Marjam Mirzahani
.jpg)
Marjam Mirzahani (3 Maj 1977 - 14 Korrik 2017) ishte një matematikane iraniane dhe profesore e matematikës në Universitetin Stanford. Temat e saj kërkimore përfshinë teorinë Teichmüller, gjeometrinë hiperbolike, teorinë ergodike dhe gjeometrinë simplektike.
Më 13 gusht 2014, Mirzakhani u nderua me Fields Medal, çmimin më prestigjioz në matematikë. Kështu, ajo u bë gruaja e parë që u nderua me kete çmimim. Komiteti i çmimeve vleresoi punën e saj në "dinamikën dhe gjeometrinë e sipërfaqeve Riemann dhe hapësirat e tyre të modulit".
Më 14 korrik 2017, Mirzakhani vdiq nga kanceri i gjirit në moshën 40 vjeçare.
Mirzakhani ka lindur më 3 maj 1977 në Teheran, Iran. Babai i saj Ahmedi është një inxhinier elektrik. Ajo ndoqi shkollën Farzanegan të Teheranit, pjesë e Organizatës Kombëtare për Zhvillimin e Talenteve të Veçantë (NODET). Në vitin 1994, Mirzakhani arriti nivelin e medaljes së arit në Olimpiadën Ndërkombëtare Matematike, nxënësja e parë femër iraniane për ta bërë këtë. Në Olimpiadën Ndërkombëtare te Matematikes të vitit 1995, ajo u bë nxenesja e parë iraniane që arriti një rezultat të përsosur dhe të fitonte dy medalje të arta.
Ka fituar BSc në matematikë në vitin 1999 nga Universiteti Sharif i Teknologjisë. Ajo pastaj shkoi në Shtetet e Bashkuara për punë , duke fituar Ph.D. në vitin 2004 nga Universiteti i Harvardit, ku punoi nën mbikëqyrjen e medalistit të terrenit Curtis T. McMullen. Në Harvard thuhet se është "e dalluar per ... vendosmërine dhe kuriozitetin", pavarësisht se nuk e fliste anglishten si një amtare angleze. Ajo merrte dhe shkruante shënimet e saj të klasës në persisht.
Mirzakhani ishte një anëtare qe prej vitit 2004 ne Institutit të Matematikës Clay dhe një profesore në Universitetin Princeton. Në vitin 2008, ajo u bë profesore në Universitetin Stanford.
Mirzakhani bëri disa kontribute në teorinë e hapësirave modulare të sipërfaqeve Riemann. Në veprën e saj të hershme, Mirzakhani zbuloi një formulë që shpreh vëllimin e hapësirës së modulit të sipërfaqeve të tipit (g, n) me gjatësi kufijsh të dhëna si një polinom në ato gjatësi. Kjo e bëri atë të fitonte një provë të re për formulën e zbuluar nga Edward Witten dhe Maxim Kontsevich në numrat e kryqëzimit të klasave tautologjike në hapësirën e modulit, si dhe një formulë asymptotike për rritjen e numrit të thjeshtë gjeodezikëve të mbyllur në një sipërfaqe hiperbolike kompakte , duke përgjithësuar teoremën e tre gjeodezikave për sipërfaqet sferike. Puna e saj pasuese u fokusua në dinamikën e Teichmüller të hapësirës modulare. Në veçanti, ajo ishte në gjendje te hamendesonte se arsyeja që shkaktoi tërmetin i William Thurston në hapësirën e Teichmüller-it është ergodik. Mirzakhani u nderua me medaljen Fields në vitin 2014 për "kontributin e saj të shquar në dinamikën dhe gjeometrinë e sipërfaqeve Riemann dhe hapësirave të tyre të modulit". Çmimi u bë në Seul në Kongresin Ndërkombëtar të Matematikanëve më 13 gusht. Në vitin 2005, Mirzakhani u martua me Jan Vondrák, një shkencëtar dhe matematikan , i cili aktualisht është profesor i asociuar në Universitetin e Stanfordit. Ata kanë një vajzë të quajtur Anahita. Mirzakhani jetonte në Palo Alto, Kaliforni.
Mirzakhani e përshkroi veten si një matematikane "i ngadalshëm", duke thënë se "duhet të shpenzoni pak energji dhe përpjekje për të parë bukurinë e matematikës". Për të zgjidhur problemet, Mirzakhani do të bënte vizatime në fletë letre dhe do të shkruante forma matematikore rreth vizatimeve. Vajza e saj e përshkroi punën e nënës së saj si "pikturë".
Ajo deklaroi:
Unë nuk kam ndonjë recetë të veçantë [për zhvillimin e provave të reja] ... Është sikur të humbasësh në një xhungël dhe të përpiqesh të përdorësh të gjitha njohuritë që mund të mbledhësh për të dalë me disa truket të reja dhe me fat, mund të gjejnë një rrugëdalje.