Intervistë me vetveten
Intervistë me vetveten (Retë dhe gurët)[1] me Autor Petro Marko. Shtëpia botuese OMSCA, viti botimit 2000. Faqe 556.
Libri "Intervistë me vetveten" i Petro Markos përfaqëson një nga veprat më të rëndësishme autobiografike të letërsisë shqiptare, duke ofruar një panoramë të gjerë të jetës politike, shoqërore dhe kulturore të Shqipërisë dhe më gjerë. Përmes rrëfimeve të tij, Marko na shpie në një udhëtim emocional përmes tri periudhave kryesore të historisë shqiptare: periudhës pas Shpalljes së Pavarësisë, Luftës së Dytë Botërore dhe kohës së diktaturës komuniste 45-vjeçare. Në të, lexuesi ndesh figura të njohura të politikës dhe kulturës shqiptare, si dhe njerëz të thjeshtë që kanë pasur një ndikim të rëndësishëm në jetën e autorit.
Autobiografia e Markos ndahet në dy pjesë kryesore. Pjesa e parë përfshin kujtimet e tij nga fëmijëria deri në vitin 1944, ndërsa pjesa e dytë mbulon periudhën nga viti 1944 deri në kohën kur Marko vazhdonte ende të shkruante librin, pavarësisht shëndetit të rënduar që nuk e lejoi ta përfundonte të gjithë rrëfimin e jetës së tij.
Libri nisi të shkruhej në vitin 1977, një periudhë kur Petro Marko ishte i izoluar nga regjimi komunist si shkrimtar, ndërsa i biri i tij, Jamarbër Marko, vuante dënimin politik në burg. Kujtimet përfshijnë deri në vitin 1944, vitin kur vendoset diktatura komuniste në Shqipëri, ku edhe përmbyllet pjesa e parë e veprës.
Në pjesën e parë të librit, Marko rrëfen fëmijërinë e tij dhe kohën e shkollimit në Shkollën Tregtare në Vlorë, ku u njoh me figura të rëndësishme të historisë shqiptare si Shevqet Musaraj, Mehmet Shehu, Ernest Koliqi, Jusuf Puka, Kolë Kamsi, dhe të tjerë. Shumë prej këtyre figurave kishin ndikim të drejtpërdrejtë në jetën e tij, ndërsa të tjerë u shfaqën në çaste vendimtare, si Ernest Koliqi, i cili e shpëtoi nga kthetrat e Gestapos gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Gjithashtu, na shfaqen episodet e jetës në Tiranën e viteve '30, përfshirë jetën akademike, politike dhe përditshmërinë e vështirë. Përshkruhet gjithashtu pjesëmarrja e tij në Luftën Civile të Spanjës si luftëtar vullnetar për Frontin Popullor, dhe jetesa në Francë dhe Itali gjatë Luftës së Dytë Botërore, ku luftoi krah partizanëve italianë.
Pjesa e dytë e librit nis me kthimin e Markos në Shqipëri në vitin 1944, me shpresën e tij idealiste për një Shqipëri të lirë, dhe mbyllet me reflektimet e tij mbi vitet e diktaturës komuniste, që zgjatën deri në vitin 1990. Në këtë pjesë, ai përshkruan vitet e ferrit të diktaturës, përplasjet politike, zhgënjimet dhe përballjet e tij me realitetin e hidhur të politikës së kohës.
Ndërprerja e kujtimeve në vitin 1944[2] nuk është e rastësishme; shkrimtari e shpjegon këtë me frikën nga pasojat që mund të vinin nëse dorëshkrimet do të binin në duart e regjimit. Petro Marko nuk bëri kompromis me të vërtetën as në art, as në jetë, dhe kjo qëndresë përbën një nga shtyllat kryesore të veprës së tij.
Në "Intervistë me vetveten"[3], Marko synon t’i komunikojë lexuesit një mesazh të thellë njerëzor dhe t’i ofrojë një pasqyrë të jetës së tij, e cila përfshin të gjitha dështimet, humbjet, por edhe triumfet dhe ngritjet pas çdo rënieje. Libri na mëson se pavarësisht përvojave të hidhura dhe sfidave të mëdha që mund të hasë njeriu, gjithmonë ka vend për t’u ringritur, për të përmirësuar gjërat dhe për ta jetuar jetën plotësisht.
"Intervistë me vetveten" është më shumë se një autobiografi; është një reflektim i thellë mbi historinë, jetën dhe ndershmërinë artistike. Petro Marko, përmes këtij libri, jo vetëm që ndan me ne historinë e tij personale, por edhe historinë e një kombi në kalim mes tri periudhave të vështira. Nëpërmjet rrëfimit të tij të sinqertë dhe të guximshëm, ai na lë një testament të rëndësishëm për brezat e ardhshëm dhe një thirrje për të dashur jetën dhe njerëzit pavarësisht rrethanave.