Muhaxhirët e Toplicës
Muhaxhirët e Toplicës janë një grup i rëndësishëm historik dhe kulturor i shqiptarëve, të cilët u detyruan të largoheshin nga trojet e tyre pas shpërnguljeve masive dhe spastrimit etnik gjatë fund shekullit XIX dhe fillim shekullit XX. Këto ngjarje ndodhën kryesisht pas Kongresit të Berlinit në vitin 1878, kur Perandoria Osmane iu detyrua t’ia dorëzonte Toplicën dhe viset përreth Principatës së Serbisë. Kjo marrëveshje shkaktoi ndryshime të thella demografike dhe politike në rajon, duke sjellë pasojat e dhimbshme të largimit të detyruar për shqiptarët autoktonë të këtyre viseve.
Shqiptarët e Toplicës, të cilët kishin jetuar aty prej shekujsh, u përballën me një valë të egër persekutimi, shpronësimi dhe dhune. Fshatra të tëra u dogjën, dhe popullata shqiptare u detyrua të largohej drejt jugut, duke gjetur strehim në Kosovë, Maqedoni dhe vise të tjera të banuara nga shqiptarët. Gjatë kësaj periudhe, shumë nga muhaxhirët përjetuan vështirësi të mëdha, përfshirë varfërinë, sëmundjet dhe humbjet e mëdha njerëzore.
Këto shpërngulje shënojnë një nga episodet më të errëta në historinë e shqiptarëve, duke pasur pasoja të thella për identitetin dhe kulturën e tyre. Muhaxhirët u integruan në vendet pritëse, duke sjellë me vete traditat dhe zakonet e tyre, të cilat u bënë pjesë e pandashme e trashëgimisë kulturore shqiptare. Përvoja e tyre mbetet një kujtesë e fuqishme e padrejtësive historike dhe e qëndresës së shqiptarëve përballë sfidave të kohës.[1]