Shihni burimin për Karl Gurakuqi

{{Leter Tabela Fillim}}
{{Letër portreti|boja="#E0E0E0"| Karl Gurakuqi }}
{{Leter figura|KGurakuqi.jpg}}
{{Leter emri| Karl }}
{{Leter mbiemri| Gurakuqi }}
{{Leter ditëlindje| [[24 mars]] [[1895]] }} 
{{Leter vendlindje|[[Shkodra|Shkodër]], [[Perandoria Osmane]]}} 
{{Leter ditëvdekje| [[6 dhjetor]] [[1971]] }} 
{{Leter vendvdekje| [[Palermo]], [[Italia]] }}
{{Leter kombësia| [[Shqiptar]]}} 
{{Leter shtetësie| Shqiptare}}
{{Leter profesioni| Albanolog, gjuhëtar, përkthyes, dramaturg, historian}} 
{{Leter shënim|Pseudonime: }} 
{{Leter mirnjohje|}}
{{Leter Tabela Fund}}
'''Karl Gurakuqi''' ([[Shkodra|Shkodër]], [[24 Mars|24 mars]] [[1895]] - Bressanone, [[6 dhjetor]] [[1971]]) ka qenë drejtori i parë i Bibliotekës Kombëtare, arsimtar, gjuhëtar dhe pedagog shqiptar.

== Biografia ==
U lind në [[Shkodra|Shkodër]] më [[24 mars]] 1895. Mësimet fillore i bëri në shkollën e fretërve françeskanë ku filloi edhe të mesmet, të cilat i mbaroi në Salzburg; kreu fakultetin e filozofisë në Gratz dhe u kthye në atdhe.

Nga 1917 qe sekretar i parë i [[Komisia Letrare Shqipe|Komisís Letrare]], u ngarkua që me fondin e librave të bibliotekës së komisisë të formohej bërthama e një biblioteke albanologjike, që ishte baza e Bibliotekës Kombëtare. U caktua inspektor arsimi në [[Vlora|Vlorë]] më 1921, ku u bë edhe sekretar i Federatës "Atdheu" deri vitin e ardhshëm. Më 1922, u bë drejtori i parë i Bibliotekës. Më pas qe shef Seksioni në Ministrinë e Arsimit, drejtor liceu, anëtar i Komisionit Teknik, profesor i shqipes dhe [[Gjuha latine|latinishtes]] në [[Instituti "Nana Mbretneshë"|Institutin "Nana Mbretneshë”]].<ref>{{Cite book|title=Instituti Femnor "Nana Mbretneshë"|last=Lalaj|first=Meri|publisher=Qendra Kombëtare e Artit dhe Kulturës|year=2013|isbn=978-99943-51-90-9|location=Tiranë|pages=61|language=sq}}</ref> Veproi edhe si mis, qortues librash shkollorë, si Inspektor Epror pranë Ministrisë s’Arsimit dhe ishte pjesëtarë efektiv i [[Akademia e Shkencave e Shqipërisë|Institutit të Studimeve Shqiptare]] me cilësi letrari dhe lëvruesi të gjuhës shqipe deri më 1944.<ref name="Karli">{{Cite journal|title=Karl Gurakuqi, një mendje e ndritur|author=Tomorr Osmani|journal=[[Shekulli]]|issue=4|page=13|date=8 janar 2007|language=sq}}</ref> 

Në 1944 shkoi për pushime në Austri, por pasi nuk mund të kthehej në vendlindje, u largua drejt [[Itali|Italisë]].<ref name="Karli" /> Më 1948 u vendos në Palermo ku bashkëthemeloi Institutin Ndërkombëtar për Studime shqiptare dhe nga 1949 zëvendësonte [[Gaetano Petrotta|Petrottën]] në katedrën e gjuhës dhe [[Letërsia shqipe|letërsisë shqipe]] në Universitetin e Palermos, dhe nga 1953 dha mësim Historinë e institucioneve islame.<ref>{{Cite book|title=Kuvend letrash me miqtë|last=Kruja|first=Mustafa|publisher=Omsca-1|year=2013|isbn=9789928132277|pages=126|last2=Gurakuqi|first2=Karl|authorlink=Mustafa Kruja|language=sq}}</ref> Më 1957 u emërua këshilltar i Komitetit "Shqipëria e Lirë" drejtuar nga [[Rexhep Krasniqi]], bashkë me [[Mehdi Frashëri]]n dhe [[Ali Këlcyra|Ali Këlcyrën]].<ref>{{Cite web|title=Përpjekjet e Xhafer Devës dhe të Rexhep Krasniqit për ndërkombëtarizimin e çështjes së Kosovës në ShBA|url=https://gazetadielli.com/perpjekjet-e-xhafer-deves-dhe-te-rexhep-krasniqit-per-nderkombetarizimin-e-ceshtjes-se-kosoves-ne-shba/|author=Idriz Lamaj|date=8 gusht 2013|website=gazetadielli.com|language=sq}}</ref>

