Shihni burimin për Kuba

{{KUTIAKuba
|SIPËRFAQJA            = 109.884
|SIPËRFAQJA: VENDI     = 
|SIPËRFAQJA: UJË       = e papërfillshme 
|POPULLSIA             = 11.239.004
|POPULLSIA: VITI       = <small>2015</small>
|POPULLSIA: VENDI      = 78
|POPULLSIA: DENDËSIA   = 102,3
|PBB                   = 87,2 miliard
|PBB: VITI             = 2015
|PBB: PËR BANOR        = 7.657
}}

'''Kuba''' është një shtet që përfshin ishullin e Kubës, si dhe Ishullin e Rinisë (Isla de la Juventud) dhe disa arkipelagë të vegjël. Kuba ndodhet në Karaibet veriore ku takohen Deti i Karaibeve, Gjiri i Meksikës dhe Oqeani Atlantik. Ajo ndodhet në jug të shtetit amerikan të [[Florida|Floridës]] dhe Bahamas, në perëndim të [[Haiti]]t, dhe në veri të [[Xhamajka|Xhamajkës]]. [[Havana]] është kryeqyteti dhe qyteti më i madh. Qytetet e tjera kryesore përfshijnë Santiago de Cuba dhe Camagüey. Kuba është ishulli më i madh në Karaibe, me një sipërfaqe prej 109.884 kilometra katrorë dhe i dyti, më i populluar pas ishullit Hispaniola, me mbi 11 milionë banorë.

== Etimologjia ==
Emri Kuba rrjedh nga gjuha Taino. Nuk është e sigurt se çfarë kuptimi e ka kjo fjalë, por mund të përkthehët si 'ku toka është me shumësi e riprodhueshme' (''cubao''), ose 'vend i madh' (''cuobana''). Autorët që besojn se Kristofer Kolombiu ishte portugez thonë se ai ia la Kubës emrin mas qytetit i Kubës në Beja, Portugali.

== Historia ==
=== Periudha Para-Kolumbiane ===

=== Pushtimi Spanjoll ===

Pas zbulimit [[Kristofor Kolombi|Kolombi]] i kishte dhënë [[Spanja|Spanjes]] një pikëmbështetje në [[Amerika|Amerikë]], u dërguan shpejt ekspedita e cila do të kapin dhe të krishterët ne 'Boten e re’. Krerët e këtyre ekspeditave u thirrën '''''Konkuistadores''''', e cila është në spanjisht për pushtuesit, një emër i cili tregoi se ata mendonin lidhur me ripushtimin prej krishterëve te gadishullit [[Gadishulli Pirinej|Iberik]] nga maurët muslimane (711-1492). Ata gjithashtu gjeten emrin e Santiago Matamoros (Moor-vrasësin e Shën Jakobit ") para se të shkonin në luftë me SHBA, një tjetër shenjë e lidhjes me ripushtimin) Diego Velaskuez de Kuelar u themelua në vitin [[1515]] në bregdetin jugor te ishullit te qyteti i parë në Kubë i quajtur [[Havana]], por në [[1519]] qyteti u zhvendos në vendndodhjen e tij të tashme.
[[Havana]] fillimisht ishte një pikë tregtare dhe u bë kryeqyteti i kolonise spanjolle të Kubës në vitin [[1607]], dhe u bë porti kryesor në kolonitë spanjolle në Botën e Re. 
Havana ka vuajtur terrorin e djegies se qytetit në [[1538]] dhe grabitjes në [[1553]] dhe ne vitin [[1555]].
Britania e pushtoi Havanën në [[1762]] dhe ia dha vitin e ardhshëm në këmbim me [[Florida|Floridën]].
=== Havana ===
Pas rimarrjes së Havanës spanjollet e fortifikuan mirë prej Amerikes.
Gjatë ndalimit të alkoolit në [[Shtetet e Bashkuara]] në vitet [[1920]], [[Havana]] u bë një destinacion popullor për pushime nga amerikanët, klube nate, bare lojrash të ndrysheme me dorë , ku lejohej pirja e alkoleve, por shumica u mbyllën në vitin 1959, pas revolucionit kuban.
Ishte gjatë kësaj kohe shumë makina amerikane erdhen në Kubë. 
Në Havanën e vjetër janë ruajtur shumë pamje, ndertesa te ish arkitekturës koloniale spanjolle dhe rreth saj ndodhet një Trashëgimi Botërore e mbrojtur nga [[UNESCO|UNESKO]]-ja.

