Anës lumenjve

Anës lumenjve është poemë nga Fan Noli, ku përshkruhet historia shqiptare. Poema është botuar në vitin 1928, pasi Noli ishte hequr nga pozita e tij e Kryeministrit prej grushtit të shtetit të Ahmed Zogut, i cili do ta kthente në mbretëri shtetin, që kishte qenë republikë nga pavarësia e vitit 1912.

Poema shtriqet përtej momentit historik te autorit. Lajtmotiv kyç është gjithë kontabiliteti negativ, i munguari, i Shqipërisë e Shqiptarëve. Përvijohet stil via negativa Via Negativa, duke shprehur gjithë c'është Shqiperia e Shqiptarët përmes asaj që nuk është e nuk janë. Kontrasti i dukshëm teksa autori rri "anës lumenjve" Evropian. (Aluzioni i lumit si prurës i kohës e zhvillimit, determinizmi historik) Në një mpiksje, autori trasnferon imazhin nga lumi metaforik, ne vendndodhje mërgimi në vendndodhje shqiptare e tërë Shqipëri. Shihen preçedentët e sabotuesve të vëndit të shkuar e të tashëm (ndaj e trajta infinitive) e në mbyllje, shpresa drejt një fryme të re. Pozicioni i shkrimtarit është kryesisht ai i mërgimtarëve për sa afër vendi erdhi në modernizim (pra titulli duhet të interpretohet: shumica e lumenjve përgjatë të cilave është vendosur veprimi janë shqiptarë, por vetë vendi është "përgjatë" Elbës dhe Zbulesës , domethënë, pranë Evropës Qendrore dhe Perëndimore, dhe është më e dhimbshme të shihet se nuk i nënshtrohet pjekurisë politike, shoqërore dhe kulturore, pasi është pjesë përbërëse e atij kontinenti dhe kultura nga e cila ato bien në sy), gjë që qon zërin në njeë pikë të dëshpërimit, sikur një fenomen natyral, ai mund ta ndëgjoj ose të parashikoj, njerëzit që u ngritën në armë, ashtu siç kishin kur luftonin për pavarësi, për të dëbuar tiranin (vetë Zogu, përderisa ai e mbylli atmosferën reformatore të periudhës së pas pavarësisë dhe të gjitha qëllimet dhe interesat e huaja mbretit të ardhshëm, ndihmoi në pushtet nga jugosllavët dhe përfundimisht u zhvendosën, në 1939, nga italianët); kjo shpresë, megjithëse larg përfundimit, lejon poetin të mbyllet me të njëjtat fjalë si në fillim, në të njëjtën gjendje, por me një gjendje shpirtërore shpresëdhënëse.

Poema

Anës Lumenjve

Arratisur, syrgjynosur, Rraskapitur dhe katosur Po vajtonj pa funt, pa shpresë, Anës Elbë-s, anës Spree-së. Ku e lam' e ku na mbeti, Vaj-vatani e mjer mileti, Anës detit i palarë, Anës dritës i paparë, Pranë sofrës i pangrënë, Pranë dijes i panxënë, Lakuriq dhe i dregosur, Trup e shpirt i sakatosur. Se ç'e shempnë derbederët, Mercenarët dhe bejlerët, Se ç'e shtypnë jabanxhinjtë, Se ç'e shtrythnë fajdexhinjtë, Se ç'e pren' e se ç'e vranë, Ç'e shkretuan anembanë, Nënë thundrën e përdhunës Anës Vjosës, anës Bunës. Çirrem, digjem i vrerosur, Sakatosur, çarmatosur, As i gjall', as i varrosur, Pres një shenj' e pres një dritë, Pres me vjet' e pres me ditë, Se ç'u tera, se ç'u mpaka, Se ç'u çora, se ç'u mplaka, Larg prej vatrës dhe prej punës, Anës Rinit, anës Tunës. Çakërdisur, batërdisur, Përpëlitur dhe zalisur, Ëndërronj pa fund, pa shpresë, Anës Elbë-s, anës Spree-së. Dhe një zë vengon nga lumi, Më buçet, më zgjon nga gjumi, Se mileti po gatitet, Se tirani lebetitet, Se pëlcet, kërcet furtuna, Fryhet Vjosa, derdhet Buna, Skuqet Semani dhe Drini, Dridhet beu dhe zengjini, Se pas vdekjes ndriti jeta Dhe kudo gjëmon trumbeta. Ngrehuni dhe bjeruni, Korini dhe shtypini, Katundar' e punëtorë, Që nga Shkodra gjer në Vlorë! Ky ilaç e ky kushtrim më bën djal' e më bën trim, më jep forc' e më jep shpresë, anës Elbë-s, anës Spree-së. Se pas dimrit vjen një verë, që do kthehemi njëherë, pranë vatrës, pranë punës, Anës Vjosës, anës Bunës. Arratisur, syrgjynosur, Raskapitur e katosur, brohoras me bes' e shpresë, anës Elbë-s, anës Spree-së.