Kohët e fundit i kaloi pranë të birit, Gilbert në Bressanone afër [[Bolzano|Bolzanos]], vdiq në Palermo më [[6 dhjetor]] 1971.<ref name="Karli" />

=== Në Austri ===

Kaloi vitet e para jashtë atdheut. Për 4-5 vjet që qëndroi aty, Gurakuqi do t'i kushtohet, kryesisht leksikografisë. Këtu bashkëpunoi me studiuesin Ndue Paluca. Në Austri mori pjesë në hartimin e skedarit të madh të fjalorit të shqipes me shpjegime në gjermanisht për Akademinë e Shkencave të Austrisë. Për pasionin që Karli kishte për të gjurmuar fjalën shqipe, Koliqi shkruan: 
: "''Dashunia e Karlit për gjuhën shqipe qe dhe asht e zjarrtë sa m'u quejt pasion. Qysh në moshën më të re nisi me mbledhë fjalë e skaje. Sa ndëgjonte udhës, në pazar, në ndonji dyqan, në kafe ndokend tue përdorë ndonji thanie të rrallë, ndonji synonim të panjoftun nxirrte laps e tefter dhe i shënonte. Kështu erdhi tue grumbullue làndën e fjalorit të shqipes, rreth të cilit shkrini mund në të tànë jetën e vet.''"

=== Tek "[[Shêjzat]]" ===

Gurakuqi ka qenë ndër bashkëpunëtorët më të zellshëm dhe produktiv të revistës "Shejzat", një e përkohshme kulturore, shoqërore që qarkulloi jashtë atdheut, gjatë gjysmës së dytë të shekullit të kaluar e, që vazhdoi pa ndërprerje nga viti 1958 deri në vitin 1974. Pati edhe një numër përkujtimor në vitin 1978. Ishte anëtar i këshillit drejtues të kësaj reviste që botohej në Romë. Gurakuqi botoi në këtë organ rreth 100 shkrime. Ato me karakter gjuhësor, për mendimin tim, kanë qenë më me vlerë. Aty ai mbajti rubrikat "Hulumtime gjuhësore dhe botimet albanologjike". Së pari autori ka trajtuar probleme me karakter leksikologjik dhe leksikografik. Kështu në shkrimet që kishin lidhje me sinoniminë e fjalëve dhe me kuptimin e tyre e që nuk janë pak, Gurakuqi jo vetëm konstaton, por jep edhe zgjidhje, sipas mendimit të tij. Tek "Shêjzat", ai nuk ka lënë pa kujtuar ata dijetarë shqiptarë dhe të huaj që kanë dhënë një ndihmesë për zhvillimin e kulturës shqiptare, si dhe ngjarjet dhe botimet më me vlerë të kohës dhe të retrospektivës.

Mund të përmendim shkrimet, kryesisht, përkujtimore për Marko la Pianën. Petrottën, [[Aleksandër Xhuvani|Xhuvanin]], [[Kolë Kamsi|Kamsin]], [[Justin Rrota|Rrotën]], [[Gjergj Fishta|Fishtën]], [[Maksimilian Lamberci|Lambercin]], [[Marin Sirdani|Sirdanin]], A. Leotin, [[Jeronim de Rada|De Radën]], [[Zef Skiroi|Sqiroin]], për [[Kongresi i Manastirit|Kongresin e Manastirit]], shoqërinë "Bashkimi" etj.<ref name="Karli"/>