=== Revolucioni ===
[[Skeda:Bundesarchiv Bild 183-L0614-040, Berlin, Fidel Castro an der Grenze.jpg|thumb|Fidel Kastro dhe anëtarët e Byrose Politike të Gjermanisë Lindore në 1972]]

== Qeverisja dhe Politika ==
Kuba është një shtet diktatorial njëpartiak. [[Fidel Kastro]] ishte president i Kubës nga viti [[1959]] deri në vitin [[2008]], dhe kryeministër nga [[1959]] deri në vitin [[1976]]. Që nga viti [[2008]], vëllai i [[Fidel Kastro]]s, [[Raul Kastro]] shërben si president dhe kryeministër.

Republika e Kubës është një nga vendet e fundit komunistë, që ka mbetur në botë, që mbështetet në ideologjinë marksiste-leniniste. Kushtetuta e vitit 1976, e cila e përkufizonte Kubën si një republikë socialiste, u zëvendësua nga Kushtetuta e vitit 1992, e cila "udhëhiqet nga idetë e Hozé Martí-së dhe idetë politike dhe sociale të Marksit, Engelsit dhe Leninit". Kushtetuta e përshkruan Partinë Komuniste të Kubës si "forca udhëheqëse e shoqërisë dhe e shtetit".

Sekretari i Parë i Partisë Komuniste është njëkohësisht President i Këshillit të Shtetit (Presidenti i Kubës) dhe Kryetari i Këshillit të Ministrave (Kryeministër i Kubës). Anëtarët e të dy këshillave zgjidhen nga Asambleja Kombëtare e Pushtetit Popullor. Presidenti i Kubës, i cili zgjidhet gjithashtu nga Asambleja, shërben për pesë vjet dhe nuk ka asnjë kufizim për numrin e mandateve. 

Gjykata e Lartë e Popullit shërben si dega më e lartë gjyqësore e qeverisjes. Kjo është edhe gjykata e shkallës së fundit për të gjitha ankesat kundër vendimeve të gjykatave provinciale.

Legjislatura kombëtare e Kubës, Asambleja Kombëtare e Pushtetit Popullor (Asamblea Nacional de Poder Popular), është organi më i lartë i pushtetit me 609 anëtarë të zgjedhur për një periudhë pesë-vjeçare. Asambleja mblidhet dy herë në vit. Në kohën midis dy sesioneve Ppushteti legjislativ ushtrohet nga Këshilli i Ministrave prej 31 anëtarësh. Kandidatët për në Asamble miratohen me referendum publik. Të gjithë qytetarët kubanë mbi 16 vjeç të cilët nuk kanë qenë të dënuar për një vepër penale mund të votojnë. 

[[Partia Komuniste Kubane|Partia Komuniste]] është partia e vetme pasi sipas kushtetutës është e lejuar vetëm nje parti politike në Kubë.

Zgjedhjet zhvillohen në të njëjtën mënyrë siç ishte më parë në [[Bashkimi Sovjetik|Bashkimin Sovjetik]].

Në zgjedhjet për Asamblenë Kombëtare të zhvilluar në çdo rreth caktohet një kandidat në nivel lokal. Në ditën e zgjedhjeve votuesit mund të votojnë për një kandidat. Që zgjedhjet të deklarohen të vlefshme, kandidati duhet të ketë së paku 50% të votave. Në qoftë se nuk arrihet kjo do të ketë një raund të ri, i cili vazhdon derisa kandidati të marrë së paku 30% të votave.

