Korfuzi
39°21′N 19°31′E / 39.35°N 19.52°E
Korfuzi (në greqisht apo Κέρκυρα, Κόρκυρα; në latinisht Corcyra; në turqisht Korfu; në italisht Corfù) është një ishull grek në detin Jon në kufirin midis Greqisë dhe Shqipërisë. Popullsi prej rreth 110.000 banorë, prej të cilëve rreth 36.000 në kryeqytet, Korfuzin. Si njesi administrative ndodhet ne shtetin grek.
Histori
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kohët parahistorike
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Korfuzi, i njohur në greqisht si Kerkyra, është i zhytur në mitologji dhe histori antike. Sipas mitologjisë greke, ishulli mori emrin e nimfës Kerkyra, me të cilën Poseidoni ra në dashuri, duke e sjellë atë në këtë ishull të harlisur. Gjetjet arkeologjike sugjerojnë se Korfuzi ka qenë i banuar që nga epoka e Paleolitit, me vendbanime të rëndësishme të dukshme nga epoka neolitike. Vendndodhja strategjike e ishullit e bëri atë një vend të dëshirueshëm për tregti dhe vendbanim, duke çuar në zhvillimin e tij si një fuqi detare e rëndësishme në kohët e lashta.
Në shekullin e 8-të para Krishtit, Korfuzi ra nën kontrollin e Korintit dhe shekujt pasues e panë ishullin të lulëzonte si një qendër tregtare në detin Jon. Prosperiteti i ishullit çoi në konflikte me Korintin, duke kulmuar në betejat detare të Korkyresë, disa nga më të hershmet e regjistruara në historinë greke. Këto konflikte janë të dukshme për përmendjen e tyre në rrëfimin e Tukididit për Luftën e Peloponezit, duke theksuar rëndësinë strategjike të Korfuzit në gjeopolitikën e lashtë greke.
Periudha klasike dhe helenistike
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Gjatë gjithë periudhave klasike dhe helenistike, pozicioni i Korfuzit e bëri atë një çmim të lakmuar midis fuqive të botës antike. Ajo luajti një rol kryesor në Luftën e Peloponezit, duke u rreshtuar me Athinën kundër Korintit dhe Spartës. Historia e ishullit gjatë këtyre kohërave u shënua nga një sërë konfliktesh, aleancash dhe lulëzimi kulturor, pasi u bë një qendër për artin, filozofinë dhe shkencën, duke pasqyruar tendencat më të gjera të botës greke.
Epoka romake dhe bizantine
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Pushtimi romak i Greqisë e pa Korfuzin të integruar në Perandorinë Romake, gjatë së cilës ai gëzoi një periudhë paqeje dhe prosperiteti. Vendndodhja strategjike e ishullit vazhdoi të luante një rol kyç, duke shërbyer si një post mbrojtës për forcat detare romake. Me ndarjen e Perandorisë Romake, Korfuzi u bë pjesë e Perandorisë Bizantine, duke duruar luhatjet e pasurisë që pushtuan perandorinë, duke përfshirë bastisjet e vandalëve, gotëve dhe më vonë, popujve sllavë.
Periudha mesjetare dhe sundimi venecian
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Mesjeta solli ndryshime të rëndësishme në Korfuz, ku ishulli u përball me inkursione nga fuqi të ndryshme, duke përfshirë normanët, Mbretërinë e Napolit dhe Perandorinë Angevin. Megjithatë, ishte marrja e pushtetit nga Republika Veneciane në 1386 që e transformoi vërtet Korfuzin. Venedikasit fortifikuan ishullin, duke ndërtuar kështjella dhe fortifikime mbresëlënëse që qëndrojnë edhe sot, dhe futën praktika të reja bujqësore, duke përfshirë kultivimin e ullinjve dhe frutave agrume, të cilat u bënë elementë kryesorë të ekonomisë dhe kuzhinës korfiote.
Nga kohët mesjetare dhe në shekullin e 17-të, ishulli u njoh si një mburojë e shteteve evropiane kundër Perandorisë Osmane dhe u bë një nga vendet më të fortifikuara në Evropë. Fortifikimet e ishullit u përdorën nga venedikasit për t'u mbrojtur kundër ndërhyrjes osmane në Adriatik. Korfuzi zmbrapsi disa rrethime osmane, përpara se të kalonte nën sundimin britanik pas Luftërave Napoleonike.
Kerkyra, "Dera e Venedikut" gjatë shekujve kur i gjithë Adriatiku ishte Gjiri i Venedikut, mbeti në duart e Venedikut nga viti 1401 deri në 1797, megjithëse disa herë u sulmua nga forcat detare dhe tokësore osmane dhe iu nënshtrua katër rrethime të dukshme në 1537, 1571, 1573 dhe 1716, në të cilat forca e mbrojtjes së qytetit u shfaq herë pas here. Efektiviteti i fortifikimeve të fuqishme veneciane si dhe forca e disa kështjellave të vjetra bizantine në Angelokastro, Kalaja e Kassiopisë, Gardiki e gjetkë, ishin faktorë shtesë që i dhanë mundësi Korfuzit të qëndronte i lirë. Will Durant pohoi se Korfuzi i detyrohej Republikës së Venedikut për faktin se ishte një nga të paktat pjesë të Greqisë që nuk u pushtuan kurrë nga osmanët.
Një seri përpjekjesh nga osmanët për të marrë ishullin filloi në 1431 kur trupat osmane nën Ali Beun zbarkuan në ishull. Osmanët u përpoqën të merrnin kështjellën e qytetit dhe bastisën zonën përreth, por u zmbrapsën.
Epoka moderne
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Rënia e Republikës Veneciane në 1797 shënoi fillimin e një periudhe të trazuar për Korfuzin, me ishullin që kaloi nën sundimin francez, më pas ruso-osman dhe përsëri francez, përpara se të bëhej protektorat britanik në 1815. Periudha britanike u shënua nga të rëndësishme përmirësime të infrastrukturës, duke përfshirë ndërtimin e rrugëve, ujësjellësve dhe ndërtesave publike, duke hedhur themelet për Korfuzin modern. Ishujt Jon u bashkuan me Greqinë në 1864, një lëvizje e mirëpritur nga korfiotët, të cilët kishin aspiruar prej kohësh për enosë (bashkim) me shtetin grek.
Shekulli i 20-të e pa Korfuzin të prekur nga dy Luftërat Botërore, pushtimin e qëndrueshëm nga forcat italiane dhe gjermane gjatë Luftës së Dytë Botërore. Epoka e pasluftës ishte një kohë rimëkëmbjeje dhe rritjeje, me Korfuzin që u shfaq gradualisht si një destinacion kryesor turistik, i njohur për peizazhet e tij mahnitëse, historinë e pasur dhe kulturën e gjallë.
Njerëz nga Korfuzi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Princi Filip, Duka i Edinburgut, burri i Mbretëreshës Elizabeth II
- Lawrence Durrell, shkrimtar
- Gerald Durrell, zoolog dhe shkrimtar
- Elisabeth i Bayern, Perandoresha e Austrisë
Trivia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ne hartat ne gjuhen shqipe te viteve 1925 e deri 1937 është përdorur emri Qorrfuz.