Shihni burimin për Distrikti i Brçkos

[[Skeda:Coat of arms of Bosnia and Herzegovina.svg|parapamje|right|100px| Stema e Federates së Bosnje-Hercegovinës.]]
[[Skeda:Brcko District in Bosnia and Herzegovina.svg|parapamje|right|250px| Pozita gjeografike. ]]
[[Skeda:Brcko02.png|parapamje|250px|right]]
[[Skeda:Brcko 1995 2000.svg|parapamje|Kufijtë përpara formimit të Komunës së Brckos]]
'''Komuna e Brçkos''' ({{lang-bs}}: Brčko distrikt BiH) është komunë në Bosnje dhe Hercegovinë ,e cila formalisht është nën drejtimin e dy kombeve por faktikisht ka shkallë të lartë të autonomisë dhe organet e veta drejtuese. Qendra administrative e komunës është qyteti [[Brçko]]. Komuna e Brçkos zyrtarisht është vendosur më 8 mars të vitit 2000.
Kjo komunë është shpallur në tërë teritorin e komunës së Brçkos që ka pasur nga periudha e paraluftës,territor qe sipas marrveshjes së [[Dejtoni]]t 48% i takon [[Republika Serbe|Republikës Serbe]] (duke llogaritë edhe vet qytetin e Brçkos) ndërsa 52% federatës së [[B dhe H]].

Para luftës komuna e Brçkos ka pasur 87.332 banorë (sipas regj. të vitit 1991), 45% boshnjak, 25% kroat, 21% serb, 6% jugosllav dhe 3% të tjerë.Siapas ish kryetarit të komunës Brank Dmajanit , popullsia e sotme përbëhet nga 40% serb, 39% boshnjak dhe 20% kroat. Distrikti i Brçkos përfshinë një territor prej 493 km2 dhe ka rreth 80.000 banorë. Ndërsa qyteti i Brçkos ka 38.479 banorë.

Rrethi ka një sipërfaqe prej 208 km² me një popullsi totale prej rreth 87,332 banorë (vlerësimi 2007). Kryeqyteti i saj është qyteti i [[Brčko]], me rreth 31,500 banorë (sipas censusit 2007).


== Histori ==
''Rrethi i Brçkos'' u krijua pas një procesi arbitrazhi të kryer nga Përfaqësuesi i Lartë i [[OKB]] për Bosnje dhe Hercegovinën. Në Marrëveshjen e Paqes të Dejtonit, megjithatë, procesi mund të arbitronte vetëm mosmarrëveshjen mbi vijën kufitare ndërmjet entiteteve (kufirit). Rrethi i Brçkos u formua nga i gjithë territori i ish-komunës Brčko, nga të cilat 48% (përfshirë qytetin e Brčko) ishte në Republika Srpska, ndërsa 52% ishte në Federatën e Bosnjë dhe Hercegovinës. Pas luftës, [[Bashkimi Evropian]] mbajti një prani diplomatike për të ruajtur paqen në zonë.

Në vitin 2006, sipas Urdhrit të Misionit Monitorues të OKB-së, i gjithë "legjislacioni i entitetit në rrethin e Brçkos dhe vijën kufitare" u shfuqizua. Rezoluta e dhënë nga mbikëqyrësja e Brčko, Susan Johnson, heq të gjitha ligjet për entitetet federale të Bosnjë-Hercegovinës në Distrikt, dhe gjithashtu heq vijën kufitare. Vendimi i bën ligjet e Distriktit dhe ligjet e Shtetit të Bosnjë-Hercegovinës (përfshirë ligjet e Republikës Socialiste të Bosnje-Hercegovinës) parime ligjore bazë brenda Qarkut.

Brčko ishte i vetmi element i Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit që nuk u finalizua. Marrëveshja e arbitrazhit u finalizua në prill 1996, duke rezultuar në një ''"qark" siç u përmend më lart, që do të administrohej nga përfaqësia ndërkombëtare, në personin e një ambasadori të caktuar nga një mision i [[Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë|OSBE]].

