Shihni burimin për Komuna e Gjakovës

{{coord|42.23|N|20.26|E|source:wikidata|display=title}}

{{Ky artikull|Ky artikull merret me '''Komunën Gjakova'''. Për artikullin [[Gjakova]] shiko në fletën përkatëse.}}
{{Infobox settlement
| name                            = Komuna e Gjakovës
| native_name          = 
| settlement_type             = Komunë
| nicknames                           = 
| mottoes                            = 
| image_flag                  = 
| flag_link               = Flamuri i 
| image_seal                    = Gjakova stema.jpg
| seal_link                 = 
| seal_size                  = 
| image_skyline                           = Gjakova qendra.jpg
| image_caption             = 
<!--Administrimi territorial-->
|Shteti                          = Kosova
|Shteti federal                  = 
|Rajoni                          = 
|Qarku                           = 
|SeksioniA-majtas1               = Rrethi
|SeksioniA-djathtas1             = [[Gjakova|Qendra e Rrethit Gjakovës]] 
|Bashkia                         =
|Komuna                          = 
|Provinca                        = 
|Distrikti                       = 
<!--Sipërfaqja dhe Demografia -->
|Sipërfaqja                      = 586.91 
|Sipërfaqja urbane               =
|Sipërfaqja metropolitane        = 
|Sipërfaqja Tokë                 = 
|Sipërfaqja Ujë                  = 
| population_total                       = 94.158 
| population_total_viti                  =
|Dendësia                        = 160.5
|Zona urbane                     = 
|Zona metropolitane              = 
<!-- Të dhëna-->
|Lartësia                        = 
| population_demonym                        = 
| established_date                       = 
|Zona Kohore                     = 
|Ora Verore                      = 
| postal_code                     = 50 000
|Prefiksi                        = (0)390 
| registration_plate             = '''RKS 07'''
|Aeroporti                       = Nënë Tereza <br/>[[IATA-Code]]: <br/>78 km nga qendra 
|Kryetari i Komunës              = [[Mimoza Kusari Lila]]
|Asambleja rajonale              = 
|Partia udhëheqëse               = [[AKR]]
| website                        = [http://kk.rks-gov.net/gjakove Komuna]
|E-Posta                         =
|Shënim                          =
<!--Harta--> 
| image_map                      =
| image_map_shënimi              = 
}}
'''Komuna e Gjakovës''' është njësi administrative në pjesën perëndimore të [[Kosova|Kosovës]] në pozitën gjeografike 42.39° veri, 20.43° lindje. Qendër e komunës është [[Gjakova]] e cila zanafillën e ka qysh nga [[Shekulli XV|shekulli i XV]] kur u bë qendër e njohur zejtare e tregtare me emrin Jakovë.

Komuna e Gjakovës shtrihet në mes të kodrës së [[Çabrati]]t në perëndim, përroit Llukac në lindje dhe lumit [[Ereniku|Erenik]] në jug dhe jug-perëndim. Përroi Krena e përshkon përmes qytetin. Popullsia është rreth 94.158 banorë ne vitin [[2011]].

== Historia ==
Toka ku filloi qyteti ishte në pronësi të Jak Vulës. Sipas gojëdhënës, hoxha Hadum Aga e bindi Jakun që ta dhuroj tokën për ndërtimin e xhamijes, nga kjo qyteti morri emrin Jakova. Të huajt përdorin toponimin e sllavizuar Djakovica apo Dakovica.

Qyteti përmban një sërë monumentesh nga e kaluara e pasur kulturore. Lagjja historike e qytetit është [[Mëhalla e Hadumit]] ku edhe gjinden Xhamija e Hadumit tregu i vjetër dhe ndërtesa më e vjetër e cila ende ekziston në qytet, [[Xhamia e Hadumit]](nga xhamija filloj të ndërtohet qyteti).Tregu i vjetër apo siç njihet Qarshia e Madhe ishte zemra e funksionimit ekonomik për Gjakovën, një qytet i tregtisë dhe artizanateve që shërbente fshatrat përreth nga komuna e [[Gjakova|Gjakovës]], zona e [[Juniku]]t, dhe [[Malësia e Gjakovës]] në kufirin Kosovë-Shqipëri.

