Marrëdhëniet mes Iranit dhe Izraelit

Marrëdhëniet midis Iranit dhe Izraelit ndahen në katër faza kryesore: periudha ambivalente nga 1947 deri në 1953, periudha miqësore gjatë epokës së dinastisë Pahlavi nga 1953 deri në 1979, periudha e përkeqësimit pas Revolucionit Iranian nga 1979 në 1990 dhe periudha e vazhdueshme e armiqësisë së hapur që nga fundi i Luftës së Gjirit në 1991. Në vitin 1947, Irani ishte midis 13 vendeve që votuan kundër Planit të Ndarjes së Kombeve të Bashkuara për Mandatin Britanik të Palestinës. Dy vjet më vonë, Irani votoi gjithashtu kundër pranimit të Izraelit në Kombet e Bashkuara.

Irani ishte vendi i dytë me shumicë myslimane që njohu Izraelin si shtet sovran pas Turqisë. Pas grushtit të shtetit të vitit 1953, i cili rivendosi udhëheqësin properëndimor Mohammad Reza Pahlavi si Shah i Iranit, marrëdhëniet midis dy vendeve u përmirësuan ndjeshëm.^[1]

Pas Revolucionit Islamik të vitit 1979, Irani ndërpreu të gjitha marrëdhëniet diplomatike dhe tregtare me Izraelin dhe qeveria e tij teokratike nuk e njeh legjitimitetin e Izraelit si shtet. Kthimi nga paqja e ftohtë në armiqësi të hapur filloi në fillim të viteve 1990, menjëherë pas rënies së Bashkimit Sovjetik dhe humbjes së Irakut në Luftën e Gjirit, pas së cilës fuqia relative në Lindjen e Mesme u zhvendos në Iran dhe Izrael. Konflikti u përshkallëzua në fillim të viteve 1990, pasi qeveria e Yitzhak Rabin miratoi një qëndrim më agresiv ndaj Iranit. Konflikti retorik u ndez gjatë presidencës së Mahmud Ahmadinexhad, i cili bëri deklarata nxitëse kundër Izraelit. Faktorë të tjerë që kanë kontribuar në përshkallëzimin e tensioneve dypalëshe përfshijnë zhvillimin e teknologjisë bërthamore nga Irani në lidhje me Doktrinën Fillimtare të Izraelit, financimi i Iranit i grupeve islamiste si Hezbollahu, Xhihadi Islamik Palestinez dhe Hamasi, si dhe përfshirja e supozuar në sulme terroriste si p.sh. si sulmi i vitit 1992 ndaj ambasadës izraelite në Buenos Aires dhe bombardimi i AMIA-s i vitit 1994, dhe mbështetja e supozuar e Izraelit për grupet militante si Muxhahedinët e Popullit të Iranit dhe Jundallah, si dhe operacionet e supozuara të fshehta izraelite në Iran, duke përfshirë atentate dhe bombardime të shumta.^[2]

Që nga viti 1985, Irani dhe Izraeli kanë qenë të përfshirë në një konflikt të vazhdueshëm përfaqësues që ka ndikuar shumë në gjeopolitikën e Lindjes së Mesme dhe ka përfshirë konfrontime të drejtpërdrejta ushtarake midis organizatave iraniane dhe izraelite, si në Luftën e Libanit të vitit 2006. Konflikti ka luajtur në mënyra të ndryshme, duke përfshirë mbështetjen për fraksionet kundërshtare në konfliktet në Siri dhe Jemen. Irani ka ofruar mbështetje për qeverinë siriane, ndërsa Izraeli ka mbështetur grupet opozitare. Në Jemen, Irani ka ofruar mbështetje për rebelët Houthi, ndërsa Izraeli ka ofruar mbështetje për koalicionin e udhëhequr nga Arabia Saudite që lufton rebelët. Konflikti ka përfshirë gjithashtu sulme kibernetike dhe sabotazhe kundër infrastrukturës së njëri-tjetrit, duke përfshirë sulme ndaj objekteve bërthamore dhe cisternave të naftës. Në përgjithësi, konflikti ndërmjetësues Iran-Izrael është një konflikt kompleks dhe i vazhdueshëm që ka pasur një ndikim të rëndësishëm në dinamikën politike dhe të sigurisë në Lindjen e Mesme.