=== Ndarja Administrative ===
Kuba ndahet në 15 provinca dhe një bashki të veçantë (Isla de la Juventud). Gjashtë provincat më të mëdha historike kanë qenë: Pinar del Río, Habana, Matanzas, Las Villas, Camagüey dhe Oriente. Nënndarjet e tanishme u ngjajnë shumë atyre të krahinave ushtarake spanjolle gjatë Luftërave kubanë të pavarësisë. Provincat ndahen në bashki.

{|class="background:transparent"
|style="padding-right:1em;"|
<ol>
<li>[[Pinar del Río (Provincë)|Pinar del Río]]</li>
<li>[[Havana (Provincë)]]</li>
<li>[[Havana]]</li>
<li>[[Matanzas (Provincë)|Matanzas]]</li>
<li>[[Cienfuegos (Provincë)|Cienfuegos]]</li>
<li>[[Villa Clara (Provincë)|Villa Clara]]</li>
<li>[[Sancti Spíritus (Provincë)|Sancti Spíritus]]</li>
|</ol>
<ol start="9">
<li>[[Ciego de Ávila (Provincë)|Ciego de Ávila]]</li>
<li>[[Camagüey (Provincë)|Camagüey]]</li>
<li>[[Las Tunas(Provincë)|Las Tunas]]</li>
<li>[[Granma (Provincë)|Granma]]</li>
<li>[[Holguín (Provincë)|Holguín]]</li>
<li>[[Santiago de Cuba (Provincë)|Santiago de Cuba]]</li>
<li>[[Guantanamo]]</li>
<li>[[Isla de la Juventud]]</li>
</ol>
|[[Skeda:CubaSubdivisions.png|400px]]
|}

=== Të drejtat e njeriut ===
Qeveria kubane ka qenë akuzuar për abuzime të shumta të drejtave të njeriut, duke përfshirë torturën, burgimin arbitrar, gjykimeve të padrejta, dhe ekzekutimet pa gjyq (të njohur edhe si "El Paredón"). Human Rights Watch ka deklaruar se qeveria "shtyp pothuajse të gjitha format e disidencës politike" dhe se "kubanezëve u janë mohuar në mënyrë sistematike të drejtat themelore të shprehjes së lirë, të krijimit të shoqatave, të mbledhjeve, të privatësisë, të lëvizjes, dhe të proceseve të rregullt ligjorë".

Në vitin 2003, Bashkimi Evropian (BE) e akuzoi qeverinë kubane për " shkelje flagrante të vazhdueshme të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut". [136] Ai ka vazhduar të bëjë thirrje rregullisht për reforma sociale dhe ekonomike në Kubë, së bashku me lirimin pa kushte të të gjithë të burgosurve politikë. Shtetet e Bashkuara vazhdojnë një embargo kundër Kubës ", për sa kohë që ajo vazhdon të refuzojë për të lëvizur drejt demokratizimit dhe respektit më të madh për të drejtat e njeriut".
[[Figura:Damas de Blanco demonstration in Havana, Cuba.jpg|thumb|200px|Zonjat me të bardha duke demonstruar kundër qeverisë në Havana]]
Më 17 dhjetor 2014, Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Barack Oma njoftoi ri-vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Kubën, duke nxitur Kongresin për t'i dhënë fund embargos.

Sipas burimeve të ndryshme, duke përfshirë Komitetin për Mbrojtjen e Gazetarëve dhe Human Rights Watch, Kuba kishte numrin e dytë më të madh se çdo shtet, të gazetarëve të burgosur në vitin 2008 (Kina kishte më të lartin).

Disidentët kubanë përballen me arrestimin dhe burgosjen. Në vitet 1990, Human Rights Watch raportoi se sistemi i gjerë i burgjeve Kubës, një nga më të mëdhenjtë në Amerikën Latine, përbëhet nga 40 burgjet e sigurisë së lartë, 30 burgjet minimale të sigurisë, si dhe mbi 200 kampe pune. Sipas Human Rights Watch, popullsia e burgjeve të Kubës ndohet në "kushte nënstandarde dhe johigjenike, ku të burgosurit përballen me abuzimin fizik dhe seksual". 