Qyteti dhe rrethina luajtën rol të rëndësishëm gjatë lëvizjes kombëtare të [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes së Prizrenit]]. Gjenerali i Portës së Lartë [[Maxhar Pasha]] u vra në një betejë të përgjakshme me forcat e Lidhjes pranë kullës së [[Abdullah Pashë Dreni]]t.

Qarshia e Madhe u dogj e u shkatërrua gjatë luftës së fundit në Kosovë, por tani më është rindërtuar. Ndërsa Xhamia e Hadumit bashkë me bibliotekën e saj u dogj gjatë natës së parë të sulmeve ajrore të NATO-s nga forcat paramilitare serbe duke zhdukur kështu dokumentet e rralla që datonin që nga koha e themelimit.

:'''''Artikulli kryesor [[Zinxhiri Gjakovar]]'''''

== Gjeografia ==
* [[Drini]]
* [[Ereniku]]
* [[Radoniqi]]
* [[Shkukëza]]
* [[Çabrati]]

Komuna e Gjakovës përpos qytetit ka dhe rrethinën e saj e cila përbëhet nga 85 katunde.

== Ekonomia ==
{{Kryesor|Ekonomia e Gjakovës}}
Para luftës ishin të njohura këto degë të ekonomisë : 
* Industria e përpunimit te lëngjeve "[[KBI Ereniku]]"<ref>http://www.kosova-sot.info/?p=37310</ref>
* Industria e konfeksionit dhe trikotazhit “[[HC JATEX]]”
* Industria e metaleve "[[KI Metaliku]]"
* Industria e tekstilit "[[KI Emin Duraku]]"
* Industria e ndërtimit "[[KN Dugagjini]]"
* Sipërmarrja tregtare "[[KT Agimi]]"
* Kombinati "[[KBI Virgjinia]]" për mbledhjen e duhanit
* Fabrika e Elektromotorëve "[[KI Elektromotori]]"
* Fabrika e Tullave “[[KN IMN]]”

Gjatë dekadës së fundit të shekullit të kaluar Gjakova ka pas ngecje në zhvillimin ekonomik. Disa prej arsyeve janë dobësimi i zonave fshatare që gravitojnë në Gjakovë për shkak të shpërnguljeve në pjesët tjera të Kosovës, ngecjeve në privatizim dhe lidhjeve të dobëta komunikuese me veriun e varfër të [[Shqipëria|Shqipërisë]].

Gjakova ka pasur disa iniciativa pas vitit 1999 dhe ndër to me e spikatur ka qene organizimi i panaireve ndërkombëtare. Panairi i dytë ndërkombëtar u organizua ne shtator të vitit 2000. Pas këtij edicioni të suksesshëm u organizuan edhe 11 edicione të tjera.

== Demografia ==
:'''''Shiko : [[Lista e ardhacakëve - Gjakovë]]'''''
Popullsia e qytetit vlerësohet rreth 105.000 banorë. Numri i banorëve është rritur ndjeshëm për shkak të shpërnguljeve në qytet me rastin e shkatërrimit të fshatrave gjatë luftës. Tani {[[2006]]}, llogaritët që komuna të ketë një popullsi rreth 153.000 banorë.

