Gjuha Burushaski
Burushaski (Burushaski: burūšaskī / بروشسکی[1]) është një gjuhë e izoluar e folur nga njerëzit e Burushos që banojnë pothuajse tërësisht në veri të Gilgit-Baltistanit, Pakistan[2][3], me disa qindra folës në veri Jammu dhe Kashmir, Indi[4].Në Pakistan, Burushaski flitet nga njerëz në rrethin Hunza-Nagar, në rrethin e Gilgit të veriut, dhe në luginat e Yasin dhe Ishkoman të rrethit Ghizer të veriut. Rajoni i tyre i lindjes ndodhet në veri të Gilgit-Baltistanit dhe kufizohet me korridorin Pamir në veri. Në Indi, Burushaski është folur në Botraj Mohalla të rajonit Hari Parbat në Srinagar[5][6].Emra të tjerë për gjuhën janë Biltum, Khajuna, Kunjut, Brushaski, Burukaki, Burukaski, Burushaki, Burushki[7], Brugaski, Brushas, Werchikwar dhe Misa: ski.
Sipas një statistike te vitit 2000 Gjuhen Burashaski e flasin 87.000 banorë[4].
Klasifikimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Janë bërë përpjekje për të krijuar lidhje midis Burushaskit dhe disa familjeve të ndryshme gjuhësore, ndonëse asnjë prej tyre nuk është pranuar nga shumica e gjuhëtarëve.
Pas Berger (1956), Fjalorët e Trashëgimisë Amerikane sugjeruan që fjala * abel 'mollë', emri i vetëm për një pemë (pema) të rindërtuar për Proto-indo-evropiane, mund të ketë marrë hua nga një gjuhë ancestrale deri në Burushaski. ("Apple" dhe "pemë e mollëve" janë ballazuar në Burushaski moderne.)
Hipoteza të tjera paraqesin një marrëdhënie gjenealogjike midis Burushaskit dhe gjuhëve të Kaukazit të Veriut, gjuhëve të Kartvelianit, gjuhëve jeneze dhe / ose gjuhëve Indo-Europiane, zakonisht në makrofamilitë e propozuara.
- Propozuar makrofamilja "Dené-Caucasian" përfshin Burushaski si një degë primare së bashku me Kaukazin e Veriut dhe Jeniseian.[8][9]
- Një makrofamil i propozuar, i njohur si "Karasuk",[10] përfshin Burushaski si pjesë e një dege me Kaukazin e Veriut,[11] me të dyja të lidhura më shumë në distancë me Jeniseian.
- Disa lloj marrëdhënie me makrofamilën e propozuar "Indo Hittite" është sugjeruar nga Eric P. Hamp.[12]
- Ka pasur gjithashtu propozime që Burushaski përbën, ose është prejardhja e, një degë primare e indo-evropiane, ndonëse jo e lidhur ngushtë me fqinjët e saj të tanishëm në gjuhët indo-iraniane.[13][14] Në veçanti, Ilija Casule ka propozuar ngjashmëri midis Burushaskit dhe gjuhëve frigjane të zhdukura.[15]
Gjuhësi Sadaf Munshi deklaroi se Burushaski mund të ketë zhvilluar përgjatë gjuhëve Dravidian para emigrimit Indo-Aryan në Azinë Jugore, duke përmendur faktin se të dy kanë tinguj retroflex.
(Burushaski nuk u përfshi në një përpjekje të vitit 2008 nga Edward Vajda, [20] për të ringjallur propozimin e Merritt Ruhlen-it "makrofamilinë Deniz-jeniseian" [16], e cila lidhi jenisian dhe Na-Dene.
Burimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student’s Handbook, Edinburgh
- ^ "Pakistan's 'Burushaski' Language Finds New Relatives". NPR. 20 June 2012. Retrieved23 September 2017.
It's spoken by about 90,000 people, the Burusho people, and nearly all of them live in Pakistan. A few hundred live in India.
- ^ "Encyclopedia - Britannica Online Encyclopedia". Original.britannica.com. Marrë 2013-09-14.
- ^ a b Ahmed, Musavir (2016). "Ethnicity, Identity and Group Vitality: A study of Burushos of Srinagar".Journal of Ethnic and Cultural Studies. 3 (1): 1–10.ISSN 2149-1291.
- ^ Munshi, Sadaf (2006). Jammu and Kashmir Burushashki: Language, Language Contact, and Change. The University of Texas at Austin. p. 6.
The J & K Burushos – speakers of the variety of Burushaski spoken in Jammu & Kashmir (henceforth “JKB”) in India – are settled in and around a small locality by the foothills of Hari Parbat Fort in Srinagar, the capital of the state of Jammu & Kashmir (henceforth “J & K”).
- ^ "Dissertation Abstracts" Arkivuar 2 shkurt 2017 tek Wayback Machine. Linguist List. Marrë 2013-09-14.
- ^ "Burushaski". Ethnologue. 1999-02-19. Marrë 2013-09-14.
- ^ John Bengtson, Some features of Dene–Caucasian phonology (with special reference to Basque).Cahiers de l’Institut de Linguistique de Louvain (CILL) 30.4: 33-54,
- ^ John Bengtson and V. Blazek, "Lexica Dene–Caucasica". Central Asiatic Journal 39, 1995, 11-50 & 161-164
- ^ George van Driem (2001) Languages of the Himalayas: An Ethnolinguistic Handbook of the Greater Himalayan Region, Brill
- ^ John Bengtson, Ein vergleich von buruschaski und nordkaukasisch, Georgica 20, 1997, 88-94 [1]
- ^ Hamp, Eric P. (August 2013). "The Expansion of the Indo-European Languages: An Indo-Europeanist’s Evolving View" (PDF). Sino-Platonic Papers. 239: 8. Marrë 5 April 2014.
- ^ Casule, Ilija. 2003. Evidence for the Indo-European laryngeals in Burushaski and its genetic affiliation with Indo-European. The Journal of Indo-European Studies 31:1–2, pp 21–86.
- ^ Čašule, Ilija. 2012. Correlation of the Burushaski Pronominal System with Indo-European and Phonological and Grammatical Evidence for a Genetic Relationship. The Journal of Indo-European Studies40:1–2, pp 59 ff, with review by Hamp, Huld, and Bengtson & Blazek
- ^ Correlation of the Burushaski pronominal system with Indo-European and phonological and grammatical evidence for a genetic relationship
- ^ Merritt Ruhlen (November 1998). ""The origin of the Na-Dene", Proc. Natl. Acad. Sci. USA" Arkivuar 8 korrik 2011 tek Wayback Machine (PDF). pp. 13994–13996. Retrieved 2013-09-15.