== Veprat ==
Veprim i tij letrar u zhvillua kryekreje në lamën fletorare dhe të përkthimeve, gadi përherë rreth argumentash gjuhësorë-letrarë. Qe Drejtor i të përkohëshmevet “Agimi” (1920-1922), “Revista Pedagogjike” (1925-1927), “Mësuesi”, (1928), “Shkolla kombëtare” (1938) dhe redaktuar i revistavet “Atdheu”, e “Illyria” (në periudhën e dytë, (1935-1936), ku botoi në 36 numra rresht një fjalorth fjalësh të rralla me shpjegime. Bashkëpunoi ndër fletore të ndryshme të Shqipërisë. Botimet e tija janë: “Libër leximi”, për shkolla të mesme me [[Mati Logoreci]]n e L. Naraçin (1920); ''Gjenovefa'' dramë 5 veprimesh, me Luigj Naraçin (1921);<ref>Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 521.</ref> ''Ditunija gjuhore indogjermane'' nga Dr. [[Paul Kretschmer]] (1923);<ref>Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 336.</ref> ''Zêmra'' nga [[Edmondo De Amicis|De Amicis]] (1923 e 1932);<ref>Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 539.</ref> ''Ilirët'' (1923) dhe ''Gjendja ekonomike e kulturore e Shqipnís në kohën e kalueme'' nga Dr. [[Carl Patsch|Karl Patsch]] (1925);<ref>Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 612.</ref> ''Serbët dhe Shqiptarët'' nga Dr. [[Milan Shuflaj|Milan Sufflay]] me [[Zef Fekeçi|Zef Fekeçin]] (1926);<ref>Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 613.</ref> ''Rrjedhja e punëve në Shqipní'' nga Alfred Rappaport (1928);<ref>{{Cite book|last=Gjinaj|first=Maksim|url=https://www.ribashkimi.com/Simboli/Gjuha_Shqipe/7.pdf|title=Bibliografi e librit shqip në fondet e Bibliotekës Kombëtare|last2=Elmazi|first2=Myrvete|last3=Mele|first3=Margarita|publisher=Biblioteka Kombëtare, Sektori i Bibliografisë Kombëtare|year=2010|isbn=9992773189|location=Tiranë|pages=60|language=sq|access-date=4 shtator 2021|archive-date=2 shtator 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210902221454/https://www.ribashkimi.com/Simboli/Gjuha_Shqipe/7.pdf|url-status=dead}}</ref> ''Lule'' roman historik i famullitarit gjerman [[Fabian Barcata|Fabian Barcatta]] (1930);<ref>Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 531.</ref> ''Si u shkaktue Lufta e Madhe'' nga Dr. Alfred Wegerer (1931);<ref>Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 81.</ref> ''[[Visaret e Kombit]]'' I dhe vëllimi III zgjedhur dhe komentuar në bashkëpunim me [[Filip Ndoc Fishta|Filip Fishtën]] (1937);<ref>Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 592.</ref> ''Gramatikë latine'' (1938-9), ''Ushtrimet e gramatikës latine'' të Ferdinand Schultz (1938);<ref>Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 371-2.</ref> ''Te praku i jetës'' (1940-2) dhe ''Rreze Drit''e (Libër leximi. Për klasën e tretë e të katërt të kursit t’ulët,1941-3) nën kujdesin e [[Ernest Koliqi]]t në bashkëpunim me [[Kolë Kamsi]]n;<ref>Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 414.</ref> ''Historija e letërsís romake'' nga Francesco Vivona (1941);<ref>Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 389.</ref> ''Historija shqiptare në pikëpamje të Kombsis si problemë gjurmimesh'' nga [[Georg Stadtmüller|Georg Stadtmueller]] (1942);<ref>Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 594.</ref>

== Referime ==
{{reflist|2}}

{{DEFAULTSORT:Gurakuqi, Karl}}
[[Kategoria:Njerëz nga Shkodra]]
[[Kategoria:Lindje 1895]]
[[Kategoria:Vdekje 1971]]
[[Kategoria:Mësues shqiptarë të shekullit XX]]
[[Kategoria:Përkthyes prej gjermanishtes në shqip]]
[[Kategoria:Gjuhëtarë shqiptarë]]
[[Kategoria:Mësimdhënës të Institutit Femnuer "Nana Mbretneshë"]]
[[Kategoria:Përkthyes prej italishtes në shqip]]
[[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Shkodrës]]
[[Kategoria:Absolventët e Universitetit të Gracit]]