Gjatë viteve [[1918]]-[[1941]], sipas dokumenteve të Dr. Millovan Obradoviqit të prezantuara në librin "Reforma Agrare dhe kolonizimi i Kosovës 1918-1942" në Gjakovë dhe fshatrat përreth saj, janë vendosur rreth 2000 familje serbo-malazeze. Në qendër të qytetit janë vendosur 26 familje, ndërsa në fshatrat e për rreth pjesa tjetër.  
{|border="2" cellspacing="0" cellpadding="4" rules="all" width="98%%" style="clear:all; margin:5px 0 1em 1em; border-style: solid; border-width: 1px; border-collapse:collapse; font-size:95%; empty-cells:show"
|colspan="10" align=center style="background:#778899; color:white"|'''Përbërja etnike'''
|-
|- bgcolor="#FFEBCD"
!Viti/Etnia
!Shqiptar
!&nbsp;%
!Serb
!&nbsp;%
!Egjiptas, Ashkali
!&nbsp;%
!Romë
!&nbsp;%
!Total
|- bgcolor="#f5f5f5"
|'''1991 regj.''' || 142,000 || 98 || 3,000 || 2 || n/r ||  || n/r ||  || 145,000 
|- bgcolor="#fffaf0"
|'''janar 1999''' || 142,000 || 98 || 3,000 || 2 || n/r ||  || n/r ||  || 145,000   
|- bgcolor="#f5f5f5"
|'''2006''' || 143,300 || 95,5 || 6 ||  || 6000 || 4 || 700 || 0.4 || 153,000 
|- 
|colspan="10" align=center style="background:#dcdcdc;"|<small>Të dhënat janë të para llogaritura<br /><s> [http://www.osce.org/documents/mik/2005/02/1182_en.pdf Ref: osce] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061216100300/http://www.osce.org/documents/mik/2005/02/1182_en.pdf |date=16 dhjetor 2006 }}</s></small>
|}

== Kultura dhe Arsimi ==
[[Skeda:Gjakova.jpg|thumb|300px|Gjakova]]
[[Skeda:Gjakova_Naten.jpg|thumb|300px|Gjakova natën]]
[[Skeda:Vllaznimi_KuqezinjeteJakoves_01.JPG|thumb|300px|Kuqezinjët e Jakovës]]
<p align="justify">Para masave të dhunëshme serbe të viteve [[1990]] - [[1999]], komuna e Gjakovës ka pasur 7 [[biblioteka publike]] me gjithsejtë 105.443 [[libra]]. Biblioteka kryesore në Gjakovë ka pasur 42.193 libra, ndërsa degët në Skivjan, Rogovë, Bistazhin, Ponoshec, Brekoc dhe Cërmjan kanë pasur 63.250 libra.  Sot (tetor [[1999]]), Gjakova ka 5 biblioteka publike me gjithsejt 83.061 libra. "Dora e zezë" serbe ka zhdukur dy degë në Cërmjan dhe Brekoc dhe ka dëmtuar librat e bibliotekave të tjera në një numër prej 22.382 librash.</p>

<p align="justify">Gjakova ka katër shkolla të mesme, shkollën e muzikës "[[Prenk Jakova]]" si dhe Fakultetin e Edukimit "'''Bajram Curri'''". Fakulteti i Edukimit, i njohur më parë si Normalja e Gjakovës, ka luajt rol të rëndësishëm në përgatitjen e arsimtarëve kosovar gjatë filleve të zhvillimit të arsimit shqip në Kosovë.  Me 1 tetor 2013 ka filluar punën Universiteti i Gjakovës me Fakultetin e Edukimit, Mjekësisë dhe Filologjisë.</p>

<p align="justify">Trupa e teatrit profesionist të Gjakovës shërben si Teatër Kombëtar i Kosovës.  Kori i burrave udhëhiqet nga dirigjenti dhe kompozitori [[Rauf Dhomi]] ndërsa kori i grave nga dirigjentja [[Arta Topalli]]. Grupi letrar quhet "[[Gjon Nikollë Kazazi]]." Ky grup letrar organizon çdo vit '''Mitingun e Poezisë '''që prej vitit 1964.</p>