Përfaqësuesi i parë i OSBE-së për rrethin e Brçkos mbërriti në qershor 1996. Përpara kësaj date, [[Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë|Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE)]] kishte një zyrë përfaqësuese modeste, të drejtuar fillimisht nga Randolph Hampton. Ndërkohë, përpara se qarku i Bërçkos të përfaqësohej siç parashikohej nga marrëveshjet pas arbitrare, u mbajtën zgjedhjet lokale dhe u siguruan paketa ndihme humanitare, me bashkëpunimin e agjencive [[USAID]] dhe [[:en: Drejtoria e Përgjithshme e ECHO. Mbrojtja Civile Evropiane dhe Operacionet e Ndihmës Humanitare. Distrikti njihej si qendër e programeve të ndryshme ndërkombëtare për rindërtimin e Bosnje-Hercegovinës, të gjitha të drejtuara kryesisht nga qeveritë e huaja, veçanërisht nga Shtetet e Bashkuara.

Zona fillimisht u administrua nga komuniteti ndërkombëtar. Qarku i Brçkos u krijua zyrtarisht më 8 mars 2000, pasi ishte e qartë se të dy entitetet nuk mund të vendosnin se cila zonë duhet t'i caktohej secilës palë. Qeveria përbëhet nga pjesë të barabarta të tri grupeve etnike. Krahas administratës së tij, rajoni ka legjislacionin e vet të postës, taksave dhe policisë.

Deri në gusht të vitit 2012, zyrtarët e zgjedhur vendorë ndihmoheshin nga një mbikëqyrës ndërkombëtar. Mbikëqyrësi kishte kompetenca të gjera, duke përfshirë kompetencën për të shpallur vendime detyruese. Ai ishte përgjegjës për lehtësimin e kthimit të refugjatëve, promovimin e një qeverie demokratike dhe multietnike dhe riaktivizimin e ekonomisë. OSBE dhe EUFOR mbajtën praninë e tyre në distrikt pas pezullimit të mbikëqyrjes dhe delegacioni i Bashkimit Evropian ngriti një seminar në Brçko. Mandati i Përfaqësuesit të Lartë mbetet i pandryshuar.

==Aktet nënligjore në Federatë==
Distrikti Brčko, edhe pse teorikisht administrohet nga të dy entitetet e federuara boshnjake, është në praktikë një ent i tretë i [[Republikës së Bosnjë-Hercegovinës]], që ka të njëjtat të drejta si Republika Serbe e Bosnjës dhe Federata e Bosnjë-Hercegovinës.

Brčko është nën administrimin e drejtpërdrejtë të Federatës, por rrethi konsiderohet si territor i lirë, domethënë nën administrimin e të dy enteve të federuara, ose edhe si territor i përbashkët mes tyre, në formën e [[bashkëpronësisë (e drejta ndërkombëtare)| bashkëpronësi]] .

==Kufijtë==
Brčko kufizohet në jug dhe veriperëndim me [[Federata e Bosnjë dhe Hercegovinës]], në lindje dhe perëndim me [[Republika e Serbisë|Republika Serbe e Bosnjës]], në veri me [[Republika e Kroacisë]] dhe në verilindje me [[Republikën e Serbisë]].

== Popullsia ==
;1971
: Popullsia ishte 74&nbsp;771 banorë, e shpërndarë si më poshtë:

* [[boshnjak]] - 30&nbsp;181 (40.36%)
* [[Kroati i Bosnjës|Kroatët]] - 24&nbsp;925 (33.33%)
* [[Serbët e Bosnjës|Serbët]] - 1086 (1.45%)
* [[jugosllave]] 5 %
* Të tjerët - 870 (1.18%)

;1991
: Komuna e Bërçkos para luftës kishte 87&nbsp;332 banorë, duke përfshirë:

* [[boshnjakët]] - 45 %
* [[Kroatët e Bosnjës|Kroatët]] - 25 %
* [[Serbët e Bosnjës|Serbët]] - 21 %
* [[jugosllave]] 6 %
* Të tjerët - 3%

;1997
: Popullsia e territorit të rrethit është 33 623 banorë, duke përfshirë:

* [[boshnjak]] - 10&nbsp;569 (31.39%)
* [[Kroatët e Bosnjës|Kroatët]] - 2650 (7.81%)
* [[Serbët e Bosnjës|Serbët]] - 18&nbsp;193 (52.09%)
* [[jugosllave]] 5 %
* Të tjera - 0.4%

Nuk ka pasur një regjistrim zyrtar që nga viti 1991, kështu që disa nga të dhënat e raportuara këtu janë vetëm vlerësime.

