Fjalëformimi
Në gjuhësi me fjalëformim është krijimi i një fjale të re. Fjalëformimi ndonjëherë është në kontrast me ndryshimin semantik, i cili është një ndryshim në kuptimin e një fjale të vetme. Kufiri në mes të pse formimit të fjalës dhe ndryshimit semantik mund të jetë i vështirë për t'u përcaktuar: një përdorim i ri i një fjale të vjetër mund të shihet si një fjalë e re që rrjedh nga një e vjetër dhe identike me atë në mënyrën e shkrimit. Fjalëformimi mund të jetë në kontrast me formimin e shprehjeve idiomatike, edhe pse fjalët mund të formohen nga fjalët me shumë fraza (shih kompleksin dhe inkorporimin). Gjuha është në sherbim te shoqerive dhe sa më shumë zhvillohet një shoqëri , për aq shumë fjalë ajo ka nevojë.
Llojet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ka një numër te metodave të formimit të fjalës.
Formimi morfologjik i fjalës
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ka dy nën-kategori: Fjalët e krijuara nga derivimi dhe fjalë të krijuara nga konvertimi.
Derivacioni
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Derivimi është procesi i formimit të fjalëve të reja nga ato ekzistuese duke shtuar bashkangjitëset e tyre, si pa + turp bën → paturpësi. Në rastet në të cilat ka një korrespondencë një-për-një midis afikseve dhe kategorive sintaksore, kjo është e njohur si aglutinim. Agulutinativ siç shihet në gjuhë.
Ndajshtesimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]I njohur si zero-ndajshtesim, gjithashtu, konvertimi përfshin një fjalë të re të formuar nga një fjalë ekzistuese e njëjtë, si formimin e fjalës “e gjelbër” nga mbiemër nje ekzistues.
Kalku
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Një kalk është një fjalë ose shprehje që merret hua nga një gjuhë tjetër në përkthim të fjalëpërfjaltë. Për shembull, shprehja "zyryk mbrapa" që përdoret për kuajt, nuk është gjë tjetër veçse huamarrje nga gjermanishtja (gjerm. zurück, shq. mbrapa) gjatë pranisë austro-hungareze në Luftën e Parë Botërore. Një nënlloj i kalkeve është huaja semantike, që është, zgjërimi i kumtit të fjalës për t'i bërë vend kumteve të huaja.
Përzierja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Një përzierje fjalësh është një fjalë e formuar nga pjesët e bashkuara të dy ose më shumë fjalëve të vjetra. Një shembull është fjala smog, e cila vjen nga fjalët tym dhe mjegull, apo fjala mëngjes i vonë, e cila vjen nga mëngjes dhe drekë. Nën-kategori të fjalëve të përziera janë: reduktimi i një fjale të një prej pjesëve të saj, psh fax (faksimile), gripit (influenza) dhe bot (robot). Fjalët që priten, nuk mund të mbajnë kuptimin e tyre origjinal. Për shembull, "duke luajtur një video lojë kundër një bot" nuk është e njëjtë si "duke luajtur një video lojë kundër një roboti".
Neologjizmat
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Një neologjizëm është një fjalë krejtësisht të re. Nënkategoritë e neologjizmave përfshijnë: Eponim, një emër i duhur që bëhet i zakonshëm dhe që përdoret për një ide që është e lidhur me këtë emër, zakonisht duke ndryshuar pjesën e saj të të folurit, si fotokopje, dhe buçitës. Fjalë e huazuar quhet një fjalë e cila është huazuar nga një gjuhë tjetër, si fjala “klishe” e cila është huazuar nga frëngjisht. Një fjalë onomatopeik, quhet një fjalë e cila imiton tingujt natyrore, si emri “zog i krisur”.
Referimet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Bibliografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Hadumod Bussmann (1996), Routledge Dictionary of Language and Linguistics, London: Routledge.
- Ein internationales Handbuch zur Natur und Struktur von Wörtern und Wortschätzen, Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft 21], Berlin/New York: Walter de Gruyter, vol. 1, fq. 1142-1178.
- Ghil'ad Zuckermann (2003). Language Contact and Lexical Enrichment in Israeli Hebrew. Houndmills: Palgrave Macmillan. (Palgrave Studies in Language History and Language Change). ISBN 1-4039-1723-X.