Në korrik të vitit 2010, Komisioni jozyrtar kuban i të Drejtave të Njeriut tha se kishte 167 të burgosur politikë në Kubë, një rënie nga 201 në fillim te vitit. Kreu i komisionit deklaroi se dënime të gjata me burg janë duke u zëvendësuar nga ngacmimet dhe frikësimet.


== Gjeografia ==

Kuba është ishulli më i madh i Antileve dhe ndodhet midis oqeanit Atlantik në lindje, gjirit të Meksikës në veri dhe perëndim, detit të Antileve në jug.
Kuba është formuar nga një arkipelag që përfshin ishullin kryesor dhe mbi 4200 ishuj të vegjël. Ishujt më të vegjël janë të ndarë në pesë grupe: Kolorados, Sabana dhe Kamaguej në bregun verior; Kanareos dhe Jardines në jug. Territori është kryesisht i sheshtë ose më pak reliev, përveç disa zonave malore që shtrihennë drejtimin perëndim-lindje. Një pjesë të vogël të ishullit Kuba e k nën zotërim SHBA (Guantanamo).
Vija bregdetare shkon mbi 3500&nbsp;km dhe paraqet forma të shumëllojshme peizazhi. Brigjet janë të shumëllojshme: të ulët dhe ranore, të lartë dhe shkëmbore, me gjire që hyjnë thellë dhe gadishuj e gjire të vegjël.
Lumenjtë janë të shkurtër dhe të rrembyeshëm; lumi më i gjatë, Rio Kautoja, është 250&nbsp;km i gjatë.
Forma e zgjatur me drejtim lindje-perëndim karakterizohet nga klima e njëtrajtshme: tropikale me dy stinë: një e thatë nga nëntori në prill dhe tjetra e lagësht. Në periudhën shtator-tetor fryjnë ciklone tropikale (tornado), që sjellin me vete shira të rrëmbyer dhe erëra me shpejtësi deri 300&nbsp;km/orë.



== Ekonomia ==

Kriza e viteve '90 e shtyu ekonominë kubiane drejt tregjeve të reja ndërkombëtare, për t'i shpëtuar në një farë mënyre embargos së SHBA. Gjatë viteve të fundit u krijuan shoqëri me kapitale të përziera, ku shumicën e aksioneve e kanë kubanët, sidomos në bujqësi, nxjerrejn e mineraleve dhe turizëm.
Kushtet e jetesës së shumicës së kubanezëve nuk janë të mira, edhe pse nuk arrijnë në nivelet e varfërisë, si në shumë vende të tjera të Amerikës latine. Kallami i sheqerit është bima kryesore që kultivohet në vend, i ndjekur nga duhani, një kulturë karakteristike për këtë vend.
Industria në pjesën më të madhe është e lidhur me prdhimin bujqësor. Në vend janë të pranishme disa rafineri nafte dhe stabilimente kimikë e farmaceutikë.
Turizmi është një sektor i rëndësishëm për ekonominë kubaneze. Shumica e turistëve vjen nga Kanadaja dhe Evropa.

Pjesa më e madhe e ekonomisë kubane varet nga remitancat.