;2006
: Popullsia e rrethit u vlerësua në 78&nbsp;863 persona, e shpërndarë si më poshtë:

* [[boshnjak]] - 32&nbsp;332 (43,95%)
* [[Kroatët e Bosnjës|Kroatët]] - 7919 (11.50%)
* [[Serbët e Bosnjës|Serbët]] - 38&nbsp;618 (46.55%)

Regjistrimi i vitit 1961
<gallery>
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1961.gif|Struktura etnike Brcko sipas vendbanimeve 1961
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1961_2.png|Struktura etnike Brcko sipas vendbanimeve 1961
File:Brcko_-_Udeo_Muslimana_po_naseljima_1961.png|Përqindja e boshnjakëve në Brçko sipas vendbanimeve 1961
File:Brcko_-_Udeo_Hrvata_po_naseljima_1961.png|Përqindja e kroatëve në Brçko sipas vendbanimeve 1961
File:Brcko_-_Udeo_Srba_po_naseljima_1961.png|Përqindja e serbëve në Brçko sipas vendbanimeve 1961
</gallery>

Regjistrimi i vitit 1971
<gallery>
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1971.gif|Struktura etnike Brcko sipas vendbanimeve 1971
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1971_2.png|Struktura etnike Brcko sipas vendbanimeve 1971
File:Brcko_-_Udeo_Muslimana_po_naseljima_1971.png|Përqindja e boshnjakëve në Brçko sipas vendbanimeve 1971
File:Brcko_-_Udeo_Hrvata_po_naseljima_1971.png|Përqindja e kroatëve në Brçko sipas vendbanimeve 1971
File:Brcko_-_Udeo_Srba_po_naseljima_1971.png|Përqindja e serbëve në Brçko sipas vendbanimeve 1971
</gallery>

Regjistrimi i vitit 1981
<gallery>
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1981.gif|Struktura etnike Brcko sipas vendbanimeve 1981
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1981_2.png|Struktura etnike Brcko sipas vendbanimeve 1981
File:Brcko_-_Udeo_Muslimana_po_naseljima_1981.png|Përqindja e boshnjakëve në Brçko sipas vendbanimeve 1981
File:Brcko_-_Udeo_Hrvata_po_naseljima_1981.png|Përqindja e kroatëve në Brçko sipas vendbanimeve 1981
File:Brcko_-_Udeo_Srba_po_naseljima_1981.png|Përqindja e serbëve në Brçko sipas vendbanimeve 1981
</gallery>

Regjistrimi i vitit 1991
<gallery>
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1991.gif|Struktura etnike Brcko sipas vendbanimeve 1991
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1991_2.png|Struktura etnike Brcko sipas vendbanimeve 1991
File:Brcko_-_Udeo_Muslimana_po_naseljima_1991.png|Përqindja e boshnjakëve në Brçko sipas vendbanimeve 1991
File:Brcko_-_Udeo_Hrvata_po_naseljima_1991.png|Përqindja e kroatëve në Brçko sipas vendbanimeve 1991
File:Brcko_-_Udeo_Srba_po_naseljima_1991.png|Përqindja e serbëve në Brçko sipas vendbanimeve 1991
</gallery>

; Regjistrimi 2013
<gallery>
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_2013_1.gif|Struktura etnike Brcko sipas vendbanimeve 2013
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_2013_2.gif|Struktura etnike Brcko sipas vendbanimeve 2013
File:Brcko_-_Udeo_Bosnjaka_po_naseljima_2013.gif|Përqindja e boshnjakëve në Brçko sipas vendbanimeve 2013
File:Brcko_-_Udeo_Hrvata_po_naseljima_2013.gif|Përqindja e kroatëve në Brçko sipas vendbanimeve 2013
File:Brcko_-_Udeo_Srba_po_naseljima_2013.gif|Përqindja e serbëve në Brçko sipas vendbanimeve 2013
</gallery>

