Muzeu "Kokalari"
Muzeu “Kokalari” – Përjetësimi i kujtesës së Musine Kokalarit
Në maj të vitit 2024, në qytetin e Gjirokastrës, u hap zyrtarisht një muze [1] modest, por domethënës, kushtuar Musine Kokalari, shkrimtares dhe disidentes shqiptare, e cila njihet si simbol i qëndresës intelektuale dhe politike kundër diktaturës komuniste. Kjo qendër kulturore e ndërtuar me përkushtim nga familjarët dhe mbështetësit e saj synon të përkujtojë jetën dhe veprën e një prej figurave më të rëndësishme të letërsisë dhe politikës shqiptare të shekullit XX.
Musineja përjetoi përndjekje dhe internime të gjata, duke u ndarë fizikisht nga veprat e saj dhe pasuritë personale. Megjithatë, shumë dorëshkrime, sende personale dhe kujtime të saj u ruajtën fshehurazi nga të afërmit. Në vitin 1983, në kohën kur Musineja vuante një sëmundje të rëndë, ajo i la Bibika Kokalarit, një të afërme të saj, një koleksion të çmuar sendesh dhe dorëshkrimesh të mbledhura me kujdes. Bibika, e cila ndau një lidhje të fortë shpirtërore me Musinenë, kujton momentin kur ajo, e sëmurë dhe e dobët, i dorëzoi këto pasuri personale me një ndjenjë çlirimi dhe sigurie, duke e ditur se kujtimi i saj do të ruhej.
Koleksioni përfshin veshje, dorëshkrime, fotografi, letërkëmbime dhe dokumente të tjera që ofrojnë një pasqyrë intime të jetës dhe veprimtarisë së Musinesë. Këto objekte kanë një vlerë të madhe për historinë dhe kulturën shqiptare, pasi përfaqësojnë kujtimin dhe trashëgiminë e një gruaje që sfidoi fuqishëm regjimin komunist dhe mbrojti me vendosmëri idealet e saj demokratike.
Muzeu “Kokalari” [2] është ndërtuar në një shtëpi alternative, e cila u ofrua nga të afërmit e saj për të zëvendësuar shtëpinë origjinale të Musine Kokalarit, e cila u shkatërrua nga një zjarr gati një dekadë më parë. Kjo hapësirë e restauruar nga Fondacioni Trashëgimi Botërore pa Kufinj është përshtatur për të përmbushur misionin e saj si një strehë memorie, ku vizitorët mund të njohin më thellë jetën e Musine Kokalarit, për të reflektuar mbi të kaluarën dhe për të mbajtur gjallë kujtimin e sakrificave të saj.
Ekspozita e muzeut përmban një shumëllojshmëri objektesh autentike që përfshijnë veshje të Musinesë, botime të rralla, fotografi të saj dhe shënime personale që zbulojnë mendimet dhe pikëpamjet e saj për të drejtat dhe lirinë. Objektet e dorëzuara së fundmi nga familjarët pasurojnë më tej këtë koleksion, duke ofruar dokumente të panjohura më parë dhe një dimension të ri në të kuptuarit e rolit të Musine Kokalarit si intelektuale dhe disidente.
Musine Kokalari lindi më 10 shkurt 1917 në Gjirokastër dhe mbetet në histori si shkrimtarja e parë shqiptare dhe themeluesja e Partisë Social-Demokrate, duke shënuar një moment të rëndësishëm në historinë politike të Shqipërisë. Me talentin e saj letrar, ajo botoi disa vepra me rëndësi të madhe si "Sa u tund jeta" dhe "Rreth vatrës". Musineja i kushtoi jetën mbrojtjes së mendimit të lirë dhe të drejtave të grave, dhe për shkak të qëndrimeve të saj u përndoq rëndë nga regjimi komunist.
Ajo vuajti më shumë se 37 vite burg dhe internim, duke jetuar në kushte të vështira, larg shoqërisë dhe miqve. Edhe pse e burgosur dhe e përndjekur, Musineja mbeti e pathyer dhe refuzoi çdo kompromis me idealet e saj. Ajo vdiq në gusht të vitit 1983 në vetmi, në një qendër internimi në Rrëshen. Rëndësia e Muzeut për Trashëgiminë Kulturore Shqiptare
Muzeu “Kokalari” përfaqëson një përpjekje për t’i dhënë vëmendjen e merituar kësaj figure të shquar, e cila ende nuk ka marrë plotësisht vendin e saj në historinë kulturore dhe politike të vendit. Për shumë shqiptarë, Musineja është një shembull i qëndresës dhe i angazhimit intelektual në rrethana të pamundura. Ky muze jo vetëm që nderon kujtimin e saj, por gjithashtu inkurajon vizitorët dhe brezat e rinj të kuptojnë rëndësinë e lirisë së mendimit dhe të mbrojtjes së të drejtave të njeriut.
Ekspozita e muzeut dhe koleksioni i dorëzuar nga familjarët janë një thesar historik, që flet për vendosmërinë dhe vizionin e Musine Kokalarit. Duke ruajtur kujtesën e kësaj figure të rëndësishme, muzeu synon të mbajë të gjallë idealet për të cilat ajo luftoi, duke dhënë kështu një shembull të ndritshëm për brezat e ardhshëm të shqiptarëve dhe për të gjithë ata që vlerësojnë lirinë dhe drejtësinë.