Jump to content

Uendi Fridman

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Wendy Freedman)
Uendi Fridman

Wendy Laurel Freedman (17 korrik 1957) është një astronome kanadezo-amerikane, e njohur për matjen e konstantës së Hubble dhe si drejtore e Observatorëve Carnegie në Pasadena, California dhe Las Campanas, Kili . Ajo është Profesore e Universitetit John & Marion Sullivan te Astronomisë dhe Astrofizikës në Universitetin e Çikagos. [1]

Jeta dhe karriera

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Freedman u rrit në një familje hebre në Toronto, [2]. Interesi i saj i hershëm në shkencë filloi nga ora e fizikës në shkollën e mesme. Kjo e çoi atë në Universitetin e Torontos. Ajo ishte fillimisht një studente e biofizikës. U specializua në astronomi, duke marrë B.Sc. në vitin 1979. [3] Ajo qëndroi në Toronto për punën pasuniversitare, duke marrë një Ph.D. në astronomi dhe astrofizikë në 1984. [4] Iu bashkua Observatorëve të Carnegie në Pasadena, California, si një post-doktoraturë në 1984. Ajo u bë një anëtare e fakultetit të stafit shkencor dhe tre vjet më vonë u quajt si gruaja e parë që u bashkua me stafin e përhershëm të Carnegie. Në vitin 2003 ajo u emërua Kryetarja e Crawford H. Greenewalt dhe Drejtore e Observatorëve të Carnegie. [5] Puna e hershme e Freedman ishte kryesisht në matjen e shkallën se distancës se yllit Cepheid .

Hubble, Astronome

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Freedman ishte bashkë-drejtuese e një ekipi ndërkombëtar prej 30 astronomësh për të kryer projektin kyç të Teleskopit Hubble, një program që synon të vendosë shkallën e distancës së Universit dhe të matë shkallën aktuale të zgjerimit, një sasi e njohur si konstantja e Hubble. Kjo sasi përcakton madhësinë e universit të dukshëm dhe është thelbësore për përcaktimin e moshës së tij. Gjatë Projektit Kryesor, ekipi mati distancat në 24 galaktika duke përdorur yje të ndryshueshëm Cepheid dhe mati konstantën e Hubble duke përdorur pesë metoda të pavarura. Studiuesit e projektit, të udhëhequr nga Freedman, publikuan rezultatin e tyre përfundimtar në 2001. [3] Kjo punë i siguroi një vlerë konstantes të Hubble me një saktësi prej 10%, duke zgjidhur, në këtë mënyrë, një debat të gjatë.

Teleskopi Gjigand Magellan

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Freedman inicioi projektin Giant Magellan Telescope (GMT) dhe shërbeu si kryetare e bordit të drejtorëve nga fillimi i tij në 2003 deri në 2015. GMT është një konsorcium ndërkombëtar i universiteteve kryesore dhe institucioneve shkencore për të ndërtuar një teleskop optik 25 metra në Observatorin Las Campanas të Institucionit Carnegie për Shkencë në Andet Kile. Me një pasqyrë kryesore 80 feet (24 m) në diametër, GMT është gati të jetë teleskopi më i madh në botë me bazë tokësore kur të përfundojë. Teleskopi, i cili ka hyrë në fazën e tij të ndërtimit dhe pritet të bëhet plotësisht funksional deri në vitin 2024, do të jetë në gjendje të prodhojë imazhe 10 herë më të mprehta se ato të Teleskopit Hapësinor Hubble.

Njohje

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Freedman me ambasadorin Amerikan në Kili në 2009

Freedman është zgjedhur anëtare e Akademisë Kombëtare të Shkencave të SHBA, [6] Shoqëria Filozofike Amerikane, anëtare e Akademisë Amerikane të Arteve dhe Shkencave dhe një anëtare e Shoqatës Amerikane të Fizikës . [7]