== Vendndodhjet ==
Rrethi i Brçkos ka 59 lokalitete:
{{kolonat|numri=5|
* [[Kursim (Brčko)|Kurrim]]
* [[Boće (Brčko)|Boće]]
* [[Boderista]]
* [[Brcko]]
* [[Brezik (Brčko)|Brezik]]
* [[Brezovo Polje (Brčko)|Brezovo Polje]]
* [[Vula e Brezovo Polje]]
* [[Brka (Brcko)|Brka]]
* [[Brod (Brcko)|Brod]]
* [[Bukovac (Brcko)|Bukovac]]
* [[Bukvik Donji]]
* [[Bukvik Gornji]]
* [[Buzekara]]
* [[Cerik (Brcko)|Cerik]]
* [[Čađavac (Brčko)|Çađavac]]
* [[Cande]]
* [[Čoseta]]
* [[Donji Rahiq]]
* [[Donji Zovik (Brcko)|Donji Zovik]]
* [[Dubrave (Brcko)|Dubrave]]
* [[Dubravice Donje]]
* [[Dubravice Gornje]]
* [[Gajevi (Brčko)|Gajevi]]
* [[Gorice (Brcko)|Gorice]]
* [[Gornji Rahiq]]
* [[Gornji Zovik (Brčko)|Gornji Zovik]]
* [[Grbavica (Brčko)|Grbavica]]
* [[Gredice (Brčko)|Gredice]]
*[[Islamoc]]
* [[Krbeta]]
* [[Krepshiq]]
* [[Laništa]]
* [[Lukavac (Brčko)|Lukavac]]
* [[Maoça (Brčko)|Maoça]]
* [[Markovic Polje]]
* [[Ograđenovc]]
* [[Omerbegovača]]
* [[Palanka (Brcko)|Palanka]]
* [[Oktapod popullor]]
* [[Potoçari]]
* [[Rašljani]]
* [[Ražljevo]]
* [[Repino Brdo]]
* [[Sandici]]
* [[Skakava Donja]]
* [[Skakava Gornja]]
* [[Slijepčevići]]
* [[Stanovi (Brcko)|Stanovi]]
* [[Šatorovici (Brčko)|Šatorovici]]
* [[Shtrepci]]
* [[Trnjaci (Brčko)|Trnjaci]]
* [[Ulice]]
* [[Ulović]]
* [[Vitanovići Donji]]
* [[Vitanovići Gornji]]
* [[Vuçilovac]]
* [[Vujiçiqi]]
* [[Vukšić Donji]]
* [[Vuksic Gornji]]

== Qeveria dhe Politika ==
Kuvendi i rrethit të Brçkos ka 29 ulëse. Vendet ndahen si më poshtë për secilën palë:

* 6 vende të [[Partia Demokratike e Serbisë]]
* 5 vende nga [[Partia Social Demokrate e Bosnjës dhe Hercegovinës|Partia Social Demokrate]]
* 4 vende nga [[Partia e Veprimit Demokratik të Bosnjës dhe Hercegovinës|Partia e Veprimit Demokratik]]
* 3 vende në [[Bashkimi Demokratik Kroat i Bosnjë dhe Hercegovinës|Bashkimi Demokratik Kroat]]
* 3 vende nga [[Partia për Bosnjë dhe Hercegovinën]]
* 2 vende në [[Aleanca e Social Demokratëve të Pavarur të Bosnjës dhe Hercegovinës|Aleanca e Social Demokratëve të Pavarur]]
* 2 vende nga [[Partia Fshatare Kroate e Bosnjë dhe Hercegovinës|Partia Fshatare Kroate]]
* 2 vende nga [[Partia Socialiste e Republika Srpska]]
* 1 vend nga [[Partia Demokratike e Bosnjës dhe Hercegovinës|Partia Demokratike]]
* 1 vend vakant kandidat i pavarur

Sipas përkatësisë etnike:
* 13 [[mysliman boshnjak|boshnjak]]
* 11 [[Serbët e Bosnjës|Serbët]]
* 5 [[boshnjak-kroat|kroat]]

