Cao Wei
Wei 魏
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 220–266 | |||||||||
 Territoret ne Cao Wei (ngjyra verdhe), 262 e.s. | |||||||||
| Gjendja | Perandori | ||||||||
| Kryeqyteti | Xuchang (220–226) Luoyang (226–266) | ||||||||
| Gjuhët e zakonshme | Kineze e mesme | ||||||||
| Besimi | Taoismi, Konfucianismi, | ||||||||
| Qeveria | |||||||||
| Lloji i qeverisjes | Monarkia | ||||||||
| Epoka historike | Three Mbretëritë | ||||||||
• Themeluar | 11 dhjetor 220 | ||||||||
• Abdikimi i Cao Huan | 266 | ||||||||
| Popullsia | |||||||||
• 260 | 4,432,881 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Monedha | (Wu Zhu) | ||||||||
| Të dhëna të tjera | |||||||||
| |||||||||
| Sot pjesë e | Kina Koreja e Veriut Vietnami | ||||||||
Dinastia Wei ishte një nga tre dinastitë kryesore të Periudhës së Tre Mbretëritë në Kinën e lashtë. Ajo u krijua pas shpërthimit të luftërave civile midis fraksioneve të Periudhës së Tre Mbretëritë dhe zgjati nga viti 220 deri në vitin 265. Dinastia e Wei u themelua nga Cao Pi, i cili shpalli veten si perandor pas rrëzimit të Dinastisë së Hanit.
Për shkak të ndarjes së vendit dhe pushtetit të fragmentuar, Dinastia e Wei u përballet me konflikte të shumta dhe luftëra me dinastitë e tjera të kohës, si Dinastia e Shu dhe Dinastia e Wu. Në fillim të sundimit të dinastisë, ai kishte një mbizotërim të qëndrueshëm dhe territorin e kontrolluar ishte i gjërë. Megjithatë, pasi shumë faktorë të ndryshëm si trazirat brenda dinastisë dhe presioni nga grupet e jashtme u shtuan, pozita e Wei u dobësua me kalimin e kohës.
Më pas, në vitin 263, perandori i Wei, Cao Huan, u sanksionua nga perandori i Jin, Sima Yan, që të ndërmarrë një akt të dobësimit dhe të japë fuqinë në dorë të Jin. Ky akt i njohur si "abdikimi i Xuanwu" u bë në vitin 265, duke shënuar fundin zyrtar të Dinastisë së Wei. Me këtë, Dinastia e Jin u themelua dhe filluan njëkohësisht periudha e Re e Tre Hanëve, e njohur si "Periudha e Tre Jinëve".
Sipas kësaj rrjedhe historike, Dinastia e Wei përfundoi pas abdikimit të fundit të perandorit Cao Huan dhe u zëvendësua nga Dinastia e Jin, që themeloi sundimin e saj mbi territorin e Kinës së lashtë.
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Fillimet dhe themelimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Nga fundi i dinastisë Han Lindore, Kina veriore ra nën kontrollin e Cao Cao, kancelarit të sundimtarit të fundit Han, Perandorit Xian . Në vitin 213, perandori Xian i dha Cao Cao titullin " Duka i Wei" (魏公) dhe i dha atij dhjetë qytete si dukë. Zona u emërua "Wei". Wei u themelua nga Cao Pi, i cili ishte mbreti i parë i Wei-së. Pas rrëzimit të dinastisë Han në vitin 220, Cao Pi shpalli veten si Mbret i Wei-së dhe themeloi dinastinë Cao Wei. Ai merrte titullin "Mbret Wei Wendi" dhe filloi të qeveriste në të gjithë territorin e mëparshëm të Han. Kjo ngjarje shënon fillimin e periudhës së Tresë në historinë kineze, me Wei-në, Shu-në dhe Wu-në si tre shtete të mëdha që konkurronin për dominimin e Kinës.
Luftërat Goguryeo-Wei
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Rreth asaj kohe, ndërsa mbretëria koreane Goguryeo konsolidonte pushtetin e saj, ajo vazhdonte të pushtonte territorët në Gadishullin Koreano që ishin nën sundimin kinez. Goguryeo filloi Luftërat Goguryeo-Wei në vitin 242, duke përpiqur të pengonte hyrjen kineze në territorët e saj në Kore me synimin për të marrë një kështjellë kineze. Megjithatë, Wei përgjigjesh duke sulmuar dhe mundur Goguryeo. Hwando u shkatërrua në një sulm hakmarrës nga forcat e Wei në vitin 244. Sulmet bënë që mbreti i saj të ikte dhe u shkëputën marrëdhëniet tributare midis Goguryeo dhe fiset e tjera të Koreas, të cilat formonin një pjesë të madhe të ekonomisë së Goguryeo. Megjithëse mbreti shpëtoi nga kapja dhe u vendos në një kryeqytet të ri, Goguryeo u zvogëlua në mënyrë të tille që për gjysmë shekulli nuk u përmend asnjëherë në tekste historike kineze.
Rënia e Wei
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Wei u pushtua nga dinastia Jin në vitin 265 pas një luftë të zgjatur dhe konflikteve të brendshme. Jin, që ishte një fuqi tjetër e madhe kineze në atë kohë, arriti të zhbënte fuqinë e Wei duke shfrytëzuar dobësitë e saj të brendshme. Pas një seri sulmesh dhe betejash, Jin u bë në fund vendi i pushtuar dhe mbreti i Wei-ve u detyrua të dorëhiqej. Kështu, pas një periudhe të gjatë pushtimi dhe konfliktit, dinastia Wei përfundoi dhe u zëvendësua nga dinastia Jin në Kinën e lashtë.