== Demografia ==

{| border="1" align="right" cellpadding="6" cellspacing="0"
|+ <font size="-1">
|-----
!colspan=9| '''Rregjistri Zyrtar Kuban 1899–2002''' <ref name=census>{{cite web|url=http://www.cubagob.cu/otras_info/censo/tablas_html/ii_3.htm|title=Census of population and homes|publisher=Government of Cuba|date=16 shtator 2002|language=Es|accessdate=2009-09-07|archive-date=14 prill 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110414135412/http://www.cubagob.cu/otras_info/censo/tablas_html/ii_3.htm|url-status=dead}}</ref><ref name=unstats>[http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dybsets/1956%20DYB.pdf Cuba 1953 UN Statistics; Ethnic composition. Page: 260.May take time to load page]</ref><ref name=pedraza>{{cite book|title=Political disaffection in Cuba's revolution and exodus|last=Pedraza|first=Silvia|url=http://books.google.com/?id=QCSJ61F4j34C&pg=PA156|page=156|publisher=Cambridge University Press|location=New York, NY|isbn=9780521867870|accessdate=2009-09-14|year=2007}}</ref></font>
|-----
! style="background:#efefef;"|Raca %
! style="background:#efefef;"|1899
! style="background:#efefef;"|1907
! style="background:#efefef;"|1919
! style="background:#efefef;"|1931
! style="background:#efefef;"|1943
! style="background:#efefef;"|1953
! style="background:#efefef;"|1981
! style="background:#efefef;"|2002
|-----
|'''Të Bardhë'''||66.9||69.7||72.2||72.1||74.3||72.8||66.0||65.05
|-----
|'''Të Zinj'''||14.9||13.4||11.2||11.0||9.7||12.4||12.0||10.08
|-----
|'''Mulatë'''||17.2||16.3||16.0||16.2||15.6||14.5||21.9||24.86
|-----
|'''Aziatikë (Kinezë)'''||1.0||0.6||0.6||0.7||0.4||0.3||0.1|| ?
|-----
|}

Popullsia e Kubës është një ndër më multietniket në botë; përveç pushtuesve spanjollë, në rrjedhën e shekujve në ishull zbritën italianë, hebrenj, anglezë dhe skllevër afrikanë. Heqja e skllavërisë (1886) bëri që një sasi e madhe e krahut të punës të vijë nga Kina, kështu që kinezët krijuan koloninë e parë aziatike në vendin latino-amerikan.
Kjo larmi e madhe etnike diti të krijojë një shoqëri të integruar më së miri dhe në vend nuk ekziston asnjë lloj racizmi.
Sot, popullsia është e përqëndruar në kryeqytet (mbi 1/5 e banorëve) dhe në 12 qytete me mbi 100.000 banorë.
Havana (2.200.000 banorë) është kryeqyteti i Kubës dhe metropoli i Karaibeve. Qytete të tjerë janë: Santiago de Kuba dhe Kamagueji.

== Kultura ==

Kultura e Shtetit

== Të tjera ==
Rrjeti i lidhjeve është mjaft i zhvilluar dhe hekurudha është mjaft e shtrirë, edhe pse përdoret sidomos për transportin e prodhimeve bujqësore.
Rrjeti rrugor është i dendur, por transporti vështirësohet për shkak të automjeteve të vjetruar. Aeroportet kryesorë janë [[Havana]] dhe Santiago de Kuba.

    * Telekomunikacioni
    * Transporti
    * Ushtria
    * Pushime

== Referanca ==
<references/>

== Lidhje të jashtme ==

* [http://www.cubagob.cu/ingles/default.htm Government of Cuba]
* [https://web.archive.org/web/20120515072041/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-c/cuba-nde.html Chief of State and Cabinet Members]
* {{CIA World Factbook link|cu|Cuba}}
* [https://web.archive.org/web/20080830044824/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/cuba.htm Cuba] from ''UCB Libraries GovPubs''
* [http://www.lib.utexas.edu/maps/americas/cuba.jpg Map of Cuba (Political) 1994 C.I.A./Univ. of Texas, Austin]
* [https://web.archive.org/web/20100201100755/http://www.life.com/image/first/in-gallery/23083/welcome-to-cuba Welcome To Cuba] – slideshow by ''LIFE'' magazine
* [https://web.archive.org/web/20100809000828/http://www.fotopedia.com/en/Cuba fotopedia.com], Selected photos of Cuba

{{AmerikaVeriore}}

[[Kategoria:Kubë]]
[[Kategoria:Shtete të Karaibet]]

<!-- interwiki-->


{{Coord|22|00|N|80|00|W|display=title}}