== Mbikëqyrësit ==
Një "mbikëqyrës ndërkombëtar" u emërua për rrethin e Brçkos. Ai gjithashtu shërben si Zëvendës [[Përfaqësuesi i Lartë për Bosnje dhe Hercegovinën|Përfaqësuesi i Lartë]]. Ky pozicion u pezullua në vitin 2012. “Mbikëqyrësit” e mëposhtëm ushtronin këtë detyrë:
# {{flamur|SHBA}} [[Robert William Farrand]],[[7 mars]] [[1997]] - [[2 qershor]] [[2000]]
# {{flamur|SHBA}} [[Gary L. Matthews]], [[2 qershor]] [[2000]] - [[14 mars]] [[2001]]
# {{flamur|GER}} [[Gerhard Sontheim]], [[14 mars]] [[2001]] - [[20 prill]] [[2001]] (i përkohshëm)
# {{flamuri|SHBA}} [[Henry Lee Clarke]], [[20 prill]] [[2001]] - [[1 tetor]] [[2003]]
# {{flamur|GER}} [[Gerhard Sontheim]], [[1 tetor]] [[2003]] - [[16 janar]] [[2004]] (i përkohshëm)
# {{flamur|SHBA}} [[Susan Rockwell Johnson]], [[16 janar]] [[2004]] - [[1 tetor]] [[2006]]
# {{flamuri|SHBA}} [[Raffi Gregorian]], [[1 tetor]] [[2006]] - [[2 gusht]] [[2010]]
# {{flamur|GER}} [[Gerhard Sontheim]], [[2 gusht]] [[2010]] - [[22 shtator]] [[2010]] (i përkohshëm)
# {{flamur|SHBA}} [[Roderick Moore]], [[22 shtator]] [[2010]] - ?

== Kryetarët e komunave ==
Në pushtet në qark ishin kryetarët e mëposhtëm:
# [[Miodrag Pajić]] (Serbisht) [[1993]] - [[13 nëntor]] [[1997]]
# [[Borko Reljić]] (Serbisht) [[13 nëntor]] [[1997]] - [[15 prill]] [[1999]]
# [[Sinisa Kisić]] (Serbisht) [[15 prill]] [[1999]] - [[12 nëntor]] [[2003]]
# [[Ivan Krndelj]] (Kroatisht) [[12 nëntor]] [[2003]] - [[3 dhjetor]] [[2003]]
# [[Branko Damjanac]] (Serbisht) [[3 dhjetor]] [[2003]] - [[8 dhjetor]] [[2004]]
# [[Mirsad Djapo]] (boshnjak) [[8 dhjetor]] [[2004]] - [[12 shkurt]] [[2009]]
# [[Dragan Pajić]] (Serbisht) [[12 shkurt]] [[2009]] - ?

== Njerëz të jashtëzakonshëm ==
* [[Edo Maaika]]&nbsp;—reperi
* [[Mladen Petrich]]&nbsp; është një futbollist ndërkombëtar kroat
* [[Vesna Pisarovych]]&nbsp; është një këngëtare e muzikës pop
* [[Lepa Brena]]&nbsp; është këngëtar
* [[Edvin Kanka Čudić]]&nbsp; është një mbrojtëse e të drejtave të njeriut nga Bosnja
* [[Anil Dervišević]]&nbsp;— Pronar i klubit të volejbollit "Denver-Area", trajner i ekipit të volejbollit për femra të Bosnje dhe Hercegovinës
* [[Jenana Sheganovich]]&nbsp; është pianiste
* [[Anton Maglika]]&nbsp; është një futbollist kroat
* [[Jasmin Imamovich]]&nbsp; është politikan
* [[Natasha Voynovich]]&nbsp; është një modele serbe
* [[Mato Tadic]]&nbsp; është gjyqtar
* [[Brankica Mykhailovych]]&nbsp; është një volejbollist serb, kampion bote dhe evropian, fitues i medaljes së argjendtë në [[Lojërat Olimpike Verore 2016| Lojërat Olimpike Verore 2016]]
* [[Ines Jankovic]]&nbsp; është një stiliste serbe
* [[Nikola Kovach]]&nbsp; është një lojtar profesionist [[Counter-Strike: Global Offensive]]

==shih edhe ==
* [[Bërçka]]
* [[Bosnja dhe Hercegovina]]

== Lidhje të Jashtme ==
* http://www.brcko.co.ba/

{{BA-gjeo-cung}}
[[Kategoria:Bosnje dhe Hercegovinë]]