Gëzim Hajdari

Gëzim Hajdari eshte lindur në 1957, në fshatin Hajdaraj të Lushnjes në një familje ish pronarë tokash konfiskuar gjatë diktaturës komuniste të Enver Hoxhës.

Jeta

Gëzim Hajdari është një poet dhe përkthyes shqiptar natyralizuar italian. Ne fshatin e lindjes kreu shkollën fillore, ndërsa tetëvjeçaren, gjimnazin dhe të mesmen për llogaritar i kreu në Lushnje. Ka studiuar Gjuhë dhe Letërsi Shqipe në Universitetin “A. Xhuvani” të Elbasanit dhe Letersi Moderne Italiane në Universitetin "La Sapienza" të Romës.

Në Lushnje ka punuar si punëtor, roje fushe, magazinier, llogaritar, punëtor bonifikim, dy vjet ushtar, mësues letërsie ne Gjimnaz pas rrëzimit te diktaturës komuniste; kurse në Itali ka punuar për vite të tëra si stallier, ndihmës murator, bujk dhe ndihmës tipograf.

Më 1991, ka marrë pjesë në komisionet nismëtarë të themelimit të Partisë Demokratike dhe Partisë Republikane të qytetit të Lushnjes, ku zgjidhet sekretar i Partisë Republikane të qytetit të mësipërm. Në të njëjtën vit, merr pjese si bashkëthemelues i gazetës opozitare Ora e Fjalës dhe boton artikuj në gazetën Republika.

Në zgjedhjet politike të vitit 1992, paraqitet si kandidat i parlamentin shqiptar për Partinë Republikane, por nuk u zgjodh. Gjatë aktivitetit intensiv, si eksponent politik dhe gazetar i opozitës, ka denoncuar publikisht e në mënyrë të vazhdueshme krimet e ish-regjimit komunist te Enver Hoxhës, si dhe korrupsionin e trafiqet kriminale midis mafies shqiptare dhe regjimeve te korruptuar te post-komuniste te Tiranes. Për këto arsye si dhe për kërcënimet e herë pas hershme të jetës së tij, në prill 1992, detyrohet ta braktisë Shqipërinë.

Aktiviteti i tij krijues zhvillohet në dy gjuhë, në shqip dhe italisht. Ka përkthyer poet te ndryshëm shqiptar ne italisht. Është ftuar për konferenca, leksione, e promovime te veprës se tij ne shume vende te botes, por jo ne Shqipëri, ku kontributi i tij letrar injorohet me qellim nga kultura pushtetare. Ka qene president i Qendrës Ndërkombëtare Italiane Eugenio Montale. Është qytetar nderi për merita letrare i qytetit italian Frosinone. Vlerësuar nga shtypi dhe kritika ndërkombëtare si një ndër poetët më të shquar bashkëkohor.

G. Hajdari drejton kolanen poetike Erranze për botuesin italian Edizioni Ensemble. Vepra e tij poetike, e përkthyer në mjaft gjuhë të huaja: italisht, anglisht, gjermanisht, frëngjisht, spanjisht etj., është bërë objekt studimesh monografike, tezash doktoratash, përmbledhjesh studimore e diplomash universitare ne vende te ndryshme te botes.

Nga viti 2014 - 2018 ka mbajtur një seminar mbi Gjuhen dhe Kulturën Shqiptare ne Universitetin Macerata (Itali).

Prej vitit 1992 jeton si ezilant ne Itali.