Ajo ka marrë disa çmime për kontributet e saj në kozmologjinë vëzhguese, duke përfshirë një Leksion Njëqindvjeçarë të Shoqërisë Fizike Amerikane (1999), Çmimin John P. McGovern në Shkencë (2000), [5] Çmimin Premium Magellanic të Shoqërisë Filozofike Amerikane ( 2002) [8] dhe Leksioni dhe Çmimi Marc Aaronson (1994) "në njohjen e një dekade të kontributeve themelore në zonat e shkallës ekstreme të distancës galaktike dhe popullatat yjore të galaktikave". [9] Në 2009 Freedman ishte një nga tre bashkë-marrësit e Çmimit Kozmologji Gruber . [10] Ajo mori Çmimin Dannie Heineman 2016 për Astrofizikën, [11] dhënë bashkërisht nga Instituti Amerikan i Fizikës dhe Shoqëria Amerikane Astronomike, "për kontributin e saj të jashtëzakonshëm dhe rolin drejtues në përdorimin e vëzhgimeve optike dhe infra të kuqe të hapësirës dhe tokës mbi vëzhgimet e yjeve Cepheid, së bashku me teknikat inovative të analizës, për të përmirësuar në masë të madhe saktësinë e shkallës së distancës kozmike dhe në këtë mënyrë të kufizosh parametrat themelorë kozmologjikë ". [12]

Ajo u zgjodh Anëtare e Trashëgimisë e Shoqërisë Amerikane Astronomike në vitin 2020 [13]

Asteroidi 107638 Wendyfreedman, i zbuluar nga David Healy në Observatorin Junk Bond në 2001, u emërua për nder të saj. Citimi i emërtimit zyrtar u botua nga Minor Planet Center në 6 Janar 2007 ( M.P.C. 58597 ).

Jeta personale

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Freedman është e martuar me bashkëpunëtorin e saj Barry F. Madore. Ata kanë dy fëmijë. [14] [15]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Koppes, Steve (7 gusht 2014). "Wendy Freedman, world-leading astronomer, joins UChicago faculty". UChicago News (në anglisht). Marrë më 8 korrik 2017.
  2. ^ Miriam Coleman, Voyagers, Tablet Magazine, February 24, 2011; Maureen Searcy, Cosmic cuisine, The University of Chicago Magazine, 110,4 (December 21, 2016).
  3. ^ a b National Academy of Sciences, "InterViews: Wendy L. Freedman"
  4. ^ Carnegie Institution, "The Carnegie Observatories: Director Arkivuar 31 maj 2012 tek Wayback Machine"
  5. ^ a b Elizabeth H. Oakes, Encyclopedia of World Scientists, "Wendy Freedman"
  6. ^ http://www.nasonline.org, National Academy of Sciences -. "Wendy L. Freedman". www.nasonline.org (në anglisht). {{cite web}}: Lidhje e jashtme në |last= (Ndihmë!)
  7. ^ Koppes, Steve (7 gusht 2014). "Wendy Freedman, world-leading astronomer, joins UChicago faculty". UChicago News (në anglisht). Marrë më 8 korrik 2017.
  8. ^ Sigma Xi, "American Scientist On-Line: Wendy Freedman"
  9. ^ Thompson, David J. (9 mars 2016). "Measurement of Cosmological Parameters - Wendy Freedman". Goddard Scientific Colloquium (në anglisht). NASA Goddard Space Flight Center. Marrë më 8 korrik 2017.
  10. ^ "Wendy L. Freedman | The Gruber Foundation". gruber.yale.edu (në anglisht). Marrë më 2016-01-28.
  11. ^ "Dannie Heineman Prize for Astrophysics | American Astronomical Society". aas.org (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 21 janar 2016. Marrë më 2016-01-28.
  12. ^ Koppes, Steve (20 janar 2016). "Wendy Freedman to receive Heineman Prize for Astrophysics". UChicago News (në anglisht). Marrë më 8 korrik 2017.
  13. ^ "AAS Fellows" (në anglisht). AAS. Marrë më 27 shtator 2020.
  14. ^ Amy Ellis Nutt, "Will the universe disappear, or does a mysterious force have other plans for it? Arkivuar 4 mars 2016 tek Wayback Machine" The Star-Ledger, Newark, NJ (December 5, 2002)
  15. ^ Corbis Images, Galactic Astronomers"
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Uendi_Fridman&oldid=2438510"