Jump to content

Mbreti i Universit

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Mbreti Sargon II i Perandorisë Neo-Asiriane (djathtas) kishte titullin e plotë të Mbretit të Madh, Mbretit të Fuqishëm, Mbretit të Universit, Mbretit të Asirisë, Mbretit të Babilonisë, Mbretit të Sumerit dhe Akadit .

Mbreti i Universit (Sumerisht: lugal ki-sár-ra ose lugal kiš-ki, Akadisht: šarru kiššat māti, šar-kiššati ose šar kiššatim), gjithashtu i interpretuar si Mbreti i Gjithçkaje, Mbreti i Totalitetit, Mbreti i së Gjithës ose Mbreti i Botës, ishte një titull i madhështisë që pretendonte dominimin e universit dhe u përdor nga mbretërit e fuqishëm në Mesopotaminë e lashtë. Ky titull shpesh i aplikohet edhe Zotit në traditën Abrahamike.

Etimoilogjia e titullit vjen nga qyteti i lashtë sumerian i Kish-it (Sumerisht: kiš, Akadisht: kiššatu), me kuptimin origjinal qe Mbreti i Kish-it. Megjithatë, barazimi i šar kiššatim si do të thoshte literalisht "Mbreti i Universit" u bë gjatë periudhës akkadiane, titulli "Mbreti i Kish" është më i vjetër dhe tashmë konsiderohej si shumë i lartë, pasi qyteti i Kish-it konsiderohej si kishte kryesinë mbi të gjitha qytetet e tjera mesopotamike. Në legjendën sumeriane, Kish ishte vendi ku mbretëria u zbrit nga qielli pas Përmbytjes legjendare.

Zyrtari i parë që përdori titullin Mbreti i Universit ishte Akadiani Sargoni i Akadit (mbretëroi rreth 2334–2284 p.e.s.), dhe u përdor në një radhë perandorishë më të vonshme që pretendonin prejardhje simbolike nga Perandoria Akkadiane e Sargonit. Titulli pa përdorim përfundimtar nën Seleucidët, me Antiochus I (mbretëroi 281–261 p.e.s.) qënë zyrtarisht i njohur si "Mbreti i Universit".

Është e mundur, të paktën mes mbretërve asirianë, që titulli i Mbretit të Universit nuk është trashëgim i zakonshëm. Pasi që titulli nuk është dëshmuar për të gjithë mbretërit neosirianë dhe për disa është dëshmuar vetëm disa vjet pas fillimit të mbretërisë së tyre, është e mundur që secili mbret mund të jetë përballuar me detyrat e veta, ndoshta duke përfunduar shtatë fushata ushtarake të suksesshme. Titulli i ngjashëm i šar kibrāt erbetti ("Mbreti i Katër Këndëve të Botës") mund të ketë kërkuar fushata ushtarake të suksesshme në të katër pikat kryesore të kompasit. Disa studiues besojnë se titujt Mbreti i Universit dhe Mbreti i Katër Këndëve të Botës, me kuptime të ngjashme, ndryshonin në mënyrë që Mbreti i Universit referohej në sundimin e sferës kozmologjike ndërsa Mbreti i Katër Këndëve të Botës referohej në dominimin e tokësoreve. Përkthimi literal i "Mbretit të Universit" si një emër ekziston në shumë gjuhë; për shembull, në hindi përkthimi do të ishte Nikhil Shah dhe në urdu, Shah Jahan.

Toka i Lugalzaggesi të Uruk (në portokalli) shek. 2350 pes, një nga mbretërit e parë që pretendoi sundimin universal.

Gjatë Periudhës së Dinastisë së hershme në Mesopotami (rreth 2900–2350 p.e.s.), mbretërit e qyteteve të ndryshme (më të shquarit qenë Ur, Uruk, Lagash, Umma dhe Kish) në rajon shpesh fillonin fushata ushtarake në rajone dhe qytete larg tyre, shpeshherë pa pasoja të konsiderueshme për vete, në mënyrë që të vendosnin perandori të përkohshme dhe të vogla për të fituar ose mbajtur një pozicion më të mirë në krahasim me qytetet e tjera. Këtë ndërtim të hershëm të perandorive e inkurajuan, pasi mbretërit më të fuqishëm shpeshherë shpërbleheshin me titujt më prestigjiozë, si titulli i lugal (do të thotë literalisht "njeri i madh" por shpesh i interpretuar si "mbret", ndoshta me konotacione ushtarake). Shumica e këtyre mbretërve të hershëm më shumë mund të kishin fituar këto tituj sesa të trashëgonin.

Mbreti Sargoni i II i Perandorisë Neo-Asiriane kishte titullin Mbretit të Madh, Mbretit të Fuqishëm, Mbretit të Universit, Mbretit të Asirisë, Mbretit të Babilonisë, Mbretit të Sumerit dhe Akadit .