Ka botuar në Shqipëri

Antologjia e shiut, "Naim Frashëri", Tirana, 1990, ISBN 891.983-1 H 19
Trup i pranishëm / Corpo presente, I edizione “Botimet Dritëro”, Tirana 1999 (in bilingue, con testo italiano a fronte).
Gjëmë: Gjenocidi i poezisë shqipe, “Mësonjëtorja”, Tirana 2010, ISBN 978-99943-35-75-6

Ka botuar në Itali në dy gjuhë: shqip-italisht

Ombra di cane/ Hije qeni, Dismisuratesti 1993, Supplemento al n.110 di Dismisura
Sassi controvento/ Gurë kundërerës, Laboratorio delle Arti 1995,
Pietre al confine, Associazione Culturale "E-senza" Metrica", Comune di Ancona, 1998. A cura di Massimiliano Martolini. Con una intervista all'autore di Maria Grazia Maiorino e di Valerio Cuccaroni
Antologia della pioggia/ Antologjia e shiut, Fara Editore 2000, ISBN 8-8878-0808-2
Antologia della pioggia/ Antologjia e shiut (arricchita con nuovi inediti rispetto alla prima edizione). Edizioni Ensemble 2018, ISBN 978-88-6881-329-1
Erbamara/ Barihidhët, Fara Editore 2001, ISBN 8-8878-08333
Erbamara/ Barihidhët (arricchita con nuovi testi inediti rispetto alla prima edizione). Cosmo Iannone Editore 2013, ISBN 978-88-516-0147-8
Stigmate/ Vragë, Besa, 2002, ISBN 978-88-4970-120-3; Besa 2006, ISBN 88-497-0120-9; Besa 2016, ISBN 978-88-497-1044-1
Spine Nere/ Gjëmba të zinj, Besa 2004, ISBN 9788849702521, Besa, 2005, ISBN 978-8849703320
Maldiluna/ Dhimbjehëne, Besa 2005, ISBN 978-88-497-0305-4, Besa 2007, ISBN 978-8849703054
Poema dell'esilio/ Poema e mërgimit, Fara Editore 2005, ISBN 888 7808 767 e Fara 2007 (edizione ampliata), ISBN 978-88-95139-11-1
Peligòrga/ Peligorga, Besa 2007, ISBN 978-88-497-0456-3
Poesie scelte / Poezi të zgjedhura 1990 - 2007, Besa 2008, ISBN 978-88-628-0017-4, Besa 2008, ISBN 978-88-6280-017-4, Besa 2014, ISBN 978-88-6280-072-3
Poesie scelte / Poezi të zgjedhura 1990 - 2015, Edizioni Controluce 2015, ISBN 978-88-6280-163-8
Poezi të zgjedhura 1990 – 2007 (versione in lingua albanese di Poesie scelte), Besa 2008, ISBN 978-88-497-0517-1
Corpo presente/ Trup i pranishëm, Besa 2011, ISBN 9788849707335, Edizioni Controluce 2018, ISBN 978-88-497-0733-5, Besa Muci 2021, ISBN 978-88-3629-165-6
Nur. Eresia e besa/ Nur. Herezia dhe besa, Edizioni Ensemble 2012, ISBN 978-88-97639-37-4
Delta del tuo fiume / Grykë e lumit tënd. Edizioni Ensemble 2015, ISBN 978-88-6881-051-1
Cresce dentro di me un uomo straniero / Rritet brenda meje një njeri i huaj, Edizioni Ensemble 2020, ISBN 978-88-68816001
Poesie scelte / Poezi të zgjedhura 1990 – 2020, Besa Muci Editore 2021, ISBN: 978-88-3629-083-3
I canti della brughiera / Këngët e brugierës, Edizioni Ensemble 2023, ISBN 8868819996

Libra udhëtimi në italisht

San Pedro Cutud. Viaggio nell'inferno del tropico, Fara 2004, ISBN 8-8878-0844-9
Muzungu, Diario in nero, Besa 2006, ISBN 88-497-0393-7

Vëllime studimi mbi veprën e G. Hajdarit

Poesia dell'esilio. Saggi su Gëzim Hajdari, a cura di Andrea Gazzoni. Cosmo Iannone Editore 2010, ISBN 978-88-516-0114-0
La besa violata. Eresia e vivificazione nell'opera di Gëzim Hajdari - di Alessandra Mattei. Edizioni Ensemble 2014 ISBN 978-88-6881-019-1
In balia delle dimore ignote. La poesia di Gëzim Hajdari - di Sara Di Gianvito. Besa 2015, ISBN 978-88-497-0993-3
Geografie di orme nascoste. Paesaggi dell'esilio nelle opere di Gëzim Hajdari - di Matilde Sciarrino. Pubblicato dall'UdS Universität des Saarlandes, Saarbrücken, Germania: https://publikationen.sulb.uni-saarland.de/handle/20.500.11880/27446

