Teherani

Coordinates: 35°41′46″N 51°25′23″E / 35.696111°N 51.423056°E / 35.696111; 51.423056
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Teheran)

35°41′46″N 51°25′23″E / 35.696111°N 51.423056°E / 35.696111; 51.423056

Teherani
Location of {{{official_name}}}
Popullsia
 • Gjithsej7.314.000
{{{postal_code_type}}}
vetëm nr.
Faqja zyrtareTeheran.Ir

Teherani (tʰehˈɾɒn; presisht: تهران Tehrān) është kryeqyteti i Iranit dhe qendra e Provincës së Teheranit. Ky qytet ka (sipas te dhënave të vitit 2006) 7,354,000 banorë dhe 658 km2 hapësirë gjeografike.

Më shumë se gjysma e industrisë së Iranit është e bazuar në Teheran. Kjo industri përfshinë prodhimin e automobilave, elektronikës dhe paisjeve elektrike, prodhim të armatimit, tekstilit, prodhimet ndërtimore si dhe prodhime kimike. Gjithashtu është qendër botërore e shitjes së shtrojeve për dysheme dhe mobiljeve.

Etimologjia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ka teori të ndryshme mbi origjinën e emrit Tehran (sq..Teheran).

Faqja zyrtaree qytetit të Teheranit shkruan se emri "Tehran" vie nga fjalët persiane "Tah" që don të thotë "fund ose fund (në thellësi)" dhe "Ran" që don të thotë "tatëpjetë mali" - që në përkthim të drejtpërdrejt i bie, fund i tatëpjetës së malit. Kjo i bie bazuar në pozitën gjeografike të qytetit, e që ky sqarim mund të jet më i përafërti me të vërtetën e origjinës së emrit (دامنه ی بین دو کوه).

Teoria e dytë thot se fjala "Tehran" është e nxjerrur nga fjala Tiran/Tirgan, "Qëndrimi i Tir-it" (Tir është të qenit Zoroastrian hyjni e njejtë sikur në Mitologjinë Romake, Mekuri).

Teoria e tretë është se Tehran don të thotë "vend i nxehtë", si antonim i kuptimit "vend i ftohtë" (p.sh. Shemiran)— hapsira më e ftohtë në Teheranin verior. Disa tekste në këtë këndvështrim e shpjegojnë se fjala Tehran në gjuhën perse do të thotë "fund i nxehtë i malit" (دامنه گرم).

Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Teherani kah mesi i viteve 1900-ta.
Khalvat Karimkhani.


Demografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në 2006 popullsia e Teheranit ishte 7.8 milion njerëz. Gjuha amtare e Teheranit është gjuha perse, dhe shumica e njerëzve në Teheran identifikohen si persian.

Azarbajxhanasit formojn minoritetin më të madh në Teheran: 25% deri 1/3 e popullatës jan Azarbajxhanasit etnike. Minoritetet e tjerë jan Kurdët, Armenët, Gjeorgjianët, Arabët, dhe Jahuditë.

Pas revolucionit e 1979, për shakun e pasojat politike, sociale, dhe ekonomike, disa qytetarët e Iranit, shumica të Teheranit, vendosën të emigrojnë. Shumica e mërgimtarëve shkuan në SHBA, Francë, Gjermani, Suedi, dhe në Kanadë.

Qyteti modern[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kulla Azadi është ndërtesa e parë së cilës vizitorët i bien për rreth duke arritur nga Aeroporti Ndërkombëtarë Mehrabad, Teheran. Kulla është bërë një ikonë e qytetit dhe simboli kombëtar për Iranin.

Struktura e qytetit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Teherani është i ndarë në 22 qarqe, ku secili qark është qendër në vete administrative. Sëbashku me këto 22 qarqe qyteti ka këto lagje: Abbas Abad, Afsariyeh, Amir Abad, Bagh Feiz, Baharestan, Darakeh, Darband, Dardasht, Dar Abad, Darrous, Dehkadeh Olampik, Ekhtiyariyeh, Elahiyeh, Evin, Farmanieh, Gheitariye, Gholhak, Gisha, Gomrok, Hasan Abad, Jamaran, Jannat Abad, Javadiyeh, Jomhuri, Jordan, Lavizan, Narmak, Navvab, Nazi Abad, Niavaran, Park-e Shahr, Pasdaran, Punak, Ray, Sa'adat Abad, Sadeghiyeh,Sohravardi, Shahrara, Shahr-e ziba, Shahrak-e Gharb, Shemiran, Tajrish, Tehranpars, Vanak, Velenjak, Yaft Abad, Yusef Abad, Zafaraniyeh, etj.

Për më shumë shih listën


Teherani i vjetër[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Disa nga lagjet më të vjetra të Teheranit janë: Udlajan, Sangelaj, Bazaar, Chaleh Meydan dhe Doulat. Chaleh Meydan është lagjeja më e vjetër e qytetit.

Ekonomia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]


Rreth 30% e sektorit publik të fuqisë puntore dhe 45% të industrisë së rëndë të Iranit janë të përqëndruara në Teheran dhe gati gjysma e këtyre punëtorëve punojnë për qeverinë.

Kultura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Demografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Edukimi dhe shkenca[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Qendra fetare[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  • Xhamia e Sulltanit, ndërtuar nga Fath Ali Shah
  • Xhamia Atiq, ndërtuar në vitin 1663.
  • Xhamia Mo'ezz o-dowleh, ndërtuar nga Fath Ali Shah
  • Xhamia Haj Seyd Azizollah, ndërtuar nga Fath Ali Shah
  • Xhamia Al-javad mosque, xhamia e parë moderne në Iran.
  • Xhamia The Old Sepahsalar.
  • Xhamia e Re Sepahsalar (Madreseh e Motahari)
  • Xhamia Filsuf o-dowleh, Qajar era
  • Xhamia Moshir ol-Saltaneh, Qajar era
  • Xhamia Mo'ayyer ol-Mamalik, Qajar era
  • Shahr Banu Mausoleum etj.

Politika[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]


Qytetet e motërzuara[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Personalitete[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Abbas Kiarostami Abbas Marufi Abdolkarim Soroush Abol-Ghasem Kashani
Ahmad Allahyari Ahmad Matin-Daftari Ali Amini Ali Akbar Dehkhoda
Ali Parvin Amir Ansari Arash Labaf Ardeshir Zahedi
Arfa Atrai Azar Nafisi Bahar Soomekh Bita Farrahi
Bozorg Alavi Camila Batmanghelidjh Deep Dish DJ Aligator
Ebrahim Hamedi (Ebi) Firouzeh Forough Farrokhzad Gholam Ali Haddad-Adel
Gholamreza Rouhani Hadi Saei Hassan Ali Mansur Hosein Ala'
Jalal Al-e-Ahmad Kamran Shirdel Khosrow Vaziri Mahnaz Afshar
Mehdi Mahdavikia Mírzá Husayn-'Alí Mohsen Makhmalbaf Mostafa Chamran
Niki Karimi Rahi Mo'ayeri Said Nafisi Shadmehr Aghili
Shaul Mofaz Simin Behbahani Shirin Ebadi Soleiman Haim

Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Konferenca e Teheranit

Lidhje të jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]


Zyrtare[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]