Hidri
Hidër ose Hëzër (arabisht: ٱلْخَضِر al-Khiḍr) është një figurë e përshkruar por që nuk përmendet me emër në Kuran si një shërbëtor i drejtë i Zotit që zotëron urtësi të madhe. Në tradita të ndryshme islame dhe joislame, Hidri përshkruhet si një i dërguar, profet ose veli,[1][2] që ruan detin, mëson njohuritë e fshehta[3] dhe ndihmon ata që janë në ankth.[4]
Megjithëse nuk përmendet me emër në Kuran, ai emërohet nga studiuesit islamë si figura e përshkruar në Kuran 18:65–82 si një shërbëtor i Zotit të cilit i është dhënë "dituria" dhe që shoqërohet dhe pyetet nga profeti Musa për veprimet e shumta në dukje të padrejta ose të papërshtatshme që ai (el-Hidr) ndërmerr (mbytja e një anijeje, vrasja e një të riu, shpagimi i pamikpritjes duke riparuar një mur). Në fund të tregimit Khidr shpjegon rrethanat e panjohura për Musain që e bënë secilin prej veprimeve të drejta dhe të përshtatshme.
Shumë mistikë dhe disa dijetarë besojnë se Hidri është ende gjallë, ndërsa për të tjerët ka transmetime kontradiktore, më të besueshme[5][6] dhe ajete.[7]
Tregimi kuranor[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në Kuran 18:65–82, Musai takon robin e Zotit, të cilit i referohet në Kuran si "një nga robërit tanë, të cilit i kishim dhënë mëshirë nga ana Jonë dhe të cilit i kishim mësuar diturinë nga vetja Jonë". Studiuesit myslimanë e identifikojnë atë si Khiḍr, megjithëse ai nuk përmendet në mënyrë të qartë në Kuran dhe nuk ka asnjë referencë që ai të jetë i pavdekshëm ose të jetë veçanërisht i lidhur me njohuritë ezoterike ose pjellorinë.[8] Këto shoqata vijnë në studimin e mëvonshëm për el-Khidr.[9]
Kurani thotë se ata takohen në kryqëzimin e dy deteve, ku një peshk që Musai dhe shërbëtori i tij kishin menduar të hanin ka shpëtuar. Musai kërkon leje që të shoqërojë robin e Zotit në mënyrë që Musai të mësojë "njohjen e duhur të asaj që i është mësuar". Khidr e informon atë se “Ti nuk mund të durosh dot me mua! E si mund të durosh (pa pyetur) para diçkaje për të cilën nuk di asgjë”? Musai premton se do të jetë i durueshëm dhe do t'i bindet atij pa diskutim, dhe ata vendosën jashtë së bashku. Pasi hipin në një anije, Khidr e dëmton anijen. Duke harruar betimin e tij, Musai thotë: "A ke bërë një vrimë në të për të mbytur banorët e tij? Sigurisht që ke bërë një gjë të rëndë". Khidr i kujton Musait paralajmërimin e tij: "A nuk thashë se nuk do të mund të kesh durim me mua?" dhe Musai lutet të mos qortohet.
Më pas, Khidr vret një djalë të ri. Musai përsëri bërtet i habitur dhe i tronditur, dhe përsëri Khidr i kujton Musait paralajmërimin e tij, dhe Musai premton se nuk do ta shkelë më betimin e tij dhe se nëse e bën, do të shfajësohet nga prania e Khidr. Më pas ata vazhdojnë në një qytet ku u është mohuar mikpritja. Këtë herë, në vend që të dëmtojë dikë dhe asgjë, Shërbëtori i Zotit restauron një mur të rrënuar në fshat. Përsëri Moisiu habitet dhe shkel betimin e tij për herë të tretë dhe të fundit, duke pyetur pse ai [Khidr] nuk kërkoi të paktën "shpërblim për të".
Hidri përgjigjet: "Kjo do të jetë ndarja mes meje dhe jush; tani do t'ju informoj për rëndësinë e asaj me të cilën nuk mund të keni durim. Shumë vepra që duken të liga, të këqija ose të zymta, në të vërtetë janë të mëshirshme. Varka u dëmtua për të mos lejuar pronarët e saj të binte në duart e një mbreti, i cili kapi çdo varkë me dhunë. Dhe për sa i përket djalit, prindërit e tij ishin besimtarë dhe ne kishim frikë se mos ai do të bënte mosbindje dhe mosmirënjohje për t'u rënë mbi ta. zëvendësoje fëmijën me një më të mirë në pastërti, dashuri dhe bindje. Sa i përket murit të restauruar, Khidr shpjegoi se poshtë murit ishte një thesar që u përkiste dy jetimëve të pafuqishëm, babai i të cilëve ishte një njeri i drejtë. Si i dërguar i Zotit, Khidr restauroi murin, duke treguar mirësinë e Zotit duke shpërblyer devotshmërinë e babait të jetimëve dhe që kur muri të dobësohet përsëri dhe të shembet, jetimët do të bëhen gjithnjë e më të fortë dhe do të marrin thesarin që u takon.”[10]
Bibliografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ———— (2002). Moses in the Quran and Islamic Exegesis (në anglisht). Routledge. ISBN 0-7007-1603-3. Marrë më 19 gusht 2020.
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Brannon Wheeler Prophets in the Quran: An Introduction to the Quran and Muslim Exegesis A&C Black 2002 ISBN 978-0-826-44956-6 page 225
- ^ Bruce Privratsky Muslim Turkistan: Kazak Religion and Collective Memory Routledge, 19 Nov 2013 ISBN 9781136838170 p. 121
- ^ John P. Brown The Darvishes: Or Oriental Spiritualism Routledge 2013 ISBN 978-1-135-02990-6 page 100
- ^ M. C. Lyons The Arabian Epic: Volume 1, Introduction: Heroic and Oral Story-telling Cambridge University Press 2005 ISBN 9780521017381 p. 46
- ^ Sahih Muslim 2938a; In-book reference: Book 54, Hadith 136; English translation: Book 41, Hadith 7017; https://sunnah.com/muslim:2938a
- ^ Sahih Muslim 2538a; Libri 44, Hadithi 310; https://sunnah.com/muslim:2538a
- ^ Kuran 21:34
- ^ Wheeler 2002, f. 23.
- ^ Wheeler 2002, ff. 23–24.
- ^ Cyril Glasse (2001). The New Encyclopedia of Islam (në anglisht). Altamira. fq. 257.