Imoraliteti
Imoraliteti është shkelje e ligjeve, normave apo standardeve morale. I referohet një agjenti që bën ose mendon diçka që ata e dinë ose besojnë se është e gabuar. Imoraliteti zakonisht zbatohet për njerëzit ose veprimet, ose në një kuptim më të gjerë, ai mund të zbatohet për grupe ose organe korporative dhe vepra arti.
Në Greqinë e lashtë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Callicles dhe Thrasymachus janë dy personazhe të dialogëve të Platonit, përkatësisht Gorgias dhe Republic, të cilët sfidojnë moralin konvencional.
Aristoteli i shihte shumë vese si teprime ose mangësi në lidhje me ndonjë virtyt, pasi frika dhe nxitimi lidhen me guximin. Disa qëndrime dhe veprime -- si zilia, vrasja dhe vjedhja -- ai i shihte si të gabuara në vetvete, pa diskutim për një deficit/tepërsi në raport me mesataren.
Sipas Fesë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në Judaizëm, Krishtërim dhe Islam, mëkati është një koncept qendror në kuptimin e imoralitetit.
Imoraliteti është shpesh i lidhur ngushtë me fenë dhe seksualitetin. Max Weber i pa fetë e artikuluara racionale si të përfshira në një luftë afatgjatë me më shumë forma fizike të përvojës fetare të lidhura me kërcimin, dehjen dhe aktivitetin seksual. Durkheim vuri në dukje se sa rite primitive arritën kulmin me braktisjen e dallimit midis sjelljes së ligjshme dhe imorale.
Konkluzioni i pafytyrë i Frojdit ishte se "në çdo epokë imoraliteti nuk ka gjetur më pak mbështetje në fe sesa morali".
Imoraliteti seksual[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Kodimi i sjelljes seksuale ka qenë historikisht një tipar i të gjitha shoqërive njerëzore; po ashtu ka qenë edhe policimi i shkeljeve të zakoneve të tij – imoralitetit seksual – me anë të kontrollit social formal dhe joformal. Ndalimet dhe tabutë midis shoqërive primitive ishin ndoshta jo më pak të rënda sesa në shoqëritë tradicionale agrare. Në këtë të fundit, shkalla e kontrollit mund të ndryshojë nga koha në kohë dhe nga rajoni në rajon, duke qenë më së paku në vendbanimet urbane; megjithatë, vetëm tre shekujt e fundit të urbanizimit, komercializimit dhe modernizimit intensiv kanë thyer kufizimet e botës para-moderne, në favor të një shoqërie pasardhëse të kodeve dhe nënkulturave seksuale të thyera dhe konkurruese, ku shprehja seksuale është e integruar në funksionimin e bota tregtare.
Megjithatë, ndërkohë që kuptimi i imoralitetit seksual është ripërcaktuar në mënyrë drastike kohët e fundit, me siguri kufijtë e asaj që është e pranueshme mbeten të kontrolluara publikisht dhe po aq të ngarkuara si kurrë më parë, sa debatet dhjetëravjeçare në SHBA mbi të drejtat riprodhuese pas Roe kundër Wade , ose polemika e shekullit të 21-të mbi imazhet e fëmijëve në Wikipedia dhe Amazon do të priren të sugjerojnë.
Moderniteti[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Michel Foucault konsideronte se bota moderne nuk ishte në gjendje të parashtronte një moral koherent – një paaftësi e mbështetur filozofikisht nga emotivizmi. Megjithatë, modernizmi është shoqëruar shpesh nga një kult imoraliteti, si për shembull kur John Ciardi e vlerësoi Naked Lunch si "një zbritje moralisht monumentale në ferrin e varësisë ndaj narkotikëve".
Psikanalizë imorale[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Psikanaliza mori shumë kritika të hershme për të qenë produkt i pakëndshëm i një qyteti imoral – Vjena; psikanalistët për të qenë edhe të paskrupullt edhe mendjemëdhenj.
Vetë Frojdi megjithatë ishte i mendimit se "kushdo që ka arritur të edukojë veten me të vërtetën për veten e tij, mbrohet përgjithmonë nga rreziku i imoralitetit, edhe pse standardi i tij i moralit mund të ndryshojë". Nietzsche iu referua filozofisë së tij etike si Imoralizëm.
Referencat letrare[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Kur u pyet nga një lexues korrigjues nëse përshkrimi i tij i Meleager-it si poet imoral duhet të ishte poet i pavdekshëm, T. E. Lawrence u përgjigj: "Imoraliteti e di. Pavdekësinë nuk mund ta gjykoj. Si të duash: Meleager nuk do të na padisë për shpifje".
- De Quincey përcaktoi një hierarki (të përmbysur) të imoralitetit në studimin e tij Mbi Vrasjen e Konsideruar si Një nga Artet e Bukura: "Nëse një herë një njeri kënaqet me vrasjen, shumë shpejt ai mendon pak për grabitjen; dhe nga grabitja vjen më pas. te pirja dhe të shtunave, dhe nga kjo te zvarritja dhe pafytyrësia... kjo rrugë në rënie”.