==== Sporti ====
Klubet sportive "''' [[KF Vëllaznimi|Vëllaznimi]]'''" dominojnë sportin gjakovar. Vëllaznimi ka klube të futbollit, basketbollit, hendbollit, volejbollit, notit, çiklizmit, ping-pongut, etj. në konkurrencën e meshkujve, si dhe ekipet e basketbollit e hendbollit në konkurrencën e femrave.  
<br />Në këto dy sporte Gjakova ka edhe klubin e femrave “Shqiponjat”. Poashtu me traditë të gjatë është edhe klubi futbollistik "Gjakova", si dhe klubi i boksit me të njëjtin emër. Gjakova ka edhe klubin e skijimit "Pashtriku", klube private të tenisit, shkolla private të futbollit.
Të njohura janë edhe kërcimet tradicionale nga Ura e Fshejt.  
K.F Vllaznimi u furmua me 1927 dhe është ndër ekipet me te vjetra ne Kosovë

== Personalitete të Gjakovës ==
{{Kryesor|Personalitete të Gjakovës}}
Që nga themelimi i qytetit e deri më tani nga qyteti i Gjakovës kanë dalur personalitete të njohura të niveleve të ndryshme e për të cilët edhe në nivelet më të larta dallohen si '''alla - gjakovarë''' apo si thonë vendasit ''gjakovar me emër''. Kjo vije si pasojë e karakteristikave konservative të qytetit si dhe sukseset e paraqitura nga individët si dhe grupacionet që në histori jo vetëm të asaj shqiptare por edhe të popujve për rreth, paraqiten si [[elita Gjakovare]]. Si e till më e njohura është elita Gjakovare apo si e quajnë kundërshtarët e saj [[Zinxhiri Gjakovar]], e kohës pas luftës së dytë botërore, elitë e krijuar nga grupacione në lëmi të ndryshme të jetës. Si kryesues i saj merret [[Fadil Hoxha]].

== Lagjet e qytetit ==
Përkundër ndryshimeve të shumta administrative të ndarjes së qytetit, tek vendasit dominon ndarja e qytetit në lagje sipas vetive në kohëra të caktuara apo themeluesve të tyre:
* Mëhalla e Hadumit - lagjja me e vjetër, vendthemelimi i qytetit.
* Mëhalla e Cullakëve
* Mëhalla e Haxhi Ymerit
* Mëhalla e Gerqarve
* [[Mëhalla e Geces]]
* Mëhalla e Qylit
* Mëhalla e Honkes
* [[Mëhalla e Sefes]]
* Mëhalla e Mulla Jusufit
* Orize
* [[Blloku i Ri]]

== Politika ==
Projekt statuti i komunës së Gjakovës ka gjthësej 134 Nene.

== Komunikacioni ==
Gjakova ka lidhje me rrugë të mira magjistrale me Prizrenin, 36&nbsp;km larg, Pejën, 34&nbsp;km larg, Prishtinën, 80&nbsp;km larg, dhe pikën kufitare të Prushit dhe të Morines që e lidhin me Shqipërinë.

== Telekomunikacioni ==
Lidhjet lokale telefonike në Gjakovë janë të mira, si dhe ato ndër-urbane. Shërbimi dial-up i interneti ofrohet nga Dardanet i PTK-së dhe shërbyes lokal që përdorin lidhje pa tela.

== Shiko dhe këtë ==
* [[:Category:Gjakovë:Foto|Foto galeria]]
* [[Lista e katundeve të Gjakovës]]

== Referime ==
{{referenca}}

== Lidhje të jashtme ==
* [http://kk.rks-gov.net/gjakove KK Gjakovë]
----
* [http://www.ifla.org/faife/faife/kosova/kosorepo.htm#_Toc480784381 IFLA - International Federation of Library Associations and Institutions] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081015061537/http://www.ifla.org/faife/faife/kosova/kosorepo.htm#_Toc480784381 |date=15 tetor 2008 }} - raport para dhe pas luftës - anglisht
----
* [http://www.radiogjakova.info/ Radio Gjakova]  - faqe komerciale
<!-- Kategorizim dhe interwiki -->
{{SistemishtetrorKSH|Shërbimet}}

{{Komuna e Gjakovës}}

[[Kategoria:Komuna e Gjakovës|*]]
[[Kategoria:Komuna në Kosovë|Gjakovë]]