Ka përkthyer në shqip

Poesie /Poezi, di Amedeo di Sora. “Botimet Dritëro”, Tirana (Albania), 1999. Antologia con testo italiano a fronte. A cura e traduzione di G. Hajdari.
Il muschio e la pietra/Eshka dhe guri di Luigi Manzi. Besa 2004, ISBN 88-497-0244-2. Antologia con testo italiano a fronte. A cura e traduzione di G. Hajdari.

Ka përkthyer në italisht

I canti dei nizam/ Këngët e nizamit, Besa 2012. ISBN 978-88-497-0823-3. Canti lirici orali albanesi dell'Ottocento. Testo albanese a fronte. A cura e traduzione di G. Hajdari.
Leggenda della mia nascita/ Legjenda e lindjes sime di Besnik Mustafaj. Edizioni Ensemble 2012, ISBN 978-88-97639-59-6. Testo albanese a fronte. A cura e traduzione di G. Hajdari.
Evviva il canto del gallo nel villaggio comunista/ Rroftë kënga e gjelit në fshatin komunist, Besa 2013, ISBN 978-88-497-0822-6. Testo albanese a fronte. A cura e traduzione di G. Hajdari.
Poesie scelte / Poezi të zgjedhura di Faslli Haliti. EdiLet 2015, ISBN 978-88-98135-41-7. Testo albanese a fronte. A cura e traduzione di G. Hajdari.
Poesie scelte / Poezi të zgjedhura di Jozef Radi. Besa 2017, ISBN 978-888-497-1104-2. Testo albanese a fronte. A cura e traduzione di G. Hajdari.
La tua robinja / Kam me ardhe si deka di Donika Dabishevci. Edizioni Ensemble 2017, ISBN 978-88-6881-176-1. Testo albanese a fronte. A cura e traduzione di G. Hajdari.
I canti del kurbet/ Këngët e kurbetit", Besa Muci 2023. ISBN 8868819996. Testo albanese a fronte. A cura e traduzione di G. Hajdari.

Ka përgatitur përkthimin në italisht të veprave antologjike

I canti della vita di Abu l-Qasim al-Shabbi, Di Girolamo Editore 2008, ISBN 978-88-87778-20-5. A cura di Salvatore Mugno, traduzione dall'arabo di Imed Mehadheb, revisione poetica di Gezim Hajdari.
Dove le parole non si spezzano di Gémino Abad, Edizioni Ensemble 2015, ISBN 978-88-6681-121-1. A cura di Gezim Hajdari, traduzione dall'inglese di Andrea Gazzoni. È la prima pubblicazione in italiano del poeta filippino.
Colomba di fuoco e di piacere di Luigi Pacioni, Edizioni Ensemble, 2019, ISBN 8868813637. A cura di Gëzim Hajdari.

Çmime letrare:

1996 - EkseTra (Rimini
1997 - Eugenio Montale (Roma)
1999 - Fratellanza nel mondo (Potenza)
2000 - Trieste EtniePoesie (Trieste)
2000 - Scritture di Frontiera - Umberto Saba (Trieste)
2000 - Dario Bellezza (Roma)
2000 - Grotteria (Reggio Calabria)
2003 - Ciociaria (Fiuggi)
2005 - Popoli in cammino (Milano)
2006 - Multietnicità (Roma)
2007 - Piccola Editoria di Qualità (Chiari)
2011 - Vittorio Bodini (Minervino - Lecce)
2016 - Guido Gozzano për përkthim (Terzo - Alessandria)
2016 - Sulle orme di Léopold Sédar Senghor (Milano)
2022 - Val di Comino, Premio Speciale alla Carriera (Alvito)
2024 - Giuseppe Acerbi, Premio Speciale per la Poesia (Castel Goffredo)