemohim.

Fatët e tyre janë të pandashem nga njeri – tjetri. Ai është syte e saj, dhe ajo fytyre e tije.

Romantizmi në vepren e Hygoit

Romanticizmi ishte një levizje komplekse shpirterore dhe kulturore që prodhoi një rinovim të thelle në letersi, në art dhe në mendim, në politike dhe në zakone. Romanticizmi u zhvillua nga ai mutacion i shijeve dhe i ndjeshmerisë që u verifikua në Europe në fund të shekullit të XVII.

Mes poeteve të rinje të përfshire në rrymen e Romanticizmit ishte edhe Viktor Hygo, që atëherë ishte 25 vjec. Në publikimet e tija lirike, dicka rreth 50 mije vargje, manifestohet Hygoi i rinisë dhe i theksimit të romanticizmit, idhull i gjeneratës së re në vargjet e tij shpreh brendesinë e shpirtit.

“Njeriu që qesh” : një nder librat më të bukur që kam lexuar. Në vepër munda të vihet re pastertia në përshkrimin e atyre që janë sjelljet dhe karakteristikat tipike e races njerezore, ato janë realiteti që Hygoi harrin ti beje të pavdekshme me fjale të thjeshta. Në “Njeriu që qesh” autori ka venë në dukje kontradiktat e forta të botës që ka pasionë që shpesh shkojnë në kahe të kunderta dhe kurre paralelisht. Dashuria e paster dhe e dlire, lakmia për prestigj, luksi si hobi : të gjitha keto pasione janë mbledhur në të njëjten shoqëri që diferencon për dukje dhe që nuk harrin të shikoj me tutje, por vetëm të qeshe me fatekeqësin. Në këtë liber kuptova që njeriu fshihet o mbas së keqës, ose vdes për dashurinë.

Kur e lexova librin mbeta e mahnitur nga embelsia dhe ndjeshmeria e personazheve qendrore që me lidhin drejt për drejt me autorin. Romanticizmi dhe dliresia i vesh personazhet kryesore në cdo veprim, mendim dhe fjale.

Sociologjia romantike e Hygoit shihet vazhdimisht në trajtimin metafizik të rendit shoqëror anglez si në të kaluaren ashtu edhe në të tashmen. Romantizmi i Hygoit shfaqet në mënyren e trajtimit të materialit historik konkret. Ai behet mbrojtes i madh i të drejtave të njerzve dhe shpreh “revolten e shpirtit” për shtypjen e padurueshme të popullit të thjeshte.

Hygoi shumë mire mund të prezantoje vete esencen e Romantizmit, duke u bere metafora e gjallë. Viktor Hygo, vepra e tij kaq e shumëllojte dhe kaq komplekse, prezenca e tij kaq e shndritshme dhe luftarake, përvecse domethenese, “përfaqëson një sinteze fatesh të ketij shekulli, mbi të gjitha të kontrdiktave të tij dhe të ambivalencave të tij, dhe të problemeve që përbenë dhe ndertuan këtë pasuri të cmuar. Hygo radhitet në radhet e “romantiques militants” (militantet romantike), që mblidhen për ti dhene jetë përqendrimeve të rendesishme të një shpirti revolucionar që do të shfaqet thelbesor për të kanalizuar dhe për të bere efikase dhe ndertuese forcen e pabesueshme dhe të jashtezakonshme shtytese të R.

[[Category:Shkrimtarë francezë]