Gjuha klasike japoneze
| Early Middle Japanese | |
|---|---|
| Rajoni | Japoni |
Familje gjuhësore | Default
|
| Kodet gjuhësore | |
| ISO 639-1 | s'ka |
| ISO 639-3 | – |
Gjuha klasike japoneze, ose japonishtja klasike, (jap.: 中古日本語, chūko nihongo) është gjuha e të folurit dhe shkruarit në Japni mes viteve 794 dhe 1185 në kohën e njohur si periudha Heian. Pra, japonishtja klasike është fazë e zhvillimit të japonishtes së sotme që ka pasuar nga japonishtja e vjetër.
Fonemat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
| Fonemat | ||||
|---|---|---|---|---|
| a | i | u | e | o |
| ka | ki | ku | ke | ko |
| ga | gi | gu | ge | go |
| sa | si | su | se | so |
| za | zi | zu | ze | zo |
| ta | ti | tu | te | to |
| da | di | du | de | do |
| na | ni | nu | ne | no |
| ha | hi | hu | he | ho |
| ba | bi | bu | be | bo |
| ma | mi | mu | me | mo |
| ya | yu | yo | ||
| ra | ri | ru | re | ro |
| wa | wi | we | ||
Derisa japonishtja e vjetër kishte 88 kombinime të togjeve të bashkëtingëlloreve me zanoret a, i, u, e , o, në japonishten klasike u zvogluan në 66.
Me e dukshme është largimi i Jōdai Tokushu Kanazukait që shquhej mes dy llojeve -i, -e, dhe -o. Fillimi i këtij largimi mund të shihet në fund të periudhës së japonishtes së vjetër dhe largohet përfundimisht në japonishten klasike. Fonemat e fundit që largohen janë /ko1/ dhe /ko2/.
Gjatë shekullit X /e/ dhe /ye/ u bashkuan në /e/, ndërsa në shekullin XI /o/ dhe /wo/ u bashkuan në /o/.[1][2][3]
Fonetika[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Zanoret[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Bashkëtingëlloret[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
/k, g/[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
/k, g/: [k, g]
/s, z/[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Teoritë për /s, z/ përfshijnë kombinimet [s, z], [ts, dz], dhe [ʃ, ʒ]. Këto kombinime mund të kenë ndryshuar varësisht nga zanorja sikur që ndodhë me japonishten moderne.
/t, d/[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
/t, d/: [t, d]
/n/[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
/n/: [n]
/h/[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
/h/ vazhdon të kuptohet fonetikisht si [ɸ] me një përjashtim në shekullin XI kur /h/ u kuptua si [w].
/m/[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
/m/: [m]
/y/[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
/y/: [j]
/r/[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
/r/: [r]
/w/[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
/w/: [w]
Gramatika[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Foljet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Gjuha klsaike japoneze trashëgon të tetë zgjedhimet nga japonishtja e vjetër dhe duke shtuar edhe një: Monoklasën e ulët(下一段).
Zgjedhimi i foljeve[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
| Klasa e foljeve | Joveprore 未然形 Mizenkei |
Ndajfoljore 連用形 Renyōkei |
Përmbyllëse 終止形 Shūshikei |
Dhanore 連体形 Rentaikei |
Veprore 已然形 Izenkei |
Urdhërore 命令形 Meireikei |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Klasa e katërt (四段) | -a | -i | -u | -u | -e | -e |
| Monoklasa e lartë(上一段) | - | - | -ru | -ru | -re | -(yo) |
| Klasa e lartë (上二段) | -i | -i | -u | -uru | -ure | -i(yo) |
| Monoklasa e ulët (下一段) | -e | -e | -eru | -eru | -ere | -e(yo) |
| Klasa e dytë e ulët (下二段) | -e | -e | -u | -uru | -ure | -e(yo) |
| K-e parregullt(カ変) | -o | -i | -u | -uru | -ure | -o |
| S-e parregullt (サ変) | -e | -i | -u | -uru | -ure | -e(yo) |
| N-e parregullt (ナ変) | -a | -i | -u | -uru | -ure | -e |
| R-e parregullt (ラ変) | -a | -i | -i | -u | -e | -e |
Foljete çrregullta[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Janë disa folje me zgjedhime të parregullt(çrregullt).
- K-e çrregullt: k- "vi"
- S-e çrregullt: s- "bëj"
- N-e çrregullt: sin- "vdes", in- "ikë, vdes"
- R-e çrregullt: ar- "jam, ekzistoj", wor- "